Türk Kamu Maliyesinde Bütçe Türleri ve Kamu Büyüklüğü

1. Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri
   • Merkezî Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri
     • Genel Bütçe Kapsamındaki İdareler
     • Özel Bütçe Kapsamındaki İdareler
     • Düzenleyici ve Denetleyici Kurumları
   • Sosyal Güvenlik Kurumları
   • Mahallî İdareler
2. Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT)

"Genel bütçe, Devlet tüzel kişiliğine dahil olan ve bu Kanun'a ekli (I) sayılı cetvel de yer alan kamu idarelerinin bütçesidir."

• Genel bütçeli kuruluşlar tek bir tüzel kişilik altında toplanmıştır.
• Aynı nakit idaresi altındadırlar. Nakit idaresini genel bütçeli kuruluşlar adına hazine yapmaktadır.
• Genel bütçeli kuruluşların kendi mal varlıkları yoktur, mal varlığını onlar adına Maliye Bakanlığı yürütmektedir.
• Hazine birliği kapsamında sayılmaktadırlar.

"Özel bütçe, bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen ve bu Kanuna ekli (II) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir."

Eski düzenlemede katma bütçeli kuruluşlar olarak adlandırılan birçok kuruluş, örneğin üniversiteler, özel bütçeli idare olarak belirlenmiştir. Bir başka deyişle 5018 sayılı Kanun ile eski kanuna göre katma bütçeli kuruluşların yeni adı özel bütçeli kuruluşlar olmuştur.

Özel bütçeli kuruluşlara bakıldığında genel bir özellik olarak yarı kamusal mal/hizmet ürettikleri görülmektedir.

• Her bir özel bütçeli kuruluşun ayrı bir tüzel kişiliği vardır.
• Sosyal, bilimsel, teknik, kültürel alanlarda görevlidirler.
• Belirli bir bakanlığa bağlıdırlar. Ancak bu bağlılık, özerkliğe sahip olmalarına engel değildir.
• Kendi mal varlıkları vardır ve yönetimini kendileri yaparlar.
• Kendilerine ait gelirleri vardır.
• Kendi nakit idarelerini yaparlar.

Eğitim ve sağlık gibi sosyal konularda hizmet veren birçok özel bütçeli kuruluş, üniversiteler gibi, kendi gelirleri yetmediği için genel bütçeden (Maliye Bakanlığı bütçesinden) yardım almaktadır. Genel bütçeden yapılan bu yardımlara hazine yardımı denilmektedir.

"Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi, özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan ve bu Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan her bir düzenleyici ve denetleyici kurumun bütçesidir."

Düzenleyici ve denetleyici kurumların benzerleri ilk kez ABD'de kurulmuştur.

• Kanunla kurulmuştur.
• Her birinin belirlenen çerçevede ekonomik ve sosyal alanlarda düzenleme, denetleme, arabuluculuk ve yönlendirme faaliyetinde bulunmaktadır.
• İdarî ve mali özerkliği haiz olmaları ve kamu tüzel kişiliğine sahiptir.

• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu
• Sermaye Piyasası Kurulu
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
• Kamu İhale Kurumu
• Rekabet Kurumu
• Kamu Gözetimi
• Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
• Kişisel Verileri Koruma Kurumu
• Nükleer Düzenleme Kurumu

• Kişileri iradeleri dışında uğradıkları fiziki ve iktisadi tehlikelerin zararlarından kurtarmak veya bu tehlikelerin zararlarını azaltmak.
• Kişiye bu zararlar karşılığında insanlık onuruna yaraşır asgari bir yaşam düzeyi sağlamak.

1. T.C. Emekli Sandığı (1949)
2. Sosyal Sigortalar Kurumu (1945)
3. Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu (Bağ-Kur) (1971)

• Erken emeklilik yasasının bir dönem uygulanmasının yarattığı etkiler
• Prim tahsilatında yaşanan zorluklar
• Sigortalı yakınlarına sağlanan sağlık hizmetlerinin sisteme ağır maliyetler yüklemesi
• Üç ayrı sosyal güvenlik kuruluşu arasındaki koordinasyon eksikliği ve bunun sonucunda ortaya çıkan ekstra maliyetler
• Bu kurumların plasmanlarının etkin işletilememesi

Mahallî idareler yerel düzeyde mal ve hizmet sunmakla yükümlü kamu idareleridir.

1. Belediyeler
2. İl özel idareleri
3. Köyler

• Mahallî idarelerin gelir kaynakları devlet bütçesinden aldıkları vergi payları ve kendi öz gelirleridir.
• Mahallî idarelerin gelirlerinin yaklaşık yarısından fazlası genel bütçe vergi gelirlerinden verilen paylardan oluşmaktadır.
• Mahallî idarelerin geri kalan gelirleri vergi dışı gelirlerinden ve faktör gelirlerinden oluşmaktadır.

• Türkiye'de yerel yönetimler deyiminin kapsamına
  giren kuruluşlar; belediyeler, il özel idareleri ve köylerdir.
• Yerel yönetimler kamu tüzel kişiliğine sahip anayasal kuruluşlardır.
• Yerel yönetimlerin karar organları seçimle oluşturulacaktır.
• Yerel yönetimlerin kuruluşu, görevleri ve yetkileri ile ilgili çıkarılacak kanunlar, yerinden yönetim ilkesine uygun düzenlenmek zorundadır.
• Büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirilebilir.
• Yerel yönetim seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanma ve kaybetmeleri konusundaki denetim yargı yolu ile yapılabilir.
• Seçilmiş yerel yönetim organlarını veya bu organların üyelerini, geçici bir önlem olarak, İçişleri Bakanı görevden alabilir. Ancak bu işlem, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan üyeler hakkında, yargının vereceği kesin hükme kadar uygulanabilir.

• Yerel hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi.
• Kamu görevlerinde birliğin sağlanması.
• Toplum yararının korunması.
• Yerel ihtiyaçların gereği gibi karşılanması.
• Yerel yönetimler, belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla kendi aralarında Bakanlar Kurulunun izni ile birlik kurabilir.
• Yerel yönetimlerin görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezî yönetim ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla düzenlenir.
• Yerel yönetimlere görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.

Cari gider, etkisi bir dönem bir bütçe dönemi ile sınırlı olan ve devletin işlerliğinin devamı için gerekli olan harcamaların tümüne verilen addır.

• Nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilir.
• İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur.
• İçme ve kullanma suyu havzaları ile sit ve diğer koruma alanlarında ve meskun sahası kurulu bir belediyenin sınırlarına 5 km'den daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulamaz.
• Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için meskun sahalarının, merkez kabul edilecek yerleşim yerinin meskun sahasına azami 5 km mesafe de bulunması ve nüfusları toplamının 5.000 ve üzerinde olması gerekir.
• Bir veya birden fazla köyün, köy ihtiyar meclisinin kararı veya seçmenlerinin en az yarısından bir fazlasının mahallîn en büyük mülkî idare amirine yazılı başvurusu ya da valinin kendiliğinden buna gerek görmesi durumunda, valinin bildirimi üzerine mahallî seçim kurulları, on beş gün içinde köyde veya köy kısımlarında kayıtlı seçmenlerin oylarını alır ve sonucu bir tutanakla valiliğe bildirir.
• İşlem dosyası valinin görüşüyle birlikte İçişleri Bakanlığına gönderilir.
• Danıştay'ın görüşü alınarak müşterek kararname ile o yerde belediye kurulur.
• Yeni iskân nedeniyle oluşturulan ve nüfusu 5.000 ve üzerinde olan herhangi bir yerleşim yerinde İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine müşterek kararnameyle belediye kurulabilir.

1. Olağan (Normal) Belediyeler: Olağan belediyeler, büyükşehir belediyelerinin bulunmadığı iller ile bu illerin ilçelerinde ve diğer beldelerde kurulmuş olan belediyelerdir.
2. Büyükşehir Belediyesi: En az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan; kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan belediyelerdir.
3. Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçindeki İlçe Belediyeleri: Bu belediyeler de aynen büyükşehir belediyelerinin tabi olduğu kanunlara bağlı olarak hizmet üretmektedirler.
4. İlk kademe belediyesi: Büyükşehir belediye sınırları içinde ilçe kurulmaksızın oluşturulan ve büyükşehir ilçe belediyeleriyle aynı yetki, imtiyaz ve sorumluluklara sahip belediyedir.

• Belediye meclisi
• Belediye encümeni
• Belediye başkanı

• 19.7.1963 tarih ve 307 sayılı Kanun'un yayımlanmasına kadar çoğunluk sistemine göre seçilmekte idi.
• 1963 yılından itibaren belediye seçimlerinde nispi temsil sistemi uygulanmaktadır. Siyasal partiler aldıkları oy oranına göre, belediye meclislerinde üye bulundurma hakkına sahiptir.
• 1984 yılında yapılan yerel yönetimler seçimlerinde, nispi temsil sistemi yanında baraj sistemi de getirilmiştir. Seçimler beş yılda bir yapılır.

• Stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek.
• Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yapılan birimler ile fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
• Belediyenin imar planlarını görüşmek ve onaylamak, büyükşehir ve il belediyelerinde il çevre düzeni planını kabul etmek. Belediye sınırları il sınırı olan büyükşehir belediyelerinde il çevre düzeni planı ilgili büyükşehir belediyeleri tarafından yapılır veya yaptırılır ve doğrudan belediye meclisi tarafından onaylanır.
• Borçlanmaya karar vermek.
• Taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmaması halinde tahsisin kaldırılmasına; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesisine karar vermek.
• Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.
• Şartlı bağışları kabul etmek.
• Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının yap-işlet veya yap-işlet devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermek.
• Meclis başkanlık divanını ve encümen üyeleri ile ihtisas komisyonları üyelerini seçmek.
• Belediye tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek.
• Meydan, cadde, sokak, park, tesis ve benzerlerine ad vermek; mahalle kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesine karar vermek; beldeyi tanıtıcı amblem, şama ve benzerlerini kabul etmek.
• Diğer mahallî idarelerle birlik kurulmasına, kurulmuş birliklere katılmaya veya ayrılmaya karar vermek.
• Belediye başkanıyla encümen arasındaki anlaşmazlıkları karara bağlamak.
• Mücavir alanlara belediye hizmetlerinin götürülmesine karar vermek.
• İmar planlarına uygun şekilde hazırlanmış belediye imar programlarını görüşerek kabul etmek belli başlı görevlerini içermektedir.

Belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında; il belediyelerinde ve nüfusu 100.000'in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için, gizli oyla seçeceği üç üye, mali hizmetler birim amiri ve belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği iki üye olmak üzere yedi kişiden, diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, mali hizmetler birim amiri ve belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği bir üye olmak üzere beş kişiden oluşur.

• Stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek.
• Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak.
• Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek.
• Bütçede fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
• Kanunlarda öngörülen cezaları vermek.
• Vergi, resim ve harçlar dışında kalan dava konusu olan belediye alacaklarının anlaşma ile tasfiyesine karar vermek.
• Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.
• Umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirlemek.
• Diğer kanunlarda belediye encümenine verilen görevleri yerine getirmek.

Belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir.

Belediye başkanı ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilir. Buna göre; belediye başkanı halk tarafından çoğunluk usulü ile beş yıl için seçilir.

Belediye başkanı, görevinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz.

Belediye bütçesine gelince; belediyenin stratejik planına uygun olarak hazırlanan bütçe, belediyenin mali yıl ve izleyen iki yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin verir. Bütçeye ayrıntılı harcama programları ile finansman programları eklenir. Bütçe yılı merkezî yönetim bütçesi mali yılı ile aynıdır. Bütçe dışı harcama yapılamaz.

Kanun'la; büyükşehir belediyesi; en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan, kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan, idarî ve mali özerkliğe sahip ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmıştır.

Kanun'la ilçe belediyesi: büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçe belediyesi; ilk kademe belediyesi, Büyükşehir belediye sınırları içinde ilçe kurulmaksızın oluşturulan ve büyükşehir ilçe belediyeleriyle aynı yetki, imtiyaz ve sorumluluklara sahip belediye olarak tanımlanmıştır.

3/6/2008 tarih ve 5747 sayılı "Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun" ile büyükşehir belediye sınırları içerisindeki ilk kademe belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılmıştır.

1. Adana
2. Ankara
3. Antalya
4. Aydın
5. Balıkesir
6. Bursa
7. Denizli
8. Diyarbakır
9. Erzurum
10. Eskişehir
11. Gaziantep
12. Hatay
13. İstanbul
14. İzmir
15. Kahramanmaraş
16. Kayseri
17. Kocaeli
18. Konya
19. Malatya
20. Manisa
21. Mardin
22. Mersin
23. Muğla
24. Ordu
25. Sakarya
26. Samsun
27. Şanlıurfa
28. Tekirdağ
29. Trabzon
30. Van

• İlçe ve ilk kademe belediyelerinin görüşlerini alarak büyükşehir belediyesinin stratejik planını, yıllık hedeflerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamak.
• Büyükşehir belediye sınırı il sınırı olan illerde çevre düzeni planını yapmak veya
  yaptırmak.
• Kanunlarla büyükşehir belediyesine verilmiş görev ve hizmetlerin gerektirdiği proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili her ölçekteki imar planlarını, parselasyon planlarını ve her türlü imar uygulamasını yapmak ve ruhsatlandırmak.
• Büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki iş yerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek.
• Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projesi alanı ilan etmek.
• Büyükşehir ulaşım ana planını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak.
• Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımını sağlamak, kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilan ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek.
• Coğrafî ve kent bilgi sistemlerini kurmak.
• Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak; ağaçlandırma yapmak; gayrisıhhi iş yerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer iş yerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; inşaat malzemeleri, hurda depolama alanları ve satış yerlerini, hafriyat toprağı, moloz, kum ve çakıl depolama alanlarını, odun ve kömür satış ve depolama sahalarını belirlemek, bunların taşınmasında çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak; büyükşehir katı atık yönetim planını yapmak, yaptırmak.
• Gıda ile ilgili olanlar dahil birinci sınıf gayrisıhhi müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek, yiyecek ve içecek maddelerinin tahlillerini yapmak üzere laboratuvarlar kurmak ve işletmek.
• Büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu veya işlettiği alanlarda zabıta hizmetlerini yerine getirmek.
• Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek.
• Büyükşehirin bütünlüğüne hizmet eden sosyal donatılar, bölge parkları, hayvanat bahçeleri, hayvan barınakları, kütüphane, müze, spor, dinlence, eğlence ve benzeri yerleri yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek; gerektiğinde amatör spor kulüplerine malzeme vermek ve gerekli desteği sağlamak.
• Gerektiğinde sağlık, eğitim ve kültür hizmetleri için bina ve tesisler yapmak, kamu kurum ve kuruluşlarına ait bu hizmetlerle ilgili bina ve tesislerin her türlü bakımını, onarımını yapmak ve gerekli malzeme desteğini sağlamak.
• Kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekanların ve işlevlerinin korunmasını sağlamak, bu amaçla bakım ve onarımını yapmak, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa etmek.
• Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek.
• Su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek; derelerin ıslahını yapmak; kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen suları pazarlamak.
• Mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek.
• Her çeşit toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar planında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal (durum) ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek.
• İl düzeyinde yapılan planlara uygun olarak, doğal afetlerle ilgili planlamaları ve diğer hazırlıkları büyükşehir ölçeğinde yapmak; gerektiğinde diğer afet bölgelerine araç, gereç ve malzeme desteği vermek; itfaiye ve acil yardım hizmetlerini yürütmek; patlayıcı ve yanıcı madde üretim ve depolama yerlerini tespit etmek, konut, iş yeri, eğlence yeri, fabrika ve sanayi kuruluşları ile kamu kuruluşlarını yangına ve diğer afetlere karşı alınacak önlemler yönünden denetlemek, bu konuda mevzuatın gerektirdiği izin ve ruhsatları vermek.
• Sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek geliştirmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak, işletmek veya işlettirmek, bu hizmetleri yürütürken üniversiteler, yüksek okullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmak.
• Merkezî ısıtma sistemleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek.
• Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları insandan tahliye etmek ve yıkmak. Büyükşehir belediyeleri bu görevlerden uygun gördüklerini belediye meclisi kararı ile ilçe ve ilk kademe belediyelerine devredebilir, birlikte yapabilirler.

5355 sayılı Mahallî İdare Birlikleri Kanunu'nda Mahallî İdare Birliği "Birden fazla mahallî idarenin yürütmekle görevli oldukları hizmetlerden bazılarını birlikte görmek üzere kendi aralarında kurdukları kamu tüzel kişisi" olarak tanımlanmıştır.

Birlik tüzüğü, birliği kuracak mahallî idarelerin meclislerinde üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla kabul edildikten sonra valinin; birlik birden fazla ildeki mahallî idarelerin katılımı ile kuruluyorsa İçişleri Bakanının onayı ile kesinleşir.

1. Zorunlu Birlikler: Su, atık su, katı atık ve benzeri altyapı hizmetleri ile çevre ve ekolojik dengenin korunmasına ilişkin projelerin zorunlu kılması durumunda Bakanlar Kurulu, ilgili mahallî idarelerin, bu amaçla kurulmuş birliğe katılmasına karar verebilir. Bu fıkrada belirtilen birliklerden ayrılma da Bakanlar Kurulunun iznine bağlıdır.
2. Turizm Altyapı Hizmet Birlikleri: Kültür ve turizmi koruma ve gelişim bölgeleri ile turizm merkezlerinde; alanın bütüncül bir anlayışla korunması, geliştirilmesi, tanıtımı, kültür ve turizme ilişkin sosyal ve teknik altyapının gerçekleştirilmesi ve işletilmesini sağlamak amacıyla alandaki bütün mahallî idarelerin katılımı ile bir mahallî idare birliği kurulur.
3. Köylere Hizmet Götürme Birlikleri: İlçelerde, tarım ürünlerinin pazarlanması hariç olmak üzere yol, su, kanalizasyon ve benzeri altyapı tesisleri ile köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere tüm köylerin iştiraki ile o ilçenin adını taşıyan, köylere hizmet götürme birliği kurulabilir. Bakanlar Kurulu, bu konuda genel izin vermeye yetkilidir.
4. Ülke Düzeyinde Kurulan Birlikler: Mahallî idarelerin menfaatlerinin korunması, gelişmelerine yardımcı olunması, personelinin eğitilmesi ve mahallî idarelerle ilgili kanun hazırlıklarında görüş bildirilmesi amacıyla il özel idarelerini ve belediyeleri temsil etmek üzere ülke düzeyinde sadece birer birlik kurulabilir. Bu durum ülke düzeyinde olmaksızın bu amaçlarla başka mahallî idare birliği kurulmasına engel oluşturmaz. İl özel idareleri ve belediyeler ülke düzeyinde kurulan birliklerden kendilerine ait olanın doğal üyesidir.
5. Diğer Birlikler: Bu birlikler ise yerel yönetimler arasında belli konularda iş birliği yapılmasına yönelik olan; hizmet, kalkınma birliği gibi birliklerdir.

Kanuna göre il özel idaresi "il halkının mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi" olarak tanımlanmıştır.

• İl genel meclisi
• İl encümeni
• Vali

İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre ildeki seçmenler tarafından seçilmiş üyelerden oluşur.

"İl özel idaresi mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla;

1. Sağlık, tarım, sanayi ve ticaret; ilin çevre düzeni planı, bayındırlık ve iskân, toprağın korunması, erozyonun önlenmesi, sosyal hizmet ve yardımlar, yoksullara mikro kredi verilmesi, çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları; ilk ve orta öğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri il sınırları içinde,
2. İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, kültür, turizm, gençlik ve spor; orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında yapmakla görevli ve yetkilidir."

• Kanunlarla gösterilen il özel idaresi vergi, resim, harç ve katılma payları
• Genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylar
• Genel ve özel bütçeli idarelerden yapılacak ödemeler
• Taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka suretle değerlendirilmesin den elde edilecek gelirler
• İl genel meclisi tarafından belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretler
•  Faiz ve ceza gelirleri
• Bağışlar
• Her türlü girişim, iştirak ve faaliyetler karşılığı sağlanacak gelirler
• Diğer gelirler

Köy, varlığı büyük ölçüde geleneksel ve tarihsel nedenlerle açıklanan doğal bir yerel yönetim birimidir.

1. Nüfusu iki binden az olan yerleşme birimlerine köy denilmektedir.
2. Cami, okul, otlak, yaylak, baltalık gibi orta malları bulunan, toplu veya dağınık evlerde oturan insanlar, bağ, bahçe ve tarlalarıyla birlikte bir köy oluştururlar.
3. Köy bir yerden bir yere götürülebilen veya götürülemeyen mallara sahip olan ve bu kanun ile kendisine verilen işleri yapan başlı başına bir varlıktır. Buna tüzel kişilik denir.

1. Köyün zorunlu işleri: Bu görevlerin birçoğu temizlik, sağlık, tarım, bayındırlık ve eğitimle ilgilidir.
2. İsteğe bağlı görevler: Köyde pazar ve çarşı yeri yapmak, köyün yollarını taş kaldırım ile döşemek, köy mezarlığının düzenlemesini yapmak, çamaşırlık yapmak, hamam yapmak, sulama kanalları yapmak berber yetiştirmek gibi birçok görev sayılmıştır.

Köy bütçesi muhtarın başkanlığında ihtiyar meclisi tarafından hazırlanır. Daha sonra hazırlanan bu bütçe onaylanmak üzere bağlı oldukları ilçe veya ile gönderirler. Vali veya kaymakam onaylamadan önce bütçe üzerinde değişiklikler yapabilir veya yaptırabilir. Bütçenin uygulayıcısı muhtardır. Köylerin kesin hesapları muhtar tarafından düzenlenir.

Kamu iktisadi teşebbüsü kavramı, genelde kamu kaynaklarını kullanmak suretiyle işletmecilik faaliyeti yapan kuruluşları ifade etmek için kullanılmaktadır. Kamu iktisadi teşebbüsü, devletin ekonomik alanda mal ve hizmet üreten kuruluşlarının genel adıdır.

1. Kamu İktisadi Kuruluşları (KİK)
2. İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT)

İDT'ler sermayesinin tamamı devlete ait, tamamen iktisadi alanda ve ticari esaslara göre faaliyet gösteren işletmelerdir.

• Devlet, kamu iktisadi teşebbüslerini kullanarak üretim faktörleri piyasasın da, özellikle de emek piyasasında ücretleri düzenleyici bir işlev görür.
• Devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri sistemi içinde, mal piyasasında, özellikle de tüketici mal piyasaları için üretilen nihai mal piyasasında Fiyatları düzenleme ve denetim altında tutma işlevi görebilir.
• Devlet, kamu iktisadi teşebbüslerinden elde ettiği kazançla sosyal devlet politikalarını daha iyi uygulama olanağına kavuşabilir.

• KİT'lerde gizli işsizliğin oldukça fazla olduğu söylenmektedir. KİT'lerde gereğinden fazla eleman çalışmakta olduğu ve bunların birçoğunun üretime katkılarının sıfıra yakın olduğu iddia edilmektedir.
• KİT'lerin teknolojilerinin eski kaldığı ve günün rekabet şartlarına ayak uyduramadığı yönündedir.
• KİT'lerin, teorik alanda da çok tartışılan, fiyatlama politikaları da ciddi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Özellikle KİT'lerin kamusal yanının ağır basması nedeniyle fiyatlama politikasının sosyal amaca yönelik belirlenmesi gerektiği ancak bu durum da ortaya çıkabilecek zararların devlet bütçesinden karşılanması gerektiği ifade edilmektedir.
• Fiyat politikası konusunda bir diğer görüş ise, karlılığın esas olması gerektiğini, bu nedenle de, KİT'lerin niteliği ne olursa olsun, zarar ortaya çıkmasına neden olacak bir fiyat politikasının yanlış olacağını iddia etmektedir.

Belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için ayrılmış bulunan ve gerektiği zaman kullanılmak üzere belirli bir hesapta toplanan ve harcanabilen paralar fonu oluşturur.

• Sosyal
• Kültürel
• Ekonomik

Bütçe içi fonlar genel olarak ekonomik kaynağını bütçe ödeneklerinden alan ve bütçe tertibi olan ancak ödeneğin kullanılmasında özelliği olan fonlardır.

Bütçe dışı fonlar, genel olarak gelirleri ve giderleri bütçe ile ilişkilendirilmeyen, özel mevzuatına göre faaliyetlerini gerçekleştiren, özel yasalarla kurulan, kendilerine ait özel gelirleri yine kendilerince kullanılabilen, bütçe ilkeleri ve bütçe kanunlarının hükümleri dışında yönetilen ve uygulanan tutarlardır.

• Mevcut mali mevzuatın katılığından kurtulma
• Bütçe kaynaklarının yetersizliği karşısında gittikçe büyüyen kamusal ihtiyaçların karşılanabilmesi için ek kamu kaynağı yaratarak bu kaynakların belirli harcamalara tahsis edilebilmesi
• Alınan kararların hızla uygulamaya konulabilmesi

1. Sosyal Yardımlaşmayı ve Dayanışmayı Teşvik Fonu
2. Savunma Sanayii Destekleme Fonu
3. Tanıtma Fonu
4. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
5. Özelleştirme Fonu

Ekonomideki kaynakların kamu tarafından kullanılması;

• Büyüme,
• Fiyat ve ücretler,
• Gelir dağılımı,
• İstihdam gibi ekonomik değişkenler üzerinde önemli rol oynayabilmektedir.

En çok kullanılan ölçü, harcamaların GSYH'ye oranlanmasıdır.