İç Borçlanma

İç Borçlanma kaynakları;

• Özel kişi ve kuruluşlar

• Bankalar

• Merkez Bankası

• Sosyal Güvenlik Kuruluşları ve Sigorta Şirketleri

Bankaların devlet iç borçlanma senetlerine yoğun olarak ilgi göstermesinin nedenleri şu şekilde özetlenebilir: • kamu iç borçlanma senetlerinin yüksek likiditeye sahip olması, • vergiden muaf tutulması ya da düşük vergi oranına sahip olması, • sıfır risk taşıması, • ihale ve sözleşmelerde teminat olarak kullanılabilmesi, • kamu borçlanma senetlerine karşılık ayrılmamasının bankaların kârlılığına olumlu yansıması ve sermaye yeterliliği standart oranının hesaplanmasında kamu borçlanma senetlerinin risk ağırlığı sıfır olan varlıklar içinde yer almasıdır.iç borç

Hazineler kamu gelirleri ve kamu harcamaları arasında oluşan kısa süreli ödeme dengesizliklerini ortadan kaldırmak için gerekli finansman ihtiyacını merkez bankasından kısa vadeli avans kullanarak karşılayabilmektedir. Bu tür borçlanma doğrudan borçlanma olarak adlandırılmaktadır.

Cari yıl bütçesinde geçici gelir-gider dengesizliği oluşması durumunda Merkez Bankasından sağlanan kısa vadeli kredidir.

Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) hazine tarafından yurt içi piyasalarda ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonolarının ortak adıdır.

İç borçlanma senetleriyle ilgili en çok kullanılan sınıflandırma vadeye göre yapılan sınıflandırmadır.

Vadesi 1 yıl ve daha uzun olan senetlere devlet tahvili adı verilmektedir.

Vadesi 1 yıldan kısa olan senetlere  hazine bonosu denir.

İç borçlanmada vadelerin kısa oluşmasının nedenleri olarak;

• ekonomideki güven bunalımları,

• uzun vadeli fon arz eden kurumların var olmaması ya da yetersiz oluşu,

• gelir seviyesinin düşüklüğü,

• etkin ikincil piyasaların olmayışı,

• enflasyon sayılabilir.

Döviz cinsinden ihracı gerçekleştirilen iç borçlanma senetleri ise döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak ikiye ayrılmaktadır.

Döviz cinsi ve dövize endeksli senetler arasındaki en belirgin fark, döviz cinsinden senetlerin borçlanma ve ödemelerine ilişkin işlemlerin dövizle yapılmasına karşın dövize endeksli senetlerin borçlanma ve ödemelerinin belirlenen kur üzerinden hesaplanan TL karşılıkların dikkate alınarak yapılmasıdır.

DİBS’ler kupon durumuna göre kuponsuz (iskontolu) ve kuponlu senetler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Kuponsuz senetlerde ise yatırımcı, senedin net değerini (iskontolu değeri) ödemektedir. Yatırımcının kazandığı faiz, senedin nominal değeri ile iskontolu değeri arasındaki fark olup anapara ve faiz ödemesi tek seferde vade tarihinde yapılmaktadır.

Hazine açısından enflasyona endeksli senet ihraç edilmesinin nedenleri şu şekilde sıralanabilir: • Hükümetlerin, enflasyon beklentilerinin hedefin üzerinde olduğu kötümser piyasalarda maliyet fırsatını kullanmaları, • Enflasyonun düşürülmesine ilişkin hükümetlerin verdiği taahhütlerin güçlendirilerek kredibilitenin artırılması, • Borçlanma maliyetinin enflasyon risk primi ölçüsünde azaltılması, • Piyasa oyuncularının enflasyon beklentilerini gerçekçi olarak yansıtması bakımından enflasyon belirsizliğinin azaltılması, • Enflasyona endeksli yapıdaki gelirlere karşılık benzer yükümlülük yaratılarak bilanço riskinin azaltılması, • Daha dengeli –farklılaştırılmış yapıda- yükümlülük portföy dağılımı sağlanması, • Farklı yatırımcı kitlelerine ulaşılmasıdır.

DİBS’in vadesinin dolması nedeniyle ödemenin yapıldığı günü ifade etmektedir.

Getirileri, Kamu İktisadi Teşebbüslerinden (KİT) elde edilen ve bütçeye aktarılan Hasılat Paylarına endekslemek suretiyle oluşturulan Gelire Endeksli Senet (GES) ihracı ile hazine tarafından ihraç edilen devlet iç borçlanma senetlerinin çeşitlendirilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amaçlanmaktadır.

Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senetleri ilgili yıl bütçe kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde ihraç edilmiş olan ve karşılığında herhangi bir nakit girişi sağlamayan devlet iç borçlanma senetleridir. Bütçenin finansmanı dışındaki özel tertip senetler, hazineye herhangi bir nakit girişi olmadan mahsup yoluyla finansman sağlamakta, dolayısıyla kuruluşlar ile hazine arasında bir borç-alacak ilişkisi doğurmaktadır.

Rekabetçi Olmayan Teklif: DİBS ihalelerinde, ihale sistemine göre ihalede oluşan veya ortalama fiyattan teklifi ifade etmektedir.

Tek fiyat ihale sistemi, ihaleye gelen fiyat teklifleri içerisinde hazinenin borçlanma maliyetini minimize eden bir fiyatın belirlenmesi ve söz konusu fiyattan daha cazip teklif gönderen tüm katılımcıların almak istedikleri DİBS tutarını kendi teklif ettikleri fiyattan değil hazinenin belirlediği en düşük fiyattan almaları şeklinde gerçekleşmektedir. Tek fiyat yöntemiyle değerlendirilen bir ihaleden DİBS almaya hak kazanan katılımcıların hepsi aynı getiriyi elde edeceklerdir.

Reel faizlerin yüksek olarak gerçekleşmesinin değişik nedenleri bulunabilmektedir. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir: • Borçların GSYH’ye oranının yüksekliği • Faiz dışı açık • Enflasyon • İç piyasadan yüksek oranda borçlanılması • Siyasi istikrarsızlıklar • Kamu harcamalarındaki yüksek artışlar • Borçlanmada birincil ve ikincil piyasaların etkin olmaması • Uluslararası şoklar • Sağlam bir mali yapının olmaması