Merkezi Yönetim Bütçe Süreci, Bütçe Hazırlıkları ve Parlamento Görüşmeleri

Ülkemiz de bu sorunun teorik tartışması,
a. Bütçe tam olarak yasadır (kabul edenler),
b. Bütçeyi tam olarak yasa değildir (kabul etmeyenler),
c. Bütçe belli açıdan “idari tasarruf” ve belli açıdan “yasa” dır, şeklinde tartışılmış ve
açıklanmaya çalışılmıştır.

Türkçeye, “bunlar arasında”, ve “taraflar arasında” anlamında çevirebileceğimiz bu kavram yasama organı, yöneticiler (hem siyasi hem de idari kurumlar) ve vatandaşların arasındaki bütçe açısından güven ve yasal ilişkisi düzeyini ifade etmektedir.

Bütçenin temel dayanağı (yasama organı) Anayasa’dır. Özellikle, “bütçe hakkı (power of purse)” açısından bütçe anayasal bir metindir ve bütçenin hazırlanması, görüşülmesi, kabul edilmesi yasalarla hükme bağlanmıştır.

II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri A. Genel olarak Madde 87- Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; (…) bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.

Öngörülen hükümet sistemine uygun olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinin görevleri yeniden düzenlenmektedir. Kuvvetler ayrılığı prensibine uygun olarak yasamanın yürütmeyi denetlemesi ile Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermesi yasamanın görev ve yetkileri arasından çıkarılmaktadır. Öngörülen hükümet sisteminde yasama ve yürütme doğrudan halk tarafından seçilmekte, her iki kuvvet de meşruiyetini halktan almakta ve yürütme de yasama da halka karşı sorumlu olmaktadır.

Mali yıl (veya bazen bütçe yılı) hükümetler tarafından, (ülkeler arasında farklılık göstermesine rağmen) bütçenin amaçlarını gerçekleştirmek için kullanılan süre olarak tanımlanabilir.

Takvim yılı ile aynı olması gerekmez. Çeşitli ülkelerde mali yılbaşı 1 Nisan, 1 Temmuz ve bazılarında 1 Ocaktır.

Mali yılbaşının saptanmasında ülkelerin gelenekleri, ülke ekonomisi, iklim ve tarımsal üretim koşulları, yasama organlarının çalışma dönemi, ülkedeki yatırım ve bayındırlık hizmetlerinin durumu, yasalarla getirilmiş olan ilkeler gibi nedenler rol oynar

Ülkemizde mali yılbaşı Meşrutiyet döneminde 1 Mart idi (Bu süreçte Rumi takvimin kullanıldığı unutulmamalıdır.) . Cumhuriyet Dönemiyle 1926 da 1 Haziran 1944 yılından itibaren 1 Ocak’a ve 1950’den itibaren 1 Mart’a alındı 1983 yılında mali yılbaşı 1 Ocak tarihine alınmıştır. Ülkemizde mali yıl 1 Ocak’ta başlar. 31 Aralık’ta ise sona erer. 

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde Merkezi Yönetim Bütçe Kanun teklifi Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulacaktır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulamasında Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı birleştirilerek, bakanlık bünyesindeki bütçeye ilgili tüm görevler Cumhurbaşkanlığı tarafından yerine getirilecektir.

Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanma süreci şu şekildedir: Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanan bütçe en geç eylül ayının ilk haftası sonuna kadar kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gerekleri doğrultusunda makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde görüşülüp onaylanan Orta Vadeli Program’ın (OVP) Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla başlayacaktır.

Orta Vadeli Mali Plan, en geç 15 Eylül’e kadar Resmi Gazete’de yayımlanacaktır.

Bütçe çağrısı ve yatırım genelgesi Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanarak en geç 15 Eylül’e kadar Resmi Gazete’de yayımlanacaktır.

Kamu idareleri (harcamacı kuruluşlar), bütçe tekliflerini en geç eylül ayı sonuna kadar Cumhurbaşkanlığına gönderecek ve Merkezi yönetim bütçe kanun teklifi mali yılbaşından en az 75 gün önce (17 Ekim tarihinde) Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulacaktır.

Kamu idareleri (harcamacı kuruluşlar), ayrıntılı harcama programlarını görüşmek ve onay almak için Cumhurbaşkanlığına gönderecektir.

Kesin hesap kanunu teklifi Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırlanacaktır. Kesin hesap kanunu teklifi izleyen mali yılın haziran ayı sonuna kadar Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulacaktır

13 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne göre, Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın yapısı şu şekildedir.
1 Başkan
2 Başkan Yardımcısı
5 Genel Müdürlük
1 Strateji Geliştirme Dairesi Başkanı
30 Daire Başkanlığı

Kurulan Genel Müdürlükler şu şekildedir:

a) Plan ve Programlar Genel Müdürlüğü
b) Ekonomik Modelleme ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü
c) Bütçe Genel Müdürlüğü
ç) Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü
d) Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın görev ve yetkileridir.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı