DEVLET BORÇLARI

Kamu borç yönetimi, temel olarak devletin gerek duyduğu finansmanın sağlanması amacıyla borç yönetim stratejilerinin oluşturulması ve uygulanması, maliyet ve risk hedeflerinin yerine getirilmesinin yanı sıra, etkin ve likit tahvil piyasalarının oluşturulması ve geliştirilmesi gibi diğer borç yönetim hedeflerinin de karşılanması olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Devlet borçlarının ödenme yolları şunlardır; Toplu Ödeme, Dr Price Otomatik Amortisman Yöntemi ile Ödeme, Bütçe Fazlası Sağlayarak Ödeme, Kademeli Ödeme. Doğru cevap D'dir.

Borçların nihai olarak ödeneceği kaynak vergilerdir. Buna göre, devletin borcunu ödeyebilmesi için faiz dışı fazla yaratarak borçlarının ana parasını ödemesiyle borç stoku azalmaktadır. Faiz dışı fazla, toplam bütçe gelirlerinden faiz dışı harcamaları çıkardığımızda elde ettiğimiz fazladır. Faiz dışı fazla, borçların sürdürülebilmesi açısından önemlidir. Son yıllarda IMF istikrar programında da bu tür bir yöntem sıklıkla kullanılmaktadır. Bu sistem bileşik faiz hesaplamalarına dayanılarak devletin borcunun ödenmesidir. Devlet her yıl bütçeden ayırdığı ödenek miktarını ödeme için kullanmayıp borsadan tahvil satın almaya tahsis edecektir. Bu şekilde sahip olacağı tahville faiz elde edecek, bu faizlerle yeni tahvil satın alacaktır. Bu işlemler sürekli devam edeceği için devletin elindeki ödeme olanakları artacaktır. Doğru cevap C'dir.

Konversiyon, devletin borç yükünün hafifletilmesi için yüksek faizli borçların düşük faizli borçlarla değiştirilmesi (takas edilmesi) işlemidir. Konversiyon işleminde borcun anapara tutarı ve vadesi değişmemekte, yalnızca borçlunun ödeyeceği faiz miktarı değişmektedir. Bu işleme borç yükünün hafifletilmesi amacıyla başvurulmaktadır. Konversiyona başvurulmasının temel nedeni,yukarıda da belirtildiği gibi cari faiz haddinde meydana gelen düşmelerdir. Tahvillerin ihraç edildikleri duruma göre fiyatları artmakta, ellerinde tahvil bulunduranlar kâr ederken devletin borç yükü artmaktadır. Bu durumda devlet piyasa cari faiz haddine uygun yeni tahviller ihraç ederek borç yükünü hafifletmeye çalışmaktadır. Konversiyon işlemi ile borç yükünde azalma meydana gelirken, eski borç ortadan kalkıp yeni borç doğmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Devletin konversiyon işlemine başvurabilmesi için ekonomide bazı koşulların oluşması gerekmektedir. Öncelikle piyasada eski borçlanmaya kıyasla daha düşük bir faiz oranı oluşmalıdır. Piyasada cari faiz oranının düşmesi sonucu eski borçlanma senetleri başa başın üstünde değer kazanır ve işlem görür. Genellikle enflasyon nedeniyle faiz oranlarında yaşanan yükselme durumunda devlet, düşük faizli iç borçlanma senetlerini yüksek faizli iç borçlanma senetleri ile değiştirmek zorunda kalmaktadır. Bu işlem konversiyon işleminin tam tersini oluşturur. Burada amaç, küçük gelir sahiplerinin gelirlerinin azalmasını önlemektir. Bu yüzden iç borç yönetimi olarak devlet, enflasyonun sık yaşandığı zamanlarda konversiyona pek sık başvurmamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Konversiyon işleminin başarılı olabilmesi için de bazı şartlar bulunmaktadır:

• Para ve sermaye piyasasının konversiyona elverişli olması,

• Sermaye arzının sermaye talebinden fazla olup cari faizin düşük bulunması,

• Halkın devlet tahvillerine karşı büyük bir ilgi göstermesi gerekir.

Ancak bu şartlar gerçekleştiğinde tasarruf sahipleri ellerindeki yüksek faizli tahvilleri verip bedellerini alacakları yerde cari faize göre daha yüksek bulunan düşük faizli tahvilleri almayı tercih edebilirler. Doğru cevap D'dir.

Konsolidasyonun devlet açısından etki ve sonuçları şu şekilde sıralanabilir:

Konsolidasyon sonucu devlet, borçlarını uzun süreli bir ödeme planına bağlama olanağı kazanır.

İster isteğe bağlı olsun isterse devlet zoruyla yapılsın konsolidasyon işleminde alacaklıların kaybolan çıkarları karşılığında onlara yeni çıkarlar sağlanır,

Faiz yükünün artması sonucu olarak konsolidasyon, devletin borç yükünü artırır.

Konsolidasyonun belki de en önemli sonucu, bunun ekonomide deflasyonist bir etki yapmasıdır. Piyasada talep eksikliği hissediliyorsa konsolidasyon yoluyla fertlerin eline yeni satın alma gücü ve olanaklarının geçmesinin önlenmesi, deflasyon eğilimlerini daha da şiddetlendirir.

Doğru cevap A'dır.

Konsolidasyonun ekonomi üzerinde üç tane önemli etki yarattığı söylenebilir. Bu etkilerden en önemlisi, devlet borçları için ödenen faizin artmasıdır. Daha önce de belirtildiği gibi uzun vadeli borçların faiz oranı kısa vadeli borçlara oranla daha yüksektir. Konsolidasyon işleminin ekonomi üzerindeki ikinci etkisi de devletin borçlarını uzun vadeli bir ödeme planına bağlama olanağı kazanması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Devlet, konsolidasyon sayesinde mali açıdan içinde bulunduğu sıkışık durumdan kurtulma ve borçlarını zamanla daha kolay bir şekilde ödeme olanağına kavuşmaktadır. Konsolidasyon işleminin üçüncü etkisi ise piyasaya aniden çıkacak para akımının önlenerek enflasyonun kontrol altına alınması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dış borç servisini ödeyememe durumuna düşen ülkeler moratoryum ilan ederek geri ödemeleri dondurmakta, borçları yeniden organize edip vadeleri daha uzun döneme yayma yolunu seçmektedir. Borcun reddi, moratoryum ilanından ayrı ve farklı bir şeydir. Borcun reddinde, iki taraflı bir ilişki, tek tarafın yani borçlunun iradesiyle ve attığı adımla ortadan kaldırılmaktadır. Borcun reddi ile borç tamamen ortadan kalkmaktadır. Moratoryumda ise iki taraflı bir ilişki her iki tarafın da anlaşması ve uzlaşması ile değişik bir biçime bürünmekte fakat borç ortadan kalkmamaktadır. Her ikisindeki benzerlik ise borçlu tarafın borcunu ödeyemeyecek duruma düşmesi durumudur. Moratoryumda borcun reddinden farklı olarak borçlu ve alacaklı tarafın yapacakları görüşmeler sonunda, borcun bir bölümünün iptali ya da borcun tamamının ödenmesinin ertelenmesi ve yeni bir plana bağlanması gibi kararlar alınmaktadır. Diğer bir deyişle moratoryumda borç ortadan kalkmamakta aksine borcun geri ödenmesi garanti altına alınmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Devlet kamu borçlarını bir iktisat ve maliye politikası aracı olarak hem para hem de maliye politikasını desteklemek amacıyla kullanmaktadır.

Borç yönetimi, devlet borçlarının en etkin şekilde yönetilmesi için uygun bir strateji geliştirilmesi ve bu stratejinin uygulanması sürecidir.

Borç yönetimi olağan ve olağanüstü borç yönetimi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Devlet borçlarının ödeme yolları, toplu ödeme, kademeli ödeme, Dr. Price Otomatik Amortisman Yöntemi ile ödeme ve bütçe fazlası sağlayarak ödemedir.

Ödemeler zorunlu ve ihtiyari şekilde yapılabilmektedir. Zorunlu ödeme borç sözleşmesi gereği sözleşmede yer alan şartlar dâhilinde yapılan borç ödemesidir.  Daha önce yapılan sözleşmelerde borcun hangi tarihte geri ödeneceği hüküm altına alınmakta ve ilgili tarihte ödeme yapılmaktadır. İhtiyari ödeme ise devletin mali durumunun iyi olduğu dönemlerde henüz vadesi gelmemiş borçların ödenmesidir.

Normal koşulların dışında uygulanan borç yönetimi işlemleri olağanüstü borç yönetimi olarak adlandırılmaktadır.

Konversiyon, devletin borç yükünün hafifletilmesi için yüksek faizli borçların düşük faizli borçlarla değiştirilmesi (takas edilmesi) işlemidir.

Konversiyon işleminde borcun anapara tutarı ve vadesi değişmemekte, yalnızca borçlunun ödeyeceği faiz miktarı değişmektedir.

Devletler konsolidasyon işlemine kanun çıkararak kolaylıkla başvurabilmektedir. Konsolidasyon işlemi zorunlu ve isteğe bağlı olmak üzere iki farklı şekilde uygulanmaktadır.

IMF, Dünya Bankası ve BM gibi çok uluslu kurumlar, zor durumda kalan ülke borçlarının silinmesine aracılık etmektedir.