DEVLET BORÇLARI

Borcun süresinde ödenmemesi durumudur. Yazılı kayıtlar günümüzden yaklaşık 2500 yıl
öncesine kadar devlet borçlanmasının örneklerine işaret etse de yapılan son çalışmalar devletlerin borç sözleşmelerinin standart hâle geldiği durumların MS 1000-1400 yılları arasında gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. Tarihte kaydedilen ilk borç temerrütlerinden biri, MÖ 377-373 yılları arasında Yunanistan’daki Delos Tapınağı ile kredi sözleşmesi yapan, bir deniz ticaret birliğini oluşturan Antik Yunan şehir devletlerinin kamu borçlanmasından kaynaklanmaktadır.

Bütçe açığı, belirli bir yıldaki harcama ile gelir arasındaki farkı ifade etmektedir. Gelirlerin harcamaları aşması durumu ise bütçe fazlası olarak adlandırılır. Borç, geçmiş bütçe fazlaları ve açıklarının kümülatif bir sonucudur. En basit tanımıyla, kamu harcamalarının kamu gelirlerinden yüksek olmasıdır.

Eski borcun yeni borçla kapatılması yöntemi literatürde Ponzi tipi borçlanma olarak da adlandırılmaktadır. Saadet zinciri olarak da bilinen yöntemle ilk kez dolandırıcılık yapan kişinin adını taşıyan ve bir ülkenin mevcut borcunu ödeyebilmek için daha yüksek bir faiz oranından borçlanmasını ifade eden kavramdır.

Kısa Vadeli Avans: Cari yıl bütçesinde geçici gelir-gider dengesizliği oluşması durumunda Merkez Bankasından sağlanan kısa vadeli kredi.

Kaydi Para:  Bankalar tarafından kredi işlemleri sonucunda yaratılan ve üzerine çek yazılabilen vadesiz mevduat şeklindeki paraya verilen addır.

Maddi Olmayan Sermaye:  Patent hakkı, şerefiye ve imtiyazlık gibi elle tutulup gözle görülmeyen sermaye unsurlarıdır.

Dışlama Etkisi:  Devlet borçlanmasının faiz oranlarını artırması nedeniyle özel yatırımların maliyetli hâle gelmesi ve oransal olarak düşmesine monetaristler tarafından verilen addır.

Vergi Düzleştirilmesi:  Hükümetin vergi oranlarını, ekonomideki ve kamu harcamalarındaki değişikliklere bağlı olmaksızın istikrarlı bir biçimde uygulamasını ifade eden bir kamu borç yönetimi teorisidir.

Mali illüzyon:  Vatandaşlar tarafından kamu kesiminin maliyetlerinin olduğundan daha düşük algılanması nedeniyle harcama artışlarına itiraz edilmemesidir

"Satın alma" devletin faaliyetlerini finanse etme şekillerinden biri değildir.

Devlet maliyesinin dış mali kontrolünün bu ilk uygulaması, 1881’de Osmanlı İmparatorluğu’na Düyûn-ı Umûmiye ismiyle kopyalanan bir model olmuştur.

1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nin dış borçlarından payına düşeni, taksitlerini aksatmadan ödeyerek ancak 1954 yılında tasfiye etmiştir.

Genel olarak bütçe açığının nedeni, kamu harcamaları artış eğiliminde iken
kamu gelirlerinde azalma meydana gelmesidir.

Bütçe açığının oluştuğu durumlarda devletler, tasarrufların yetersiz kalması ve vergi politikalarında değişiklikler yoluyla geliri artırmanın zaman alıcı olması nedeniyle borçlanma seçeneğini kullanmaktadır.

Bütçenin uygulanması; bir taraftan gelirlerin toplanması, diğer taraftan harcama yapılması demektir. Bu iki işlemin birlikte yürütülebilmesi ve gelirlerle giderler arasında yer ve zaman bakımından uyum sağlanması için yapılan işlemlere hazine işlemleri denir.

Finansman ihtiyacının Merkez Bankasından kısa vadeli avans imkânı kullanılarak karşılanması, Merkez Bankasının karşılıksız para basması anlamına gelmekte olup, enflasyonist baskıları artırarak uzun vadede ekonomik istikrara zarar veren bir uygulamadır.

Patent hakkı, şerefiye ve imtiyazlık gibi elle tutulup gözle görülmeyen sermaye unsurlarıdır.

Hükumetin vergi oranlarını, ekonomideki ve kamu harcamalarındaki değişikliklere bağlı olmaksızın istikrarlı bir biçimde uygulamasını ifade eden bir kamu borç yönetimi teorisidir.

Mali illüzyon vatandaşlar tarafından kamu kesiminin maliyetlerinin olduğundan düşük algılanması nedeniyle harcama artışlarına itiraz edilmemesidir.

Savaşlar ve büyük ekonomik krizler hızlı borç birikiminin önemli nedenlerindendir.