DEVLET BÜTÇESİ

Büyük Özgürlük Şartı (Magna Carta Libertatum) adı verilen, tarihe ilk demokrasi metni ve anayasal belge olarak geçen şartı imzalanması İngiltere'de Büyük Özgürlük Şartı Sonrası Dönem içerisinde gerçekleşmiştir

İngiltere'deki hazine şansöyyesi diğer ülkelerdeki Maliye Bakanına eşdeğerdir

Kamu gücünün sürdürülmesi ve idare giderleri için ortak bir vergi alınması zorunlu olup, bu vergi bütün yurttaşlara adil biçimde dağıtılması Fransayı 1789 ihtilaline götüren olaylar arasında değil aksine ihtilal sonrasında gerçekleşen olaylar arasındadır.

Bütçelemede klasik bütçe anlayışının esası ilk kez Fransa'da ortaya konulmuştur

Bağımsızlık Bildirgesinin imzalanması Amerikan İç Savaşı Sonrası Dönemde gerçekleşen bir olay değil, Bağımsızlık Mücadelesi Dönemi içerisinde yer almaktadır.

ABD Kongresinin, eyaletler arasında bir paylaştırma yapmaksızın ve herhangi bir
nüfus sayımını ya da hesaplamayı dikkate almaksızın, hangi kaynaktan sağlanırsa sağlansın, bütün gelirlere vergi koyma ve toplama yetkisine sahip olduğu Anayasa değişikliği On Altıncı Değişikliktir.

Lale Devri Dönemi Türkiye Cumhuriyeti değil Osmanlı Devleti zamanında bütçelemenin gelişimi içerisinde yer almamaktadır.

Duyun-u Umumiye İdaresi Osmanlı Devletinin dış borçlarını ödemek için aşağıdaki 1876 Anayasası Döneminde kurulmuştur

Bütçelemenin tarihi gelişmesinde “bütçe hakkı” olarak adlandırılan kavramın büyük bir önemi vardır. Bütçe hakkı parlamentoların kamu geliri ile kamu harcamaları üzerindeki yetkilerinin tanınması olarak açıklanabilir. Tarihi gelişim sürecinde, bütçe hakkının sağlanabilmesi üç aşamada tamamlanmıştır. İlk aşamada vergilerin ve daha sonra tüm kamu gelirlerinin toplanmasının hukuki yapısı ortaya çıkmıştır. İkinci aşama ise halkın toplanan vergilerin nerelere, nasıl harcandığını bilmek istemesiyle ortaya çıkmıştır. Üçüncü aşama ise bütçenin gelir ve gider kısımlarına halkın onay vermesi sağlandıktan sonra, bu hakkın belirli sürelerde tekrar kullanılması gereği, bütçenin belirli bir süre için yapılması sonucunu doğurmuştur. Bu nedenle cevap E'dir.

Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belge olarak tanımlanan belge bütçe olarak tanımlanmıştır. Tarihte bütçe anlamına gelen çanta, cüzdan ve kese ifadeleri kullanılmıştır. Ancak cep ifadesi bütçe için kullanılmamıştır. Bu nedenle cevap C'dir.

İngiliz kralları ilk başlarda vergilere ağırlık vermediler. Onlar “olağan” gelirlere güveniyorlardı. “Olağan” gelirler, feodal yükümlülükler, kraliyet ayrıcalıkları ile ürün üretmek için kiralanan ya da kullanılan arazilerden geliyordu. Feodal yükümlülükler arasında toprak sahipleri tarafından işgücü, sarf malzemeleri, yiyecek ve konaklama sağlanması yer alıyordu. Gelirleri oluşturan bir diğer kalem olan kraliyet ayrıcalıkları ise para basımı, tekel ve bazı yetkilerin satışı, kilisenin zenginliğinden sağlanan kaynaklar ve para cezalarını içeriyordu. Toprak mülkiyeti askerlik hizmetinin ve servetin temeli olduğu için krallar toprak mülkiyetinin transferi ile doğrudan ilgiliydiler. Krallar ayrıca hediye kabul
edebiliyor ya da ödünç para isteyebiliyorlardı. Krallar hediye ya da borç istediğinde, gerçekleştirmeyenler mülk kaybı, sürgün, hapis ya da ölüm gibi çeşitli zararlara maruz kalabiliyorlardı. Hediyeye göre borcun ise en azından geri ödenme ihtimali bulunmaktaydı. Bu nedenle cevap D'dir.

Bütçe hakkının temelini oluşturan ve "Makul miktarlarda olmak şartıyla, Kralın kendisi için fidye ödenmesi, ilk doğan oğlunu şövalye yapması ve en büyük kızının bir kereliğine evlenmesi amaçları dışında Genel Meclis (Common Council; Avam Kamarasının ilk şeklidir) tarafından kabul edilmedikçe Krallığa hiçbir vergi ya da yardım alınmayacaktır." maddesinin geçtiği metin Büyük Özgürlük Şartı (Magna Carta Libertatum) adı verilen, tarihe ilk demokrasi metni ve anayasal belgedir. 15.06.1215 tarihinde Runnymede’de kilise ve halk tarafından desteklenen bir grup baronla bir araya gelen Kral John tarafından imzalanmıştır. Bu nedenle cevap A'dır.

1215 yılında Büyük Özgürlük Şartı (Magna Carta Libertatum) imzalanmıştır. 1275 yılında yün ticareti üzerinde veri toplama gibi bazı gelirlerin amaçları detaylı bir şekilde belirlendi. 1689 yılında haklar bildirgesi imzalandı. 1760 yılında Kral 3. George’un, kendisine ve ailesine ait gelir kaynaklarını parlamentoya devretmesi ile hükümdar artık “olağan” bir gelire sahip değildir. 1822 yılında İngiltere’de bütçe 1822 yılında “Hazine Şansölyesi” (Chancellor of the Exchequer) tarafından parlamentoya sunulmaya başlanmıştır. Bu nedenle cevap C'dir.

Vergide yükümlü rızasının aranması Fransa’da geleneksel bir ilkeydi. Fakat yavaş yavaş bu ilkeden sapılmış ve krallar keyfi vergiler koymayı alışkanlık edinmişlerdi. 8. Charles zamanında kralın vergi alma yetkisi yeni bir reform geçirmiş, vergi gelirlerinin askeri harcamalar yanında diğer tüm kamusal ihtiyaçların karşılanmasında da sarf edilmesi ve böylece verginin krala devletin güvenliği ve diğer kamu harcamalarının yapılması için verildiği düşüncesi benimsenmeye başlanmıştır. 1. François genel meclislere başvurmaksızın vergileri çoğaltmış, 10. Charles ve 3. Henri zamanında bazı meclisler vergide yükümlümün rızasının aranmasını savunmuşlarsa da sonuç alınamamıştır. 4. Henri zamanında vergide yükümlünün rızasının alınması ilkesi terk edilmiş, 14. Louis vergi konusunda davranışlarını tam bir keyfilik içinde sürdürmüş, hiçbir denetim organını tanımamıştır. Bu nedenle cevap B'dir.

14.07.1789’da gerçekleşen Büyük Fransız İhtilali ile birlikte derebeylerin, kilisenin sahip olduğu vergileme yetki ve ayrıcalıkları kaldırılmış ve kurucu meclis tarafından hazırlanan İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirgesi’nde “… kamu gücünün sürdürülmesi ve idare giderleri için ortak bir vergi alınması zorunlu olup, bu vergi bütün yurttaşlara adil biçimde dağıtılmalıdır... bütün yurttaşların kendileri ya da temsilcileri aracılığı ile ortak verginin gerekliliğini saptamak, buna serbest biçimde rıza göstermek, kullanılmasını izlemek, miktarını, matrahını, tarh usulünü belirleme hakkı vardır ...” ilkeleri yer almıştır.

Bütçe: Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi ifade eder.

İngiltere hükümeti, 1767’de Townshend yasaları ABD'ye kâğıt, boya, cam, kurşun ve çay üzerine vergi koymuştur. Bu nedenle cevap E'dir.

Tanzimat Dönemi’nin hemen öncesinde Osmanlı Devleti siyasal ve mali süreçte bazı evreler de geçirmiştir. Bunlardan en önemlilerinden biri 7 Ekim 1808’de Türklerin Magna Carta’sı diye adlandırılan Sened-i İttifak’ın imzalanmasıdır. Padişahla ayanlar, valiler ve beyler arasındaki ilişkileri kapsayan bu belgede vergi düzeni ile adil ve eşit vergi salma konusunda hükümler vardır. Buna göre; Osmanlı vergi düzeni tüm imparatorlukta ve eyaletlerde uygulanacak, padişaha ait olan gelirlere el konulamayacaktı. Buna karşılık da padişah adil ve eşit vergiler salmaya söz veriyordu. Bu nedenle cevap C'dir.

Ülkemizde bütçe hakkının ve çağdaş bütçe kurum ve yöntemlerinin yerleşmesi ve gelişmesi ancak Cumhuriyet Döneminde gerçekleşebilmiştir. 1924 Anayasası Türkiye’de ilk kez verginin niteliğini çağdaş görüşlere uygun olarak ifade etmiş “Vergiler ancak kanunla salınır ve alınır” demek suretiyle verginin kanuniliği esasını koymuştur. Bu hükümle vergiyi onaylama hakkını, yani milletin vergi verme konusunda temsilcileri aracılığıyla tek söz sahibi olması ilkesini kabul ve ifade etmiştir. Bu nedenle cevap D'dir.

Bütçe hakkı: Halkın temsilcilerinin hükümet tarafından gerçekleştirilecek vergi ve benzeri kamu gelirleri ile kamu harcamalarının miktar ve bileşimini belirleme ve onaylama hakkıdır.