DİJİTAL İLETİŞİM VE YENİ MEDYA

Stanley Cohen’in tanımlamasıyla “ahlaki panik”, “toplumsal değerlere ve çıkarlara yönelik olarak tehdit olarak tanımlanan durum, kişi ve gruplardır ve kitle iletişim araçları tarafından belli bir biçemde ve stereotipleştirilerek sunulurlar” (1980:9 dan aktaran, Bremmer 1997: 2). Ahlaki panik aslında toplumsal bir inşadır, toplumun var olan korkularını ve kaygılarını yeniden üretir ve pekiştirir.

Mutlu Binark’a göre (2012) üzerinde ahlaki panik yaratılan yeni medya ortamlarında Türkiye’de var olan asıl sorunlar ise kamuoyunun gündemine eksik ve yetersiz bir şekilde gelmektedir. Hatta bu sorunlar dile getirilmemektedir. Yeni medya ortamında Türkiye’de var olan sorunlar şöyle sıralanabilir:

- kullanıcılardaki nitelikli ve yetkin kullanım bilgi ve becerisi eksikliği,

- cinsiyete, yaşa, sınıfsal konuma ve yerleşim yerine göre ortaya çıkan sayısal uçurum ve eşitsizlikler,

- yeni medya okuryazarlığının geliştirilmemesi, ve

- yeni medya okuryazarlığına yönelik kamu politikasının yoksunluğu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından 2011 yılı Nisan ayında gerçekleştirdiği Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanelerin %42,9’u İnternet erişim imkânına sahiptir.

Üre-tüketici haline dönüşen bir kullanıcı, kendi çektiği amatör veya yarı amatör bir videoyu video paylaşım ağına yükleyebilmekte, bu görsel anlatı Facebook, Friendsfeed, MySpace, Hi5 vb. her hangi bir toplumsal paylaşım ağında yayılmakta, bu ağ üzerindeki diğer kullanıcılar tarafından “beğeni” veya “beğenilmeme” dönütü ile karşılaşmakta, böylece kullanıcı hem diğer kullanıcılarla etkileşime girmekte hem de ürettiği görsel arayüzeyde paylaşılmaktadır. Kullanıcı yeni medya arayüzeyini kendi üretimlerini yayma, fikir ve kanılarını paylaşma, her hangi bir konuda kampanya yapma vb. nedenlerle kullanabilir.

Ali Toprak ve arkadaşlarının Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook. “Görülüyorum Öyleyse Varım!” adlı çalışmalarında (2009) Facebook kullananlar üzerine arayüzeyde yapılan gözlem sonucu, bu toplumsal paylaşım ağının kullanım nedenleri şu şekilde saptanmıştır:

• benliğin teşhiri veya performansı;

• gözetleme ve dikizcilik;

• fikir-kanı, fotoğraf, video, müzik paylaşımı;

• oyun oynama;

• alışveriş ve e-ticaret;

• etkinlik düzenleme;

• toplumsal ve siyasal gruplara üyelik ve toplumsallaşma

• toplumsal denetim.

Söz konusu çalışmada bireylerin Facebook’u örgütlenme amaçlı kullanım pratikleri ise şu şekilde dökümlenmiştir (203-238):

• Siyasal örgütlenme amaçlı kullanım

• Facebook’da ırkçılık ve nefret söylemini yaymak için kullanım

• Dini örgütlenme amaçlı kullanım

• Sendikal örgütlenme amaçlı kullanım

• Çeşitli nedenler ile Facebook hesaplarını hacklemek amaçlı kullanım

• Sivil toplum örgütlerinin kullanımı

• Kampanya içerikli örgütlenme amacıyla kullanım

Türkiye’nin de dâhil olduğu 25 katılımcı ülke kapsamında Avrupa’da gerçekleştirilen EU Kids Online (Avrupa Birliği Çevrimiçi Çocuklar) Projesinde yeni medya ortamlarının olanakları ve riskleri aşağıdaki şekilde dökümlenmektedir:

TÜBİTAK SOBAG destekli, toplumun ya", cinsiyet, eğitim ve sosyo-ekonomik statüleri açısından farklı kesimlerinden 900 kişi ile Ankara, İstanbul ve İzmir kentlerinde yapılan anket çalışması sonucunda ortaya çıkan verileri değerlendiren 110K051 numaralı araştırma projesi nihai raporunda İnternet kullanıcıları oranları ve ne şekilde kullandıkları şöyle sınıflandırılmıştır:

Bu bulgulara bakıldı!ında Türkiye’de İnternet’i kullananlar arasında seyircilerin oranının en fazla olduğu dikkat çekmektedir. İnternet ortamında üretici olarak tanımlayabileceğimiz kullanıcı türünün ise oransal olarak en düşük sayıyı içerdiği görülmektedir. Araştırma raporunda, ‘eleştiriciler’ için, İnternet kullanıcıları arasında küçük bir azınlıktır (% 16,4), eleştiriciler İnternet’teki içeriği izlemekle kalmamakta, yorumlamakta ve tartışmakta, sadece haber almamakta, haber de eklemekte, İnternet’e yüklenmiş içerikleri puanlamakta ve yorumlamakta, saptaması yer almaktadır. Söz konusu araştırma kullanım pratiklerine ilişkin de "öyle bir sonucu ortaya koymaktadır: “ İnternet kullanım sıklığı skalası “ya hep ya hiç” arasında gidip gelmektedir, Yani, internet kullanmaya başlayan kişi her gün internete giren kişiye dönüşmektedir ve interneti “nadiren” kullananlar hiçe yakındır. Bununla birlikte kullanım sıklığına eşlik eden bir derinlikten bahsetmek mümkün değildir. Düzenli internet kullanıcısı, demokratik kamusallığın belkemiğini oluşturan interneti tartışma için kullanma alışkanlığından yoksundur. Düzenli internet kullanıcısı interneti yoğun bir şekilde izler ama içerik üretmekten kaçınır.”

Dan Laughey medya okuryazarlığını şu şekilde tanımlamaktadır: “Medya okuryazarlığı, medyayı eleştirel izleme, okuma ya da tüketme ile sınırlı değildir. Bunların yanı sıra, yaratma, üretme, yönetme, yazma ve düzeltme gibi yeterlilikleri de işaret eder. Bir İnternet sayfası tasarlamak ya da bir sinema filmi çekmek için gerekli beceriler aslında hayat okulundaki değerlerini kanıtlarlar. Medya okuryazarlığı çözümlemek kadar yapmakla da ilgilidir” (2010: 65).

Müge Toker Erdoğan da toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması temelinde Türkiye’de medya okuryazarlığı müfredatını incelediği Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasında Medya Okuryazarlığının Rolü (2010) adlı çalışmasında, medya okuryazarlığını şu şekilde tanımlamaktadır: “Medya okuryazarlığı “sakın seyretme” demek değildir. Medya okuryazarlığı “dikkatlice seyret, eleştirel düşün” demektir” (Jolls ve Thoman, 2008: 34’den aktaran Toker-Erdoğan, 2010: 54). Ancak, eleştirel medya okuryazarlığı, bireyin medya metinlerine yönelik olarak sadece eleştirel bir okuma geliştirmesini değil, bireylerin bizatihi üretici olmasını da önermektedir.