DEVLET BORÇLARI

1923’teki Lozan Antlaşması ile Düyûn-ı Umûmiye İdaresi kaldırılmış ancak Osmanlı borçları Türkiye Cumhuriyeti’nin omuzlarına yüklenmiştir. 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nin dış borçlarından payına düşeni, taksitlerini aksatmadan ödeyerek ancak 1954 yılında tasfiye etmiştir.

Borçlar II. Dünya Savaşı sonrası, 1946’da 115 yılın en yüksek seviyesi olan GSYİH’nin yüzde 140’ına fırlamıştır.

Gelirlerin harcamaları aşması durumu bütçe fazlası olarak adlandırılır.

Savaşlar ve doğal afetler, olağanüstü harcamalara örnektir. Diplomatik krizler bunlar arasında değildir.

Hazine; bütçenin gelirlerini toplayarak bunları korumak, işletmek, gerekirse borç para bularak bütçenin giderlerinin gereken yerde ve zamanda ödenmesini sağlamakla görevli soyut bir kasadır.

Finansman ihtiyacının Merkez Bankasından kısa vadeli avans imkânı kullanılarak karşılanması, Merkez Bankasının karşılıksız para basması anlamına gelmekte olup, enflasyonist baskıları artırarak uzun vadede ekonomik istikrara zarar veren bir uygulamadır ve bazı ülkelerde parasal disiplini bozacağı gerekçesi ile uygulanmamaktadır.

Ponzi tipi borçlanma, saadet zinciri olarak da bilinen yöntemle ilk kez dolandırıcılık yapan kişinin adını taşıyan ve bir ülkenin mevcut borcunu ödeyebilmek için daha yüksek bir faiz oranından borçlanmasını ifade eden kavramdır.

Kaydi Para, bankalar tarafından kredi işlemleri sonucunda yaratılan ve üzerine çek yazılabilen vadesiz mevduat şeklindeki paraya verilen addır.

Mali illüzyon, vatandaşlar tarafından kamu kesiminin maliyetlerinin olduğundan daha düşük algılanması nedeniyle harcama artışlarına itiraz edilmemesidir.

Bir devlet faaliyetlerini temel olarak dört şekilde finanse edilmektedir; vergi alma, borçlanma, para yaratma ve iktisadi teşebbüsler veya özelleştirmeler yolu ile gelir elde etme.

Tarihte kaydedilen ilk borç temerrütlerinden biri, MÖ 377-373 yılları arasında Yunanistan’daki Delos Tapınağı ile kredi sözleşmesi yapan, bir deniz ticaret birliğini oluşturan Antik Yunan şehir devletlerinin kamu borçlanmasından kaynaklanmaktadır.

Günümüzde devletler, sosyal devlet olmanın gerektirdiği çeşitli görevleri de üstlenmiştir. Bu nedenle devletin harcama sorumlulukları çeşitlenip, artarken bu harcamalarını finanse etmek için daha fazla gelir elde etmesi gereği ön plana çıkmıştır. Devletin bazı durumlarda harcamalarının gelirlerini aşması da kaçınılmazdır. Gelirlerin harcamaları aştığı noktada açık bütçeler meydana gelmekte ve devletin borçlanması olağan bir durum hâline gelmektedir. Bütçe açıklarının kapatılması, olağanüstü giderlerin finansmanı, kamu gelirlerinin zaman bakımından denkleştirilmesi ve vadesi gelen borçların ödenmesi devletin borçlanmasının mali nedenlerini oluşturmaktadır.

Kamu harcamaları ve kamu gelirleri arasında her zaman bir dengenin sağlanması söz konusu olmamaktadır. Harcamalarının bütçe gelirlerini aştığı ya da gelirlerin harcamaları karşılayamadığı durumlarda devlet bütçesi açık vermekte ve bu durum ilave finansman ihtiyacını artırmaktadır. Bütçe açığı, belirli bir yıldaki harcama ile gelir arasındaki farkı ifade etmektedir. Gelirlerin harcamaları aşması durumu ise bütçe fazlası olarak adlandırılır. Borç, geçmiş bütçe fazlaları ve açıklarının kümülatif bir sonucudur.

Bütçenin uygulanması; bir taraftan gelirlerin toplanması, diğer taraftan harcama yapılması demektir. Bu iki işlemin birlikte yürütülebilmesi ve gelirlerle giderler arasında yer ve zaman bakımından uyum sağlanması için yapılan işlemlere hazine işlemleri denir. Hazine; bütçenin gelirlerini toplayarak bunları korumak, işletmek, gerekirse borç para bularak bütçenin giderlerinin gereken yerde ve zamanda ödenmesini sağlamakla görevli soyut bir kasadır.

Düyûn-ı Umûmiye İdaresi: Osmanlı Devleti’nin dış borçlarını denetlemek üzere 20 Aralık 1881‘de onaylanan Muharrem Kararnamesi ile birlikte kurulmuş, İngiliz, Fransız, Alman, Avusturyalı, İtalyan ve Osmanlı temsilcilerinden oluşan komisyon.