DİJİTAL HALKLA İLİŞKİLER

Bilgi hiyerarşisinin ilk adımında yer alan “veri (data; ham; işlenmemiş)”, üzerinde işlem yapılınca “enformasyon (information)”a dönüşmektedir. Enformasyona anlam verilince “bilgi (knowledge)” ortaya çıkar. Bilgi soyutlanınca; sistematik çıkarsamaya evrilince “anlayış (understanding)” adımı gerçekleşir. Anlayış prensiplere dönüşüp, diğer dört adım çerçevesinde geleceğe dönük anlamlandırabilme; bütüne dair akıl yürütme içerdiğinde ise “bilgelik (wisdom)” söz konusu olur. Bu bağlamda dijital veriyi işleyen ve onu bilgiye dönüştüren kullanıcının kendisidir. Medya okuryazarlığının önemi burada ortaya çıkmaktadır. Aynı “hashtag/etiket” altında birbirine zıt mesajların paylaşılması, içeriğin reklam olup olmadığının anlaşılması ya da büyük verinin (big data) içinden değerli olanın ayıklanması gibi durumlar kullanıcı inisiyatifi; farkındalığı ile mümkün olabilmektedir.

Stratejik değeri olan yeni medya genel olarak Manovich (2001) ve Rogers (2003) tarafından çeşitli başlıklar/ kavramlar/ilkeler üzerinden açıklanmaktadır. Bunlardan biri olan eşzamansızlık, istenilen zamanda mesaj alışverişi yapabilme olanağıdır (Örnek: Özellikle “dijital yerli Z” kuşağının TV programlarını Youtube gibi platformlardan TV yayınından sonra izlemesi, eşzamansızlık ilkesinin mantığını anlamak adına değerli görünüyor. Çünkü eski, geleneksel medya sürecinde TV içeriğini yayınlandığı gün ve saatte izlemek gerekiyordu. Benzer şekilde kullanıcı “istediği saatte” gelen mesajı okuyup yanıt verebiliyor veya “hepsiburada”, “amazon”, “n11” gibi e-AVM sitesinden alışveriş yapabiliyor.)

Geleneksel medya genel olarak -daha önce ifade edildiği gibi- konvansiyonel kitle iletişim araçları ve analog dil temeline dayanmaktadır. Yeni medya ise donanımsal/araçsal bir kavram olarak dijital teknolojinin, mobil iletişimin ve İnternet dünyasının hakimiyetinde tanımlanmaktadır (Tablo 1.2). Geleneksel medya altyapısı ve dili üzerine inşa edilen ve onu geliştiren yeni medya teknolojileri, yeni nesil iletişim ve medya alışkanlıklarını da beraberinde getirmektedir.

Anonim kimlik, çoğulcu katılım, merkezsiz yapı, aracısız erişim, düşük maliyet, kolay ölçüm gibi avantajlarıyla dikkat çeken yeni medya teknolojileri (özellikle sosyal medya), yarattığı ekonomik değer ve sistem değiştiren yapısı ile “yeni” takısını hak edebilmektedir (Tablo 1.3):

Web 3.0 süreci ile birlikte İnternet daha anlamsal ve bütünleşik hale gelerek Tim Berners-Lee’nin dile getirdiği “akıllı; bağlı tek Web (Linked Data)” fikrini olası kılmaktadır. Bağlantılı, entegre ve semantik sonuçlar üretebilen yeni Web, ortak veri tabanı hayalini gerçekçi yapmaktadır. Günümüzdeki Google arama motoru algoritmasını (sorulara mantıklı/insansı cevaplar veren, anında çeviri yapabilen, tüm ağ sonuçlarını görüntüleyebilen, ortak veri tabanındaki bilgiyi anlamlandırabilen, kullanıcıların İnternet davranışlarını izleyerek kişiselleştiren vb) düşündüğümüzde bu hayalin artık gerçekleştiğini söylenebiliriz. Ağ temas noktalarını ortak hâle getiren ve “Web Ontology Language (OWL; Web Ontoloji Dili)” biçiminde özetlenen üçüncü Web, insan mantığına/zekâsına benzer bir “muhakeme yeteneği” geliştirmeyi amaçlamaktadır. Tim Berners-Lee tarafından kısaca “akıllı ajan” olarak tanımlanan Web’in üçüncü sürümü, anlamsal teknoloji, makine öğrenme ve mobil uyum öncelikleriyle dikkat çekmektedir. Bu aşamada “Web of data (veri Web’i)” tanımlamasıyla daha detaycı ve gelişmiş yeteneklere sahip olan Web’in, 2020 sonrası dördüncü evreye geçtiği ifade edilmektedir.

Başarılı markaları anmışken dijital dönüşümün efektif olabilmesi için beş kategoride toplayabileceğimiz 21 faktörden bahsedebiliriz (McKinsey, 2018):

- Dijital bilgiye ve kültüre sahip yöneticilere sahip olmak (bireysel girişim ruhu, dönüşüm ofisi ve ekibi kurmak),

- Geleceğe uygun beceri setleri inşa etmek (dönüşümün ana hedeflerini belirleyip çalışan rollerini ve sorumluluklarını yeniden tanımlamak),

- İnsanları yeni yöntemlerle çalışmak için güçlendirmek (resmi mekanizmalar aracılığıyla dijital yeni davranışları ve çalışma yöntemlerini pekiştirmek),

- Kullanılan günlük araçlara dijital yükseltme yapmak (bilgileri kuruluş genelinde daha erişilebilir hale getirmek için dijital araçları güncellemek)

- Geleneksel ve dijital yöntemlerle sık sık iletişim kurmak (çalışanlara bire bir iletişim ve dijital kanallar üzerinden değişim hikayesini aktarmak ve onları dönüşüme dahil etmek).

İngilizce “information (info; bilgi)” ve “graphic (grafik)” kelimelerinin birleşmesinden oluşan kavram, dağınık, çok boyutlu veya karmaşık bilgilerin “bilgi grafiği” şeklinde sunumunu betimlemektedir. Bilgiyi etkili, anlaşılır ve görsel ifadeyle sunmayı olanaklı kılan infografikler, az metin kullanarak (soyut) kavramları açıklamak, sunumları basitleştirmek, verileri görselleştirmek, ilişkileri betimlemek gibi amaçlarla geliştirilmektedir.

Trol, İnternette -özellikle sosyal medyada- genellikle anonim şekilde ortamı tartışma ve çatışmaya sürükleyenlere denilmektedir. Kökeni İskandinav mitolojisindeki “troll”lere (dev mistik ve korkunç yaratık) dayanan kavram, sosyal medya topluluğu arasında kargaşa çıkarmaya çalışanlara yönelik kullanılmaktadır. Öfkeli, yıkıcı ve negatif dil ve yaklaşımla anılan İnternet trolleri, genellikle sahte hesaplar üzerinden tartışmalı konularda (ırkçılık, cinsiyetçilik gibi) paylaşımlarda bulunabilmektedir. Yanlış bilgi yaymak, kullanıcıları kötü yönde etkilemek, kargaşa yaratmak gibi anlamları olan trollemek ise genellikle tartışmalı ve hassas konulara yönelik gerçekleştirilmektedir. Fanatik, radikal veya aşırı denebilecek görüşlerle ortamı trolleyebilen sahte ya da gerçek hesaplar, diğer kullanıcılar üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir (Ertuğrul, 2020).

“Avcı toplum (Toplum 1.0)”, “tarım toplumu (Toplum 2.0)”, “endüstri toplumu (Toplum 3.0)”, “bilgi toplumu (Toplum 4.0)” ve “süper akıllı toplum (Toplum 5.0)” şeklindeki izlencenin son aşaması olan “Toplum 5.0”, birbirine ağlar ve sistemlerle bağlı, çevrimiçi toplum gerçekliğini ifade etmektedir.

Literatürde yer bulan farklı tanımlamalar incelendiğinde yeni medya kavramının şemsiye, kapsayıcı bir anlamı olduğu görülmektedir. Bu çok boyutlu kavram;

• “Donanım/teknolojik metalar (uydu, bilgisayar, mobil cihazlar gibi)”,

• “Etkileşim (birbirini karşılıklı etkileme ve eşzamansız/asenkron iletişim)”

• “Sayısallaşma (dijitalleşme; verinin 0 ve 1’e indirgenerek işlenebilmesi)”,

• “Üre-tüketici (UGC; kullanıcının ürettiği içerik)”,

• “İnternet; küresel ağ (sanal iletişim, sanal dünyalar ve bağlantılılık işlevi)”,

• “Multimedya (ses, video, metin gibi farklı medya formatlarının bir arada olabilmesi)” ve “Hipermedya (etkileşimli; yanıt veren multimedya)”,

• “Kitlesizleştirme (kişiye özgü mesaj aktarımı ve önceliği)”,

• “Yakınsama (teknolojilerin ve içeriğin birbirine yakınlaşması)”,

• “Yöndeşme (yakınsamanın yoğunlaşmasıyla teknolojilerin ve içeriğin birbiri içine girmesi ve hibrit/melez araçların veya hizmetlerin doğması)” gibi anahtar sözcükler temelinde açıklanmaktadır.

Yeni medya kavramı 1960 ve sonraki yıllarda bilgisayarlaşma, dijitalleşme, uydu, veri işleme/sıkıştırma ve fiber optik kablo teknolojileri doğrultusunda gelişen süreci anlatmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt a şıkkıdır.

Yeni medya sıfırdan var olan değil, gelenekselin üzerine inşa edilen bir anlama sahiptir ve bireyi aktif  üretici yapmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt c şıkkıdr.

Kişiye özgü mesaj aktarımı ve önceliği kitlesizleştirmedir. Bu nedenle doğru yanıt b şıkkıdır.

Otomasyon yapay zeka ve programlama gibi komutlarla işlemlerin hızlanması ve pratik hal almasıdır. Bu nedenle doğru yanıt d şıkkıdır.

Açık ekosistem ve kodlama imkanı yeni medyaya ait bir özelliktir. Bu nedenle doğru yanıt b şıkkıdır. Detaylı bilgi için s. 14 Tablo 1.3’e bakabilirsiniz.

Sınırlı ve statik erişim koşulları geleneksel medyaya ait bir özelliktir. Bu nedenle doğru yanıt d şıkkıdır. Detaylı bilgi için s. 14 Tablo 1.3’

Dijital gözetim kavramı mahremiyetin ihlali ile birlikte anılır ve yeni medya ortamları için riskli bir durum olarak belirtilir. Bu nedenle doğru yanıt e şıkkıdır.

İnternetin tarihsel yolculuğunda 1969 yılının önemli bir yeri vardır. Bu yılda DARPA’nın başlattığı ARPA - Net projesinin dört bilgisayarı birbirine bağlayacak şekilde devreye girmesi gerçekleşmiştir. Bu nedenle doğru yanıt a şıkkıdır.

Türkiye’de ilk internet bağlantısı 1986 yılı itibariyle söz konusu olmuştur. Türkiye 1986’da EARN/BITNET’e TUVAKA üzerinden katılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt c şıkkıdır.

Küresel Köy iletişim bilimci Marshall McLuhan’ın ortaya attığı bir kavramdır. Bu nedenle doğru yanıt e şıkkıdır.