DEVLET BORÇLARI

Bilindiği gibi klasik iktisadi yaklaşımın temel varsayımları;
• Ekonomide tüm fiyatların sürekli tam esnek olduğu,
• Ekonomide gizli bir elin ekonominin hemen her zaman piyasayı temizleyecek (talep ve arzı eşitleyecek) ve dolayısıyla etkin
kaynak dağılımını sağlayacak şekilde tam istihdamda faaliyette bulunacağı,
• İleri görüşlü kişilerin kendi yaşam döngülerine göre tüketim planlaması yaptıkları bugünkü gelirleri arttığında kişilerin bugünkü
tüketimlerini artıracakları,
• Paranın ekonomik işlemlerde yalnızca bir örtü ve para talebinin faiz oranlarından bağımsız olduğu, bu nedenle para arzındaki artışın malların göreli fiyatlarını değiştirmeksizin fiyatlar genel düzeyini artıracağı,
• Faiz oranının, tasarrufu temsil eden fon arzı ve yatırımı temsil eden fon talebinin karşılaştığı ödünç verilebilir fonlar piyasasında
belirlendiğidir.

Klasikler devletin sadece savunma, güvenlik ve adalet gibi temel hizmetleri yerine getirmesini ve bu hizmetlerin finansmanını vergi gelirleriyle yapmasını savunmuşlardır. Bu yaklaşıma göre devlet borçlanmamalıdır. Çünkü borçlanmayla birlikte kamu harcamaları da artış gösterecektir. Bu durum başta bütçe açığı olmak üzere ekonomik ve mali sorunların ortaya
çıkmasına neden olacaktır. Klasiklerin varsaydığı gibi ekonomi tam üretim kapasitesinde iken ekonominin üretim düzeyi en yüksek noktasında olacaktır. Bu nedenle, bir harcama kalemi olan devlet harcamalarının devlet borçlanmasına başvurularak
artırılması ile toplam talebin ve dolayısıyla üretim ve millî gelirin artırılması mümkün olmayacaktır.
Buna göre tam istihdam üretim düzeyinde devlet borçlanarak satın alımlarını artırdığında diğer harcama kalemlerinden bazılarının azalması kaçınılmaz olacaktır.

Adam Smith 1723 -1790 yılları arasında yaşamış İskoç asıllı filozof ve iktisatçıdır. 1776 yılında yayımlanan “Ulusların Zenginliği (Wealth of Nations)” adlı eseriyle “liberal klasik okulun kurucusu olmuştur. Aynı zamanda kendisine bilimsel iktisadın kurucusu da denir.

Klasik teori, denk bütçenin gerekliliğini devletin ekonomideki rolünü azaltmaya ve kamu açıklarının finansmanında borçlanmayı ise sınırlı ölçüde ve verimli yatırımlara yönelikse kabul etmektedir. Klasik iktisadi yaklaşıma göre devlet bütçesinde gelir ve giderlerin her zaman birbirine eşit olması gerekmektedir. Dolayısıyla devlete yükledikleri temel fonksiyonlar nedeniyle küçük ve aynı zamanda denk bütçeden yanadırlar. Borçlanmaya sadece olağanüstü harcamalar için başvurulabilecek gelir kaynağı olarak bakmışlardır.

Kamu açıklarının borçlanma veya vergilerle finanse edilmesi sonucu bu finansman şekillerinin etkilerinin denk olacağının varsayılması, literatürde daha önce D. Ricardo tarafından da öne sürüldüğü için Ricardocu denklik teoremi olarak adlandırılmaktadır.

Keynesyen yaklaşımın temel varsayımları şu şekilde sıralanabilir:
• Ekonomi eksik istihdamda dengeye geldiği ve tam istihdamın istisnai bir durum olduğu,
• Fiyatların esnek değil yapışkan olduğu,
• Kişilerin ileri görüşlü olmadıkları,
• Kişilerin cari tüketimlerinin büyük oranda cari gelirlerine bağlı olduğu, faiz oranlarından etkilenmediğidir.

Devletin kamu harcamalarındaki bir artışı borçlanma yoluyla finanse ettiği durumda artan faiz oranları nedeniyle özel yatırım harcamalarının azalmasına dışlama etkisi denilmektedir.

Ekonomik kalkınma, ekonomik büyümeyi de içine alarak ekonominin nitelik ve
nicelik açısından gelişmesidir.

Borçlanma nedeniyle gelir dağılımında ortaya çıkabilecek etkiler öncelikle borç olarak alınan miktarın büyüklüğüne, borç karşılığında uygulanan faiz oranının seviyesine ve borç veren kişilere sağlanan çeşitli ayrıcalıklara (vergi oranları, istisna
ve muafiyetler gibi) bağlı olacaktır. Diğer yandan, borcun anaparasının ödenmesi için gerekli olan finansmanın nasıl ve nereden sağlandığı ile ekonominin enflasyonist ve deflasyonist süreç içerisinde bulunmasına göre, gelir dağılımı üzerinde farklı
etkiler ortaya çıkmaktadır.

Dış borçlanmanın enflastyonist/ defastyonist etkileri

Her arzın kendi talebini yaratması klasik iktisadi yaklaşımın temel varsayımlarından biridir.

Adam Smith (1723-1790) döneminde toprak ve sermaye bütün gelirlerin temel kaynağıdır.

Kamu harcamalarının borçlanmayla finansmanı kişilerin gelecekteki yükümlülüklerini (vergileri) artırarak vergi gelirleri ya da borçlanmayla yapılan kamu harcamalarının ekonomide aynı etkileri meydana getireceğini belirten görüş Ricardocu denklik teoremdir.

Devletin kamu harcamalarındaki bir artışı borçlanma yoluyla finanse ettiği durumda artan faiz oranları nedeniyle özel yatırım harcamalarının azalmasına dışlama etkisi denilmektedir.

Borcun dışlama etkisi borçlanmanın ekonomik etkilerini belirleyen faktörlerden biri değildir.

Borçlanmanın fiyatlar genel seviyesi üzerinde meydana getireceği etkiler aslında borcun hangi kaynaktan sağlandığına ve elde edilen borcun nerede ve nasıl harcandığına bağlı olarak değişecektir.

İç borçlanma ile elde edilen finansmanın uzun dönemde enflasyonu yükselten önemli bir etken olduğudur.

Devlet borçlanmasının gelir dağılımını etkilemesinin temeli vergi sistemi
ve vergi sisteminin devlete borç verenleri ne derece vergilendireceğine bağlıdır.

Bir ülkede büyümeyi sınırlandıran şey döviz yetersizliği ise bu durumda
dış borçlanma kaçınılmaz olmaktadır.

Esnek döviz kuru sistemine sahip bir ülkede alınan dış borçlar piyasadaki döviz stokunu artırdığından döviz ucuzlayıp yerli para değer kazanacaktır.