DEVLET BÜTÇESİ

1159’dan başlayarak İngiliz kralları, Zırh Vergisi adı altında toprak sahiplerinin orduya asker sağlama hizmeti vermek yerine para ödemelerine imkân tanıyan parasal vergilere yöneldiler.

Bazı siyasi ve dini meselelerin de eklenmesi ile1688 İngiliz İhtilali yaşandı, Stuartlar saltanattan düşürüldü yerlerine 2. Charles’ın damadı Hollanda Cumhurbaşkanı 3. William tahta çıkarıldı. 1688 İhtilali, parlamentonun üstünlüğü ilkesini ve kralın meşruti idareye bağlılığını kuvvetlendirdi.

1787 yılında Parlamentoda Konsolide Fon Yasasının (Consolidated Fund Act) kabul edilmesiyle İngiltere’de bütçeler, kaynaklarına bakılmaksızın tüm devlet gelir ve giderlerini kapsayacak şekilde hazırlanmıştır.

Bütçelemede klasik bütçe anlayışının esası ilk kez Fransa’da ortaya konulmuş ve birçok ülke Fransız bütçe hukukunun temel, esaslarından hareket ederek klasik bütçe uygulamasına başlamıştır.

İngiltere’de bütçe 1822 yılında “Hazine Şansölyesi” (Chancellor of the Exchequer) tarafından parlamentoya sunulmaya başlanmıştır. 1822 yılı bütçe hakkının tam ve mükemmel bir şekilde kullanılmaya başlandığı yıl olarak, modern bütçelerin de başlangıcı sayılabilir. Hazine Şansölyesi: Diğer ülkelerdeki maliye bakanı rolüne eşdeğer, İngiltere’deki tüm ekonomik ve mali meselelerden sorumlu yetkili.

Bu bildirgede yer alan ilkeler daha sonra 1791, 1793 Anayasalarında tekrarlanmış ve anayasal hükümlerde vergi gelirlerinin kamu giderlerine tahsis yetkisi, kullanımının izlenmesi, denetimi özetle bütçe hakkı tanımlanmıştır. 1791 Anayasasına, “Kamu yükümlülükleri her sene yasama organı tarafından görüşülüp onaylanacak ve açık ve kesin olarak yenilenmedikleri takdirde izleyen birleşimin son gününden sonra yürürlükte kalamayacaktır.” hükmünü koymak suretiyle, verginin yıllık olması ilkesi açıkça belirtilmiştir. Yasalardaki bu hükümle- re rağmen bütün ihtilal devresinde bir bütçe tahmini yapmak mümkün olmamış, iç kargaşa ve sürekli savaşlar yüzünden ne Konsüllük ne İmparatorluk Devirlerinde gerçek ve ciddi bir bütçe düzenlenememiş ve onaylanamamıştır.

Restorasyon Dönemi: Fransa’da 1814’te Napolyon’un devrilmesinden 1830 yılının Temmuz Devrimi’ne kadar süren monarşinin tekrar güç kazandığı dönem.

Bağımsızlık Bildirgesi: Büyük Britanya Krallığı ile savaşta olan on üç Amerikan kolonisinin kendilerini artık İngilizlerin egemenliği altında olmayan bağımsız egemen bir devlet olarak tanımladıkları belge.

Milletler Cemiyeti: Cemiyet-i Akvam da denilen, günümüzdeki Birleşmiş Milletlerin temeli sayılabilecek bir organizasyondur.

Tanzimat Fermanı: 3 Kasım 1839 tarihinde Sultan Abdülmecid tarafından imzalamış, Osmanlı devletinde ilk defa vatandaşlık haklarının belirtildiği fermandır.

Bütçe hakkı, İngiltere’de 1215 tarihinde Büyük Özgürlük Şartı’nın (Magna Carta Libertatum) imzalanması ve l688’de Haklar Bildirgesi’nin (Bill of Rights) ilân edilmesi ile önemli aşamalar geçirip
günümüze ulaşmıştır.

Bütçe hakkı, İngiltere’de 1215 tarihinde Büyük Özgürlük Şartı’nın (Magna Carta Libertatum) imzalanması ve l688’de Haklar Bildirgesi’nin (Bill of Rights) ilân edilmesi ile önemli aşamalar geçirip
günümüze ulaşmıştır.

Vergileri onaylama hakkını kesin olarak Parlamento’ya veren 1689 tarihli Haklar Bildirgesi (Bill of Rights) kabul edildi.

Vergileri onaylama hakkını kesin olarak Parlamento’ya veren 1689 tarihli Haklar Bildirgesi (Bill of Rights) kabul edildi.

Vergileri onaylama hakkını kesin olarak Parlamento’ya veren 1689 tarihli Haklar Bildirgesi (Bill of Rights) kabul edildi....İngiltere’de vergi hakkının 1689 sonrası kesin olarak parlamentoya tanınmasıyla, önce savunma harcamalarını onaylama ile başlayan kamu harcamalarının miktar ve bileşimini belirleme hakkı,
kraliyet ailesinin harcamaları ile devam etti.

Bütçelemede klasik bütçe anlayışının esası ilk kez Fransa’da ortaya konulmuş ve birçok ülke
Fransız bütçe hukukunun temel, esaslarından hareket ederek klasik bütçe uygulamasına başlamıştır.

ABD’nin bağımsızlık hareketinin mali temeli “temsilsiz vergi olmaz” (no taxation without representation) adlı vergileme ilkesine dayanmaktadır.

Tanzimat Dönemi’nin hemen öncesinde Osmanlı Devleti siyasal ve mali süreçte bazı evreler de geçirmiştir. Bunlardan en önemlilerinden biri 7 Ekim 1808’de Türklerin Magna Carta’sı diye
adlandırılan Sened-i İttifak’ın imzalanmasıdır.

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) herkesten iktidarına göre vergi alınmasını, arpalık ve aidat yöntemlerinin terkedilerek yerine “maaş” sisteminin konulmasını, Hassa (padişah) Hazinesi ile giderlerinin Maliye Hazinesine aktarılması öngörülmüştür.

Anayasa değişikliği paketinin 5. maddesi, bütçenin onaylanmasını TBMM’nin görev ve yetkileri arasında saymaktadır. 15. madde ise bütçenin hazırlanması görevini Cumhurbaşkanına vermektedir. Buna göre Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, mali yılbaşından en az yetmiş beş gün önce TBMM’ye sunmakta, bütçe teklifi de Bütçe Komisyonu’nda görüşülmektedir.