DEVLET BÜTÇESİ - Deneme Sınavı - 5

Parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesiyle birlikte bütçe sürecine ilişkin işlemler Maliye Bakanlığı ve Bakanlar Kurulundan alınarak Cumhurbaşkanlığına devredilmiştir. Buna paralel olarak da bütçe sürecinin de en önemli rolü oynayan Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (BÜMKO) kaldırılarak, 24 Temmuz 2018 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 13 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı bünyesinde Strateji ve Bütçe Başkanlığı kurulmuştur.

13 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne göre, Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın yapısı şu şekildedir.
1 Başkan
2 Başkan Yardımcısı
5 Genel Müdürlük
1 Strateji Geliştirme Dairesi Başkanı
30 Daire Başkanlığı
Kurulan Genel Müdürlükler şu şekildedir:
a) Plan ve Programlar Genel Müdürlüğü
b) Ekonomik Modelleme ve Konjonktür Değerlendirme
Genel Müdürlüğü
c) Bütçe Genel Müdürlüğü
ç) Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü
d) Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın görev ve yetkilerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” kabul edilmesine bağlı olarak ve bütçenin hazırlanması sürecindeki tüm yetkiyi ortaya koyan 11 Şubat 2017 Tarihli ve 29976 Sayılı Resmî Gazete ’deki değişikliklerdir.

Kamu harcamalarında tasarrufun sağlanması, bütçe dengesinin sağlanması ve kamu istihdamı ve giderlere ilişkin politikaların oluşturulması konusunda çalışmalar yapmak Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın görev ve yetkileri arasındadır

Bütçe, siyasi ve hukuki nitelikleri dışında enflasyonla mücadele, deflasyonla mücadele, ekonomik kalkınma da bir araç olması, kamu gelir ve giderlerinin yeniden dağıtımı için bir araç olması ve tam istihdam ve fiyat istikrarını birlikte sağlamak içinde bir araç olma özelliğine sahiptir. Verilenlerin hepsi bütçenin özellikleridir.

Mali yılbaşının saptanmasında ülkelerin gelenekleri, ülke ekonomisi, iklim ve tarımsal üretim koşulları, yasama organlarının çalışma dönemi, ülkedeki yatırım ve bayındırlık hizmetlerinin durumu, yasalarla getirilmiş olan ilkeler gibi nedenler rol oynar. Sivil toplum kuruluşlarının faliyetleri, bu tarihin saptanmasında rol oynamaz.

Ülkemizde mali yılbaşı 1950’den itibaren 1 Mart’a alındı. Daha sonra yaşanan çeşitli problemler nedeniyle bu tarih, 1983'te 1 Ocak'a alındı.

Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanmasının ilk aşaması, bütçenin Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanmasıdır. Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanan bütçe en geç eylül ayının ilk haftası sonuna kadar görüşülüp onaylanır ve Orta Vadeli Program (OVP) Resmi Gazete’de yayımlanır.

Bu süreçte, kesin hesap kanunu teklifi Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırlanacaktır.

Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın yapısı şu şekildedir: 1 Başkan, 2 Başkan Yardımcısı, 5 Genel Müdürlük, 1 Strateji Geliştirme Dairesi Başkanı ve 30 Daire Başkanlığı. "Mali Kontrol Müdürlüğü", Maliye Bakanlığı bünyesindedir.

Strateji ve Bütçe Başkanlığının harcamacı kuruluşlar tarafından gönderilen bütçe tekliflerini inceleme de, bütçe hazırlıklarına esas olacak teknik, ilke ve usullere uygunluğunu sağlamada asıl rolü üstlendiğini söyleyebiliriz. Ayrıca, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, ödenek, gelir ve nakit rakamlarını toplayıp bunları harcama politikaları açısından değerlendirecek başkanlık olarak görülebilir.

Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az yetmişbeş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür. Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini her bütçenin görüşülmesi sırasında açıklarlar, ancak, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

Bütçenin hazırlanması ve uygulanmasıyla ilgili Anayasada bulunan 162, 163, 164. Maddeler kaldırılmıştır. Tüm maddelerin Madde 161 de toplandığı söylenebilir.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulamasında Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı birleştirilerek, bakanlık bünyesindeki bütçeyle ilgili tüm görevler Cumhurbaşkanlığı tarafından yerine getirilecektir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ana hizmet birimleri şunlardır;

a. Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü,

b. Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü,

c. Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü,

ç. Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü,

d. Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü,

e. Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü,

f. Sigortacılık Genel Müdürlüğü,

10 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan kanun hükmündeki kararnameyle Hazine ve Maliye Bakanlığı oluşturulmuş ve teşkilat yapısı belirlenmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığının görev ve yetkileri şunlardır:

a. Maliye ve ekonomi politikalarının hazırlanmasına yardımcı olmak ve bu politikaları uygulamak,

b. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve özel bütçeli idarelerin hukuk danışmanlığını ve muhakemat hizmetlerini talepleri halinde yerine getirmek,

c. Devlet hesaplarını tutmak, saymanlık hizmetlerini yapmak,

ç) Gelir düzenlemelerine ilişkin çalışmalar yapmak,

d. Her türlü gelir işlemlerine ait mevzuatı hazırlamak, her türlü gider işlemlerine ait mevzuatın hazırlanmasına katkı sağlamak,

e. Bakanlığın ilgili kuruluşlarının işletme ve yatırım programlarını inceleyerek onaylamak ve yıllık programlara göre faaliyetlerini takip etmek ve denetlemek,

f. Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek,

g. Vergi incelemesi ve denetimine ilişkin temel politika ve stratejilerin belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak ve belirlenen politikaların uygulanmasını sağlamak,

ğ. Hazine işlemleri, kamu finansmanı, kamu sermayeli kuruluş ve işletmeler ve devlet iştirakleri, ikili ve çok taraflı dış ekonomik ilişkiler, uluslararası ve bölgesel ekonomik ve mali kuruluşlarla ilişkiler, yabancı ülke ve kuruluşlardan borç ve hibe alınması ve verilmesi ile ilgili işlemleri yapmak,

h. Ülkenin finansman politikaları çerçevesinde sermaye akımlarına ilişkin düzenleme ve işlemleri yapmak, ı. Kambiyo rejimine ilişkin faaliyetleri düzenlemek, uygulamak, uygulamanın izlenmesi ve geliştirilmesine ilişkin esasları tespit etmek.

i. Bakanlıkların ve kamu kurum ve kuruluşlarının ekonomi politikalarını ilgilendiren faaliyetlerine katılım sağlamak,

j. Uluslararası kuruluşlarla iletişim içerisinde çalışarak ileriye dönük stratejiler geliştirme amacıyla çalışmalar yapmak ve topluma perspektif sağlayan politika önerilerini katılımcı bir yaklaşımla belirleyerek özel kesim için orta ve uzun dönemde belirsizlikleri giderici genel bir yönlendirme görevini yerine getirmek,

k. Kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle verilen diğer görevleri yapmak.

Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır:

a. Devlet gelirleri politikasının plan, program, genel ekonomik politika ve stratejiler çerçevesinde oluşturulmasına ilişkin çalışmalara katkıda bulunmak,

b. Devlet gelirlerine ilişkin mevzuatı hazırlamak ve gerekli koordinasyonu sağlamak,

c. Devlet gelirlerine etkisi olan mevzuatı Devlet gelirleri açısından inceleyerek görüş bildirmek,

ç. Uluslararası vergi ilişkileri ile ikili ve çok taraflı anlaşmalara ilişkin çalışmaları gerekli koordinasyonu sağlamak suretiyle yürütmek,

d. Avrupa Birliği, uluslararası kuruluşlar ve diğer devletlerle görev alanına giren konularda işbirliği yapmak,

e. Mahalli idare vergilerinin genel vergi sistemi ile uyumunu sağlayacak çalışmaları yapmak, Vergi yükü, gelir dağılımı ve gelir tahminlerine yönelik genel ve sektöre! analizler yapmak,

g. Görev alanı kapsamında ekonomik ve mali gelişmeleri izlemek, değerlendirmek ve bu konularda araştırmalar yapmak,

ğ. Devlet gelirleri ile ilgili istatistikleri toplamak ve değerlendirmek,

h. Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır:

a. Kamu iktisadi teşebbüsleri ile ilgili olarak hazine pay sahipliğinin gerektirdiği her türlü işlemi yapmak,

b. Hazine ile kamu iktisadi teşebbüsleri ilişkisini kurmak, bu kuruluşların yıllık genel yatırım ve finansman programlarını hazırlamak ve Cumhurbaşkanının onayına sunmak, uygulamasını izlemek ve yıl içinde ortaya çıkacak gelişmelere göre programda gerekli değişiklikleri yapmak,

c. Kamu iktisadi teşebbüslerinin faaliyetlerinin kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik hükümlerine uygun olarak yürütülmesini takip etmek,

ç. Kamu iktisadi teşebbüslerinin etkin ve verimli çalışmasını sağlamak veya özelleştirilmelerine hazırlık amacıyla küçültülmesini, bölünmesini veya birleştirilmesini, kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak faaliyetlerinin durdurulmasını, kapatılmasını veya tasfiyesini, istihdam yapısını düzenlenmesini, organizasyon yapısının değiştirilmesini de kapsayan yeniden yapılandırmaya yönelik olarak yetkili organlarca verilen görevlere ilişkin her türlü işlemleri yapmak,

d. Hazinenin sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip olduğu kamu kuruluş ve işletmelerinin faaliyet gösterdikleri sektörlere ilişkin politika geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmak, sermayesinin yarısından fazlası, mahalli idareler dahil kamuya ait olan veya faaliyet alanı itibarıyla ticari nitelik taşıyıp Sayıştay Başkanlığınca denetlenen ve kamu kuruluş ve işletmelerinin mali ve mali olmayan verilerini toplamak, izlemek ve değerlendirmek,

e. Sosyal güvenlik, sosyal yardım ve hizmetler, sağlık ve istihdam politikalarının oluşturulmasına katkıda bulunmak,

f. Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.