Dış Borçlanma

Brüt dış borç stoku kamu kesimi, Merkez Bankası ve özel kesimin belirli bir tarih itibariyle birikmiş dış borçlarının toplam miktarıdır.

Dış borç yükü, toplam dış borç stokunun o yılın GSYH’sine olan oranı anlaşılmaktadır.

Dış borçlanma özel alacaklılar ve resmi alacaklılar olmak üzere iki kaynaktan sağlanmaktadır. Resmi kaynaklı dış borçlar iki taraflı ve çok taraflı borçlar olarak ayrılabileceği gibi, özel kaynaklı borçlar da parasal ve parasal olmayan kuruluşlardan sağlanan borçlar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Hükümet kuruluşları (kamu finansmanı kuruluşları, merkez bankaları, merkezi hükümetler ve resmi kalkınma bankaları) ve uluslararası ekonomik ve mali kuruluşlar yurt dışında yerleşik resmi alacaklıları oluşturmaktadır.

Parasal kuruluşlar (bankacılık dışı finansman kuruluşları, özel yatırım ve kalkınma bankaları, yabancı ticari bankalar ve yerli ticari bankaların yurtdışı şubeleri ve diğer kuruluşlar) ve parasal olmayan kuruluşlar yurt dışında yerleşik özel alacaklıları oluşturmaktadır.

Bir devletin başka bir devlete kredi vermesi şeklinde gerçekleşen dış borçlanma, iki yanlı kredi olarak tanımlamaktadır.

• İki yanlı kredilerin büyük bölümü kredi veren ülkenin para birimi cinsinden olmaktadır.
• Kredi koşulları çok uygun olduğundan anlaşma şartları büyük ölçüde borç veren ülke hükümeti tarafından belirlenmektedir.
• İki yanlı kredilerin temel amacı borç veren açısından ihracatın artırılmasıdır.
• İki yanlı krediler diğer yabancı krediler gibi ek maliyet (idari ücret, taahhüt ücreti, sigorta primi gibi) içermemektedir.

Uluslararası ekonomik ve mali kuruluşlardan sağlanan kredilere çok yanlı krediler denmektedir

Uluslararası Para Fonu (IMF), küresel parasal iş birliğini teşvik etmek, finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdamı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve dünyadaki yoksulluğu azaltmak için çalışan 189 ülkeden oluşan bir uluslararası kuruluştur.

IMF, 1945 yılında oluşturulmuştur.

1945 yılında oluşturulan IMF’ye üye 189 ülke bulunmaktadır.

IMF’nin öncelikli amacı, uluslararası ödemeler sisteminin istikrarını sağlamaktır.

Her ülke IMF’ye üye olabilir. Bunun için IMF ana sözleşmesini kendi parlamentosunda onaylayarak uluslararası anlaşma haline getirmesi ve kendisine düşen kotayı IMF’ye ödemesi (ya da ödenecek bölümünü ödeyip kalanını taahhüt etmesi) gerekir. Bir ülke IMF’ye üye olduğunda ekonomisinin küresel ekonomideki payına göre bir kota belirlenmekte olup bu süreçte ülkelerin ekonomik büyüklükleri, dışa açıklık oranları, sermaye hareketlerinden etkilenme durumları ve rezervlere ilişkin değişkenlerden oluşan bir kota formülünden de faydalanılmaktadır.

Kotalar üye ülkenin oy gücünü, IMF’den sağlanan finansal desteğin miktarını ve SDR tahsisatlarında alınacak payları da belirlemektedir. IMF’nin finansal kaynakları temel olarak üye ülkelerin IMF’ye katıldıkları zaman ödedikleri katkı paylarından (kotalar) ve kota artırımlarından sağlanmaktadır.

IMF tarafından meydana getirilmiş uluslararası bir rezerv birimidir. SDR bir döviz sepeti olarak tanımlanmıştır ve bu sepet günümüzde avro, Japon yeni, İngiliz sterlini ve Amerikan dolarından oluşmaktadır. SDR’nin Amerikan doları cinsinden değeri IMF’nin web sitesinde günlük olarak yayınlanmaktadır. Bu değer, söz konusu dört para biriminin ilgili miktarlarının Amerikan doları cinsinden değerlerinin toplamına eşittir ve bu hesaplamada Londra piyasasında o gün öğlen saatinde geçerli olan döviz kurları kullanılmaktadır.

IMF’nin temel misyonu, uluslararası para sisteminin istikrarını sağlamaktır. Fon bu amacını üç yolla gerçekleştirmektedir: küresel ekonomiyi ve üye ülke ekonomilerini takip etmek (ekonomik gözetim), ödemeler dengesi güçlüğü çeken ülkelere borç vermek (borç verme) ve üyelere teknik destek sağlamak (kapasite geliştirme).

Niyet mektupları hükümetlerin izleyeceği ekonomik politikalara ilişkin olarak IMF başkanına hitaben yazılan politika beyanı niteliğinde metinlerdir. Niyet mektupları bir anlaşma metni ya da müeyyideler içeren bir sözleşme değildir. Dolayısıyla ülkeleri hukuki yükümlülük altına sokmamaktadır.

IMF ülkelerin farklı ihtiyaçlarına ve özel durumlarına göre tasarlanan çeşitli kredi türleri sunmaktadır.

IMF’nin farklı kredi türleri şunlardan oluşmaktadır:

• Stand-by Düzenlemeleri

• Genişletilmiş Fon İmkânı

• Esnek Kredi Hattı

• İhtiyati Likidite Hattı

• Hızlı Finansman Aracı 

Esnek Kredi Hattı: Güçlü ve istikrarlı ekonomik politikalara sahip ülkelerin herhangi bir koşul aranmadan yeterli miktarda fon kaynağına hızlı bir şekilde erişim sağlaması ve temel olarak krizlerin önlenmesi amacıyla uygulamaya konulmuştur.

Türkiye, IMF’ye 19 Şubat 1947 tarih ve 5016 sayılı Milletlerarası Para Fonu ile Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası’na Katılmak İçin Hükümete Yetki Verilmesine Dair Kanun”un verdiği yetkiye dayanarak 11 Mart 1947 tarihinde üye olmuştur.