DİJİTAL HALKLA İLİŞKİLER

VR, bilgisayarlar ile yaratılmış, iki boyutlu değil üç boyutlu (3D) sanal ortamın, kullanıcının bir ya da daha fazla duyusuna hitap eder şekilde tasarlanmış; kullanıcının içerikle etkileşime geçebildiği, gerçek zamanlı simülasyonlar içerebilen bir teknolojidir.

Tele-bulunuş veya tele-bulunma (telepresence), yeni nesil teknolojilerle birlikte gündeme gelen bir kavramdır. Kullanıcının fiziksel konumunun dışında “başka” bir yerde olma duygusu   video konferans, tele-konferans, Webinar, avatar, video oyun gibi örnekler eşliğinde somutlaştırılabilir…

Sanal gerçeklik teknolojileri baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı gibi hareket hastalığı (motion sickness / simulation sickness) temelli olası rahatsızlıklara neden olabilmektedir

Videoplace , 1950 ve sonrasında gelişmeye başlayan  VR teknolojisinin öncüsü niteliğinde olan “Link Trainer”, “ENIAC”, “Sensorama”, “Demokles’in Kılıcı”,  “CAVE” gibi deneme ve araçlardan bir tanesidir.

Videoplace, Sensorama, “Demokles’in Kılıcı”,  “CAVE” … gibi VR teknolojisinin günümüzdeki gelişmişlik düzeyine ulaşmasında öncü işlevi gören uygulamalardır.

VR teknolojisi ürünler; 2 değil 3 boyutlu sanal ortamın/kullanıcının farklı duyularına seslenebilecek özelliklere sahiptirler.

Karma Gerçeklik; mekânsal farkındalık ve hareket tanıma için gelişmiş sensörler kullanan; gerçek dünya ortamıyla dijital içeriği birleştiren ve her iki ortamın da birbiriyle etkileşimli olmasını ifade eden deneyimleri ifade etmek için kullanılan bir terimdir.  Bu McLellan tarafından yapılan sınıflandırmalardan birisi değildir?

VR, “Sanal Gerçekliğe Maruz Kalma Terapisi (VR exposure therapy)” ile çeşitli zihinsel rahatsızlıkların ve fobilerin (travma sonrası stres, anksiyete, örümcek korkusu gibi) tedavisinde devreye sokulmaktadır.

VR teknolojisi, mühendislikten eğitime, askeriyeden sağlığa, bankacılıktan psikolojiye, uzay araştırmalarından turizme, video oyunlardan, halkla ilişkilere sinemaya kadar hemen her sektörü önemli ölçüde etkilemektedir.

1970’lerde Krueger tarafından “yapay gerçeklik” şeklinde tanımlanan kavram 1990’lardan beri popülerliğini korumaktadır. Bilgisayarlar ile yaratılmış, üç boyutlu (3D) sanal ortamın, kullanıcının bir ya da daha fazla duyusuna hitap eder şekilde tasarlanmasını açıklayan VR teknolojisi, kullanıcının içerikle etkileşime geçebildiği gerçek zamanlı simülasyonlar içermektedir.

VR; sanal gerçeklik (Virtual reality); Vücut ve hareket izleme özellikleri bulunan ve kullanıcının gerçek dünya ortamının yerine geçen bilgisayar ile üretilmiş; tamamen işlenmiş dijital ortamları ifade eder. AR; artırılmış gerçeklik (Augmented reality); Dijital olarak oluşturulan içeriğin kullanıcının gerçek dünya ortamına yerleştirilmesini açıklayan teknoloji. WebAR; Web tabanlı artırılmış gerçeklik (Web-based AR); Uygulama (app) indirmeye gerek kalmadan artırılmış gerçeklik deneyiminin uygulamalar yerine web tarayıcılar üzerinden görüntülenmesi. MR; karma gerçeklik (Mixed reality); Mekânsal farkındalık ve hareket tanıma için gelişmiş sensörler kullanan; gerçek dünya ortamıyla dijital içeriği birleştiren ve her iki ortamın da birbiriyle etkileşimli olmasını ifade eden deneyimler. DR; dijital gerçeklik (Digital reality); Artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik, karma gerçeklik, 360° ve sürükleyici teknolojiler için kullanılan şemsiye/hepsini kapsayan terim.

1965’de Ivan Sutherland tarafından geliştirilen “The Ultimate Display” kuşatılmış bir ekran (HMD; kask) üzerinden interaktif grafik, ses, koku ve güç geri bildirimi sunmaktadır. Modern HMD’lerin; VR kaskların temeli kabul edilen cihaz, binoküler (çift mercekli dürbün) ekran temelinde görüntüyü aktarmaktadır. Cihaz, FIPS; yani bilgisayara bağlı hareketi algılayabilen “görüntüleyici” ve kalemle çizilen grafik imgelerini algılayarak bilgisayar ile doğrudan iletişim kuran “Sutherland Sketchpad yazılımı” üzerinden çalışmaktadır.

Fikri temelleri 1830’lara dayanan VR tarihçesi, Charles Wheatstone tarafından (1838) geliştirilen “stereoskop tekniği (bir karenin iki farklı açıdan çekilmiş iki ayrı görüntüsünün derinlik algısı yaratacak biçiminde dizayn edilmesi)” ve Coleman Sellers’in (1860) geliştirdiği “kinetoskop cihazı (hareketsiz kareleri ardışık hâle getirip ışık kaynağından geçiçerek hareket yanılsaması yaratan ilkel film makinesi)” eşliğinde değerlendirilmektedir. Modern anlamda ise VR tarihi “Link Trainer”, “ENIAC”, “Sensorama”, “Demokles’in Kılıcı” gibi cihazlar üzerinden okunmaktadır.

19772’de Thomas A. Furness’in ortaya çıkardığı “Super Cockpit (İlk profesyonel uçuş simülasyonu)” ve NASA JPL araştırmaları kapsamında geliştirilen “gezilebilir sanal dünyalar ve dijital sanatlar” üzerine yapılan çalışmalar ön plana çıkmaktadır.

Eski nesil (masaüstü) VR anlayışında; İzleyici -Yeni nesil (kasklar; HMD) VR anlayışında; katılımcıdır. Eski nesil (masaüstü) VR anlayışında monitör izleme- Yeni nesil (kasklar; HMD) VR anlayışında; bilgisayar giymedir. Masaüstü VR’den farklı olarak “tamamen içeriğe dalma; kendini kaptırma”, “cihazı giyme”, “çok duyulu programlanabilir yapı”, “gerçeklik üretim kapasitesi ve canlılık (vivacity; içeriğin zengin ortamlar üretmeye mümkün olması; canlı hissettirmesi)” gibi avantajlar içeren yeni nesil VR paradigması, bu özellikleriyle VR dilini güncellemektedir. Gerçeğin sanal formu olan VR, içine artırılmış gerçeklik (augmented reality; AR) kavramını da alan çok boyutlu bir kavram olarak dikkat çekmektedir. Yeni nesil VR anlayışı bağlamında “cihaz/bilgisayar giyme” işlevini vurgulayan AR teknolojisi, gerçek/fiziksel dünyanın içine yedirilen sanal ögelere karşılık gelmektedir.

Kullanıcının kendini akışa kaptırabildiği; orada hissettiği bir dünya vaat eden VR teknolojisi, sürekli güncellenen ve son nesil teknolojiye dayanan bir kullanıcı-bilgisayar arayüzüdür. Ayrıca VR sistemler görsel ve işitsel unsurların yanı sıra dokunsal ögeler ile koku ve tat da içerebilmektedir

MR; karma gerçeklik (Mixed reality); Mekânsal farkındalık ve hareket tanıma için gelişmiş sensörler kullanan; gerçek dünya ortamıyla dijital içeriği birleştiren ve her iki ortamın da birbiriyle etkileşimli olmasını ifade eden deneyimler.

Aynalar Dünyası (Mirror Worlds): Kul­lanıcıların kamerayla videoya yansıtılmış görüntüüzerinden sanal dünya ile entegre olduğu VR ortamlar veya cihazlar (Videop­lace ve Mandala gibi teknolojiler).

1992 yılında; “CAVE (cave automatic virtual environ­ment; otomatik sanal ortam kübü/mağarası)” adı verilen VR sistemler, LCD ve stereoskopik görseller ile çevrili bir odada sanal içerikle etkileşime geçil­mesine olanak sağlamaktadır. Çoklu yüzeyde yer alan projeksiyon ile kullanıcıların etrafa dönüp her yöne göz atabilmelerini mümkün kılan CAVE, üç duvar ve bir kapı ile kuşatılmış hissi vermektedir.

Yeni yüzyılın ve yeni medya teknolojilerinin popüler kavramlarından biri olan sanal gerçeklik (virtual reality; VR), bilgisayarla üretilen yaratıcı, grafiksel, işitsel ve etkileşimli bir araç ve/veya ortam anlamında kullanılmaktadır.