DİJİTAL İLETİŞİM VE YENİ MEDYA - Deneme Sınavı - 2

İçeriği kullanıcılar tarafından üretilen siteler şunlardır:

a. Arama Motorları

b. İnternet Forumu

c. Viki Siteleri

d. Sosyal Ağ Siteleri

İnternet ortamında en yaygın yayın hazırlama yöntemi hiç ku!kusuz sitenin ve içeriğin bir kişi ya da kurumun hâkimiyeti altında hazırlanmasıdır. Bu site yapılanmalarının örnekleri şunlardır:

a. Kişisel Site

b. Ağ Günlükleri

c. Haber Siteleri

d. Mikro Site

Geleneksel kitle iletişim araçları ve medya profesyonelleri için yeni medya ortamında içerik üretmek ve içeriğe ulaşmaktan yeni aracı kullanmak konusuna kadar uyum sağlanması gereken bir sürü yeni farklılık ortaya çıkmıştır (Birsen, 2005);

a. Yeni medya kullanıcısının tavrı geleneksel izlerkitlesinden çok farklıdır. Bazıları internet üzerinden iletişim kurarken, eğlenirken, oyun oynarken bazıları da araştırma yapar.

b. Yeni medya için coğrafi engel diye bir sorun yoktur, çünkü internet küresel bir araçtır. Yerel haberler ya da tarım ürünleri bile yerel medyayla ve pazarla sınırlı değildir.

c. İnternet farklı ilgi grupları oluşmasını, bunların güçlenmesini sağlamıştır. Bu da yeni medya kullanıcısını daha katılımcı yapmış ifade özgürlüğünün sınırlarını genişletmiştir.

d. Geleneksel kitle iletişim araçlarının, içeriklerinde pek yer vermediği, anlık verilere dayanan hava tahminleri, yol, deniz durumlarını anlatan raporlar, tren, uçak, metro tarifeleri gibi pek çok şey yeni medya ortamında ayrıntılı olarak verilebilmektedir. Büyüyen ve karmaşıklaşan ve metropol olarak nitelendirilen kentlerde yaşayan insanların hayatında bu tür veriler önemli yer tutmaya başlamıştır.

e. Gazeteler, alan dışından gelen asıl meslekleri gazetecilik olmayan yeni rakiplerle rekabet etmek zorundadır. Bunlar profesyonel örgütler olduğu gibi bireysel, amatör girişimciler de olabilmektedir.

Seçeneklerin Karmaşıklığı: İnternet aracılığıyla kurulan iletişim geleneksel medyada olduğu gibi doğrusal değildir. Başka bir ifade ile internet kullanıcısı seçme şansına sahiptir. Seçme şansı pek çok içerik arasından istediğini seçmekle sınırlı değildir, kullanıcı bu hakkına ek olarak seçtiği içeriğin ilgilendiği bölümünü seçme hakkına sahiptir. Site tasarımcıları internet kullanıcılarına hiper bağlar aracılığıyla site içinde gezebilmesi için daha fazla şans yaratırlar. Başka bir ifadeyle internet kullanıcısı sitenin neresi ile ilgileniyorsa oraya doğrudan ulaşma şansına sahiptir. Bir televizyon izleyicisi gibi ilgilendiği şeye ulaşmak için programdaki her şeyi izlemek zorunda değildir.

Heeter’e göre bir kullanıcıya ne kadar çok seçenek sunulursa etkileşim o kadar artar. Bu nedenle internet sitelerinin tasarımı geleneksel medya ürünlerinin tasarımından farklıdır. Seçenekler sınıflandırılarak gruplanır. Her grup eğer gereksinim duyulursa kendi içinde de sınıflandırılabilir. Bir aile ağacını andıran bu gruplandırma kullanıcıya sunulacak olan içeriğin ve seçeneklerin çeşitlenmesini ve bir düzen içinde sunulmasına olanak sağlamaktadır. Unutulmamalıdır ki seçeneklerin çeşitlendirilmesi kadar belirli bir düzen içinde olması kullanıcının site içinde gezerken kaybolmasını engelleyecek aradığını bulmasını sağlayacaktır (Heeter, 1989).

Hipermetinsellik yeni medya içeriğinin işlenişini ve sunuşunu da farklılaştırmaktadır. Geleneksel kitle iletişim sisteminde iletişim doğrusaldır. Doğrusallığın engelleyici yanı ise iletişimi neredeyse tek yönlü kullanmasıdır. Geleneksel yapıda, engelleyici güç, önceden belirlenmiş, emirlerle sınırlandırılmış bir iletişim ve kaynağın izlerkitle üzerindeki baskıdır. İnternet ortamında medya içeriği doğrusal değildir. Parçalara ayrılmıştır, detaylıdır, renklidir, sıkıcı değildir. İnternetin en karakteristik özelliği hipermetinselliğidir. Bu özellik internet kullanıcısının aynı sayfadaki metnin içindeki bir yere ya da başka sayfalara linkler aracılığıyla ulaşılmasını sağlamaktadır. Bu durumda ortaya çıkan yapı doğrusal olmayan bir enformasyon sunumudur. Bu yapı ile internet kullanıcısı enformasyona istediği yerden ve aşamadan ulaşma şansına sahip olmaktadır. Hiper metinsellik iletişimi doğrusal olmaktan çıkarıp çok katmanlı ve çok yönlü bir yapıya sokmakta internet kullanıcısını geleneksel medyanın izlerkitlesine oranla çok daha fazla etken bir rolle donatmaktadır. Buna karşılık hipermetinsellik riskler taşımaktadır. Bu risklerin en çok tartışılanı ve üzerinde çalışılanı, hiper bağları takip eden kullanıcının kaybolması ya da terk ettiği siteye bir daha dönmemesidir.

Etki, izleyicide iletişim sürecindeki öğeler tarafından oluşturulan gözlenebilir ve ölçülebilir değişim olarak tanımlanır. Bu öğelerden her birinde yapılacak herhangi bir değişim etkide de değişiklik yapar.’

Stanley Cohen’in tanımlamasıyla “ahlaki panik”, “toplumsal değerlere ve çıkarlara yönelik olarak tehdit olarak tanımlanan durum, kişi ve gruplardır ve kitle iletişim araçları tarafından belli bir biçemde ve stereotipleştirilerek sunulurlar” (1980:9 dan aktaran, Bremmer 1997: 2). Ahlaki panik aslında toplumsal bir inşadır, toplumun var olan korkularını ve kaygılarını yeniden üretir ve pekiştirir.

Mutlu Binark’a göre (2012) üzerinde ahlaki panik yaratılan yeni medya ortamlarında Türkiye’de var olan asıl sorunlar ise kamuoyunun gündemine eksik ve yetersiz bir şekilde gelmektedir. Hatta bu sorunlar dile getirilmemektedir. Yeni medya ortamında Türkiye’de var olan sorunlar şöyle sıralanabilir:

- kullanıcılardaki nitelikli ve yetkin kullanım bilgi ve becerisi eksikliği,

- cinsiyete, yaşa, sınıfsal konuma ve yerleşim yerine göre ortaya çıkan sayısal uçurum ve eşitsizlikler,

- yeni medya okuryazarlığının geliştirilmemesi, ve

- yeni medya okuryazarlığına yönelik kamu politikasının yoksunluğu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından 2011 yılı Nisan ayında gerçekleştirdiği Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanelerin %42,9’u İnternet erişim imkânına sahiptir.

Üre-tüketici haline dönüşen bir kullanıcı, kendi çektiği amatör veya yarı amatör bir videoyu video paylaşım ağına yükleyebilmekte, bu görsel anlatı Facebook, Friendsfeed, MySpace, Hi5 vb. her hangi bir toplumsal paylaşım ağında yayılmakta, bu ağ üzerindeki diğer kullanıcılar tarafından “beğeni” veya “beğenilmeme” dönütü ile karşılaşmakta, böylece kullanıcı hem diğer kullanıcılarla etkileşime girmekte hem de ürettiği görsel arayüzeyde paylaşılmaktadır. Kullanıcı yeni medya arayüzeyini kendi üretimlerini yayma, fikir ve kanılarını paylaşma, her hangi bir konuda kampanya yapma vb. nedenlerle kullanabilir.

Ali Toprak ve arkadaşlarının Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook. “Görülüyorum Öyleyse Varım!” adlı çalışmalarında (2009) Facebook kullananlar üzerine arayüzeyde yapılan gözlem sonucu, bu toplumsal paylaşım ağının kullanım nedenleri şu şekilde saptanmıştır:

• benliğin teşhiri veya performansı;

• gözetleme ve dikizcilik;

• fikir-kanı, fotoğraf, video, müzik paylaşımı;

• oyun oynama;

• alışveriş ve e-ticaret;

• etkinlik düzenleme;

• toplumsal ve siyasal gruplara üyelik ve toplumsallaşma

• toplumsal denetim.

Söz konusu çalışmada bireylerin Facebook’u örgütlenme amaçlı kullanım pratikleri ise şu şekilde dökümlenmiştir (203-238):

• Siyasal örgütlenme amaçlı kullanım

• Facebook’da ırkçılık ve nefret söylemini yaymak için kullanım

• Dini örgütlenme amaçlı kullanım

• Sendikal örgütlenme amaçlı kullanım

• Çeşitli nedenler ile Facebook hesaplarını hacklemek amaçlı kullanım

• Sivil toplum örgütlerinin kullanımı

• Kampanya içerikli örgütlenme amacıyla kullanım

Türkiye’nin de dâhil olduğu 25 katılımcı ülke kapsamında Avrupa’da gerçekleştirilen EU Kids Online (Avrupa Birliği Çevrimiçi Çocuklar) Projesinde yeni medya ortamlarının olanakları ve riskleri aşağıdaki şekilde dökümlenmektedir:

TÜBİTAK SOBAG destekli, toplumun ya", cinsiyet, eğitim ve sosyo-ekonomik statüleri açısından farklı kesimlerinden 900 kişi ile Ankara, İstanbul ve İzmir kentlerinde yapılan anket çalışması sonucunda ortaya çıkan verileri değerlendiren 110K051 numaralı araştırma projesi nihai raporunda İnternet kullanıcıları oranları ve ne şekilde kullandıkları şöyle sınıflandırılmıştır:

Bu bulgulara bakıldı!ında Türkiye’de İnternet’i kullananlar arasında seyircilerin oranının en fazla olduğu dikkat çekmektedir. İnternet ortamında üretici olarak tanımlayabileceğimiz kullanıcı türünün ise oransal olarak en düşük sayıyı içerdiği görülmektedir. Araştırma raporunda, ‘eleştiriciler’ için, İnternet kullanıcıları arasında küçük bir azınlıktır (% 16,4), eleştiriciler İnternet’teki içeriği izlemekle kalmamakta, yorumlamakta ve tartışmakta, sadece haber almamakta, haber de eklemekte, İnternet’e yüklenmiş içerikleri puanlamakta ve yorumlamakta, saptaması yer almaktadır. Söz konusu araştırma kullanım pratiklerine ilişkin de "öyle bir sonucu ortaya koymaktadır: “ İnternet kullanım sıklığı skalası “ya hep ya hiç” arasında gidip gelmektedir, Yani, internet kullanmaya başlayan kişi her gün internete giren kişiye dönüşmektedir ve interneti “nadiren” kullananlar hiçe yakındır. Bununla birlikte kullanım sıklığına eşlik eden bir derinlikten bahsetmek mümkün değildir. Düzenli internet kullanıcısı, demokratik kamusallığın belkemiğini oluşturan interneti tartışma için kullanma alışkanlığından yoksundur. Düzenli internet kullanıcısı interneti yoğun bir şekilde izler ama içerik üretmekten kaçınır.”

Dan Laughey medya okuryazarlığını şu şekilde tanımlamaktadır: “Medya okuryazarlığı, medyayı eleştirel izleme, okuma ya da tüketme ile sınırlı değildir. Bunların yanı sıra, yaratma, üretme, yönetme, yazma ve düzeltme gibi yeterlilikleri de işaret eder. Bir İnternet sayfası tasarlamak ya da bir sinema filmi çekmek için gerekli beceriler aslında hayat okulundaki değerlerini kanıtlarlar. Medya okuryazarlığı çözümlemek kadar yapmakla da ilgilidir” (2010: 65).

Müge Toker Erdoğan da toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması temelinde Türkiye’de medya okuryazarlığı müfredatını incelediği Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasında Medya Okuryazarlığının Rolü (2010) adlı çalışmasında, medya okuryazarlığını şu şekilde tanımlamaktadır: “Medya okuryazarlığı “sakın seyretme” demek değildir. Medya okuryazarlığı “dikkatlice seyret, eleştirel düşün” demektir” (Jolls ve Thoman, 2008: 34’den aktaran Toker-Erdoğan, 2010: 54). Ancak, eleştirel medya okuryazarlığı, bireyin medya metinlerine yönelik olarak sadece eleştirel bir okuma geliştirmesini değil, bireylerin bizatihi üretici olmasını da önermektedir.

Sanayi toplumunda ön planda olan “maddi” ürünlerin yerine, bilişim teknolojisi sayesinde bilgi üretiminin önem kazandığı toplum yapısı  oluşmuştur. Bilgi çağı, servet yaratmada bilginin öne geçtiği dönemi tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Böylece maddi sermayenin yerini zihinsel sermaye almıştır. Doğru cevap B’dir.

Asıl önemli değişim Demokratikleşme sürecidir. Sansürsüz ve özgür bir ortam olması nedeniyle her düşünceden ve kesimden insanlar fikir ve önerilerini özgürce yayınlamakta ve bu fiili sonucunda gördüğü destek ve karşıt görüşlere de demokratik bir tartışma platformunda cevap verebilmektedir.  Doğru cevap C’dir.

Bir Noktadan Bir Gruba (Point to Multipoint): Bu iletişim modelinde de tek yönlü bir iletişim süreci söz konusudur. Kaynak tektir ancak alıcı sayısı birden çoktur ve alıcı tarafından belirlenmiş kişilerdir. Bu iletişim biçimi eş zamanlı değildir. Tek bir kullanıcının belirlenmiş bir kullanıcı grubuna mesaj gönderebilmesi durumudur. E-postalar, forumlar ve tartışma grupları ve sosyal medya uygulamaları bu modele örnektir. Doğru cevap A’dir.

Durağan web sayfalarının önemli dezavantajları: a. Kullanıcı tarafında herhangi bir etkileşimli uygulama yoktur. b. Durağan sayfaların artması hem kullanıcı hem de site yöneticisi için sitenin kontrolünü zorlaştırır. c. İçeriğin genişlemesi sayfa tasarımının aşağıya doğru uzamasına neden olur. d. Sayfada gezinmek için ekranın sağında yaralan kaydırma çubuğu kullanılır. e. Sitenin etkileşimliliği düşer. f. Kısıtlı içerik için uygun bir yapı sunması kullanıcının siteye tekrar dönmesini güçleştirir. Doğru cevap E’dir.

Durağan web sayfaları şu nedenlerden dolayı kullanışlıdır: a. Herhangi bir tasarım becerisine gereksinim duyulmaz. Herhangi bir kelime işlemci programla “.html” uzantısı ile kaydedilmek koşuluyla hazırlanabilir. b. Değişken olmadığından, kapsamlı bir içerik taşımadığından hızlı yüklenebilir. c. Özel bir hosting (Alan sağlayıcı) uygulaması gerektirmez. d. Ağ tarayıcı programlarda özel bir uygulama olmadan çalışabileceği için kullanışlıdır.  Diğer seçeneklerde verilen yönler dezavantaj yaşanan alanlardır. Doğru cevap D’dir.

Site bizi görünür, ulaşılır ve tanınır yapar; hedef kitlemizi de genişletir. I, III ve V. işlevler ise doğru verilmiştir. Doğru cevap C’dir.