DEVLET BORÇLARI

1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nin dış borçlarından payına düşeni, taksitlerini aksatmadan ödeyerek ancak 1954 yılında tasfiye etmiştir.

1929 Büyük Buhranı ve 2008 Büyük Durgunluğu, gelişmiş ekonomilerde barış döneminde gerçekleşmiş iki hızlı borç birikimi dönemidir.

Genel olarak bütçe açığının nedeni, kamu harcamaları artış eğiliminde iken kamu gelirlerinde azalma meydana gelmesi ya da kamu gelirlerinin kamu harcamalarından daha az artması olarak ifade edilebilir. Devletin ekonomi
içindeki oransal payında meydana gelen artışlar bütçe açıklarının daha da artmasının başlıca nedeni olmuştur.

Harcamalardaki artışlar karşısında kamu gelirlerinin yetersizliği ya da etkisizliği
ise bütçe açıklarını yaratan diğer nedenler olarak gösterilebilir. Bunlara ilave olarak hızlı nüfus artışı, mali disiplinin sağlanamaması, harcama ve gelirler konusunda denetim eksikliği, tasarrufların büyüme hızını karşılamada yetersiz kalması, kamu işletmelerinin ve sosyal güvenlik harcamalarının bütçeler üzerinde yarattığı yükler, ekonomik krizler, yüksek enflasyon ve faiz oranlarının yüksekliğinin bütçe üzerinde yarattığı baskılar, vergi sisteminden kaynaklanan bazı sorunların varlığı (vergi bilincinin yaygın olmaması, vergi idaresinden kaynaklanan sorunlar, kayıt dışılık, vergi gelirlerindeki istikrarsızlık, vergileme kapasitesinin azlığı vb.) gibi nedenler de bütçe açıklarını oluşturan temel nedenler arasında sayılabilir.

Ponzi tipi borçlanma: Saadet zinciri olarak da bilinen yöntemle ilk kez dolandırıcılık yapan kişinin adını taşıyan ve bir ülkenin mevcut borcunu ödeyebilmek için daha yüksek bir faiz oranından borçlanmasını ifade eden kavramdır.

Yapılan son çalışmalar devletlerin borç sözleşmelerinin standart hâle geldiği durumların MS 1000-1400 yılları arasında gerçekleştiğini ortaya koymaktadır.

Devlet, büyük ve kamusal faydası yüksek projeleri gerçekleştirecek özel sermayenin yetersiz kaldığı az gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerde, ekonomik kalkınmayı gerçekleştirebilmek, ekonomide lokomotif bir rol üstlenmek, yeterli sermaye birikimini sağlayabilmek ve girişimci sınıfı desteklemek için borçlanma politikasına başvurabilmektedir. Ayrıca ekonomide belirli aralıklarla meydana gelen dalgalanmalarla mücadele etmek amacıyla devlet borçlanması, bir maliye politikası aracı olarak kullanılabilmektedir. Borçlanmanın bir diğer ekonomik nedeni de vergi sisteminin daha istikrarlı bir biçimde uygulanarak ekonomik öngörülebilirliğin artırılmasıdır.

Dışlama Etkisi
Devlet borçlanmasının faiz oranlarını artırması nedeniyle özel yatırımların maliyetli hâle gelmesi ve oransal olarak düşmesine monetaristler tarafından verilen addır.

Vergi Düzleştirilmesi
Hükümetin vergi oranlarını, ekonomideki ve kamu harcamalarındaki değişikliklere bağlı olmaksızın istikrarlı bir biçimde uygulamasını ifade eden bir kamu borç yönetimi teorisidir.

Politik Konjonktür Teorisi
İktidardaki politikacıların yeniden seçilebilmek için seçim yıllarında sürekli olarak kamu harcamalarını artırmayı ve vergi oranlarını yükseltme gerekliliğini ise borçlanma yoluyla seçim sonrası dönemlere bırakmayı tercih edeceklerini ileri süren teoridir.

Mali illüzyon
Vatandaşlar tarafından kamu kesiminin maliyetlerinin olduğundan daha düşük algılanması nedeniyle harcama artışlarına itiraz edilmemesidir.

Borç Temerrüdü Borcun süresinde ödenmemesi durumudur.

Bütçe açığı, belirli bir yıldaki harcama ile gelir arasındaki farkı ifade etmektedir.

Bütçenin uygulanması; bir taraftan gelirlerin toplanması, diğer taraftan harcama yapılması demektir. Bu iki işlemin birlikte yürütülebilmesi ve gelirlerle giderler arasında yer ve zaman bakımından uyum sağlanması için yapılan işlemlere hazine işlemleri denir.

Kısa Vadeli Avans Cari yıl bütçesinde geçici gelir-gider dengesizliği oluşması durumunda Merkez Bankasından sağlanan kısa vadeli kredi.

Ponzi tipi borçlanma Saadet zinciri olarak da bilinen yöntemle ilk kez dolandırıcılık yapan kişinin adını taşıyan ve bir ülkenin mevcut borcunu ödeyebilmek için daha yüksek bir faiz oranından borçlanmasını ifade eden kavramdır.

Maddi Olmayan Sermaye Patent hakkı, şerefiye ve imtiyazlık gibi elle tutulup gözle görülmeyen sermaye unsurlarıdır.

Kaydi Para Bankalar tarafından kredi işlemleri sonucunda yaratılan ve üzerine çek yazılabilen vadesiz mevduat şeklindeki paraya verilen addır.

Dışlama Etkisi Devlet borçlanmasının faiz oranlarını artırması nedeniyle özel yatırımların maliyetli hâle gelmesi ve oransal olarak düşmesine monetaristler tarafından verilen addır.

Konjonktür dönemi dört aşamadan meydana gelir: tepe, daralma, dip ve genişleme.