DEVLET BORÇLARI - Deneme Sınavı - 8

Piyasa Yapıcılar: Devlet borçlanma araçlarını ihraç eden Hazine ve Maliye Bakanlığı ile piyasa arasında kendilerine tanınmış ayrıcalıklardan faydalanarak kâr elde etmeyi amaçlayan kuruluşlardır.

Kamu borç yönetiminin maliyetini düşürecek bir yöntem olarak pek çok ülke, devlet borçlanma
aracı ihraç eden idare ile piyasa arasında aracılık yapacak yetkili kurumları devreye sokmaktadır.
Bu uygulamayı ilk başlatan ülke, 1940 yılında 45 piyasa yapıcısı kuruluşa görev veren Kanada’dır. Piyasa yapıcılığı uygulamasına ABD 1960’da, Belçika 1990’da, İsveç 1982’de ve İrlanda ise 1995’te geçmiştir.

Kamu borç yöneticileri, kamu borç yönetimini
etkinleştirecek, kamu borçlanmasında istikrarı sağlayabilecek, devlet borçlanma araçları ikincil piyasasının derinleştirilmesi ve finansal sistemin geliştirilmesi amaçlarına hizmet edecek piyasa yapıcılığı
uygulamasını 2000 yılı Mayıs ayında başlatmıştır.
Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinin etkisiyle birlikte, uygulama askıya alınmıştır. Piyasa yapıcılığı
sistemi 2 Eylül 2002’de tekrar yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’de de Haziran 2019 tarihinde yayınlanan Kamu Borç Yönetimi Raporu’nda borç yönetimiyle ilgili benimsenen temel stratejik ölçüt ve göstergeler şu şekilde sıralanmıştır:

Kitabınızın 137. sayfasında "Piyasa Yapıcılara Sağlanan Haklar" maddeler halinde sıralanmıştır. E seçeneği bu haklar arasında yer almamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Görüldüğü gibi ülkemizde borçlanmanın başlıca yasal dayanağını oluşturan kanun 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’dur. 09 Nisan 2002 tarihinde yürürlüğe giren 4749 sayılı Kamu Finansmanının Düzenlenmesi ve Borç Yönetimi Hakkındaki Kanun borçlanma yetkisi konusunda önemli değişiklikler getirmiştir. Bu Kanunla dağınık bir yapıya sahip olan kamu borçlanması mevzuatı tek ve temel bir yasa çatısı altında toplanmış, kamunun borç ve alacaklarına ilişkin kavramlar açıklanmış, borç yönetiminde etkinliğin artırılması hedeflenmiştir.

Müsteşarlık tarafından herhangi bir dış finansman kaynağından sağlanan dış finansman imkânlarının ekonominin çeşitli sektörlerinde gelişmeyi sağlamak ve/veya finansman ihtiyacını karşılamak üzere genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri dışındaki kamu kurum ve kuruluşları ile yatırım ve kalkınma bankalarına gerektiğinde anlaşmanın malî şartlarına bağlı kalmaksızın aktarılmasını ifade eden kavram dış borcun ikrazıdır.

Türkiye Cumhuriyeti adına herhangi bir dış finansman kaynağından Devlet dış borcu sağlamaya ve mali koşulları da dâhil olmak üzere şartlarını tespit etmeye ve bu şartlar çerçevesinde malî yükümlülük altına girmeye Hazine ve Maliye Bakanı yetkilidir (Madde 7).

Türkiye’de Hazine kamu iktisadi teşebbüsleri, özel hukuk hükümlerine tâbi olmakla beraber sermayelerinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait olan kuruluşlar, fonlar, kamu bankaları, yatırım ve kalkınma bankaları, büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bunlara bağlı bağlı kuruluşlar ile sair yerel yönetim kuruluşlarına dış finansman kaynağından sağladıkları borçlar için Hazine Garantisi sağlamaktadır.

Ülkemizde hazine garantileri üzerinden garanti ücreti alınmaya 2003 yılından itibaren başlanmıştır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesindeki Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
• Hazine işlemlerini yürütmek,
• Devlet giderlerinin gerektirdiği nakdi sağlamak,
• Merkezi yönetim bütçesi ile ilgili yurtdışı ödemelerini yapmak, iç ödemeler ve dış ödemeler saymanlıkları kurmak ve yönetmek,
• Devlete ait para, kıymetli maden ve değerleri muhafaza etmek, yönetmek ve nemalandırmak,
• Kamu borç portföyü, Hazine garantileri ve Hazine alacakları ile ilgili her türlü analiz ve risk değerlendirmesini yapmak,
• İlgili diğer Bakanlık birimleriyle işbirliği içinde borçlanma politika, ilke ve stratejilerinin belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak,uzun vadeli ve yıllık borçlanma programlarını hazırlamak, risk yönetimi kapsamında alınacak tedbirleri tespit etmek, uygulamayı değerlendirmek ve raporlamak,
• Devlet borçlarının yönetimine ilişkin olarak her türlü iç borçlanma ve dış borçlanma da dâhil olmak üzere ödeme, erken ödeme, kayıt işlemlerini yürütmek ve Devletçe verilen faiz ve ikrazata ilişkin işlemleri yapmak,
• Hazinenin iç ve dış borç garantisi verdiği konulara ilişkin olarak garantinin yerine getirilmesine yönelik ödemeleri borç idaresi altında yapmak ve bu amaçla Devlet Borçları Saymanlığı kurmak ve yönetmek,
• Borç yönetiminin hesabını tutmak, Türkiye’nin dış borç veri tabanını oluşturmak, bu amaçla dış borç kütüğü tutmak, muhtelif kanun ve diğer mevzuat çerçevesinde hazine garantisi verilmesi ile ilgili işlemleri yürütmek, gerekli kayıtları tutmak, garanti ve devir şartlarını belirlemek,
• Türk parasının dolaşımı ve istikrarını sağlamaya yönelik politikaları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile birlikte oluşturmak ve uygulamak, para politikası ile ilgili konularda Hazine ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ilişkisini kurmak,
• Nakit yönetimini genel bütçeye dâhil ve özel bütçeli idarelerin, döner sermayeli kuruluşların ve fonların ihtiyaçları ve para politikasının genel hedefleri doğrultusunda yürütmek,
• Finansman politikaları çerçevesinde yerli ve yabancı özel sektörün yatırım ve sermaye faaliyetlerinin plan, hedef ve gayelerine uygun bir şekilde yürütülmesini teşvik ve tanzim edecek tedbirleri teklif etmek,
• Fonların makroekonomik dengeler içindeki yeri ve önemi ile etkilerini değerlendirmek ve bu konuda önerilerde bulunmak, benzeri nitelikteki işlem ve sektörler için birden fazla fondan kaynak tahsisini önleyici çalışmalar yapmak ve teklifte bulunmak, yeni kurulacak fonlarla ilgili görüş bildirmek, fonların yeniden yapılandırılmaları, tasfiye veya birleştirilmelerine ilişkin çalışmaları yapmak ve bu konuda ilgili kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak,
• Madeni para ve hatıra para basımını planlamak ve bu amaçla Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ile ilişkileri yürütmek.

Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü aşağıdaki hizmet birimlerinden oluşmaktadır:
• Alacak Yönetimi Dairesi
• Dış Borç İşlemleri Dairesi
• İstatistik ve İç Borç İşlemleri Dairesi
• Kapatılan Fonlar ve ÇTTH Dairesi
• İç Finansman Yönetimi Dairesi
• Nakit Yönetimi Dairesi
• Bütçe İzleme ve Analiz Dairesi
• Kredi Riski Yönetimi Dairesi
• Operasyonel Risk Yönetimi Dairesi
• Piyasa Riski Yönetimi Dairesi

Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü aşağıdaki hizmet birimlerinden oluşmaktadır.
• İkili Ekonomik İliş. ve Koord. İzl. Dairesi
• Çok Taraflı Kalkınma Bankaları Dairesi
• G-20 ve IMF Dairesi
• Ulusal Fon Dairesi
• Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Destek Dairesi-I Dairesi
• Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Destek Dairesi-II Dairesi
• Kamu Özel Sektör İşbirliği Dairesi
• Proje Finansmanı Dairesi
• Avrupa Birliği ve Uluslararası Kuruluşlar Dairesi
• Dünya Bankası Dairesi
• Uluslararası Sermaye Piyasaları Dairesi

Borç ve Risk Yönetimi Komitesi, aşağıdaki görevleri yürütmektedir:
a) Yılda bir kez sonraki yıl ile bu yılı takip eden iki yıl boyunca geçerli olacak borç, nakit ve risk yönetiminde esas alınacak olan stratejik ölçüt ve diğer göstergeleri, risk limitlerini ve bu risk limitlerinden sapma oranlarını tespit
etmek,
b) Garanti verilmesi, borç üstlenim taahhüdü sağlanması, dış borcun ikrazı ve alacak yönetimine ilişkin strateji, limit, politika ve ilkeleri belirlemek,
c) İç ve dış ekonomik koşullarda değişiklik olması halinde gerekli görülürse, (a) ve (b) bentlerinde yer alan stratejik ölçüt ve diğer göstergeler ile risk limitleri ve limitlerden sapma oranlarını değiştirmek,
ç) Mücbir sebep hallerinde gerekli görülürse, (a) ve (b) bentlerinde yer alan stratejik ölçüt ve diğer göstergeler ile risk limitleri ve limitlerden sapma oranlarını değiştirmek,
d) (a) bendinde yer alan stratejik ölçüt ve diğer göstergeler ile limit ve limitlerden sapma oranlarının ekonomik gelişmelerle olan tutarlılığını aylık olarak gözden geçirmek,

e) Yapılan borçlanmalar, sağlanan garantiler ve borç üstlenim taahhütleri kapsamında maruz kalınan risklerin (a) ve (b) bentlerinde yer alan hususlar çerçevesinde üçer aylık dönemler itibariyle değerlendirmesini yapmak,
f ) Borç yönetiminden sorumlu birimler arasında gerekli koordinasyonu sağlamak,
g) Borç portföyünün yapısının değiştirilmesi için yapılması önerilen işlemleri değerlendirmek ve borç yönetiminden sorumlu birimleri talimatlandırmak,
ğ) Her yıl ilgili mali yılın Bütçe Kanununda yer alacak garantili imkan ve dış borcun ikrazı limiti ile borç üstlenim taahhüt limitini teklif etmek,
h) Borç ve risk yönetimi altyapısının geliştirilmesi kapsamında gereken tedbirleri almak ve ilgili birimlerce uygulanmasını sağlamak.

Devlet borçlanmasına karşı çıkan temel yaklaşım klasik iktisat düşüncesidir.

Klasik İktisadi Yaklaşımın Temel Varsayımları

Kamu açıklarının borçlanma veya vergilerle finanse edilmesi sonucu bu finansman şekillerinin etkilerinin denk olacağının varsayılması, literatürde daha önce D.Ricardo tarafından da öne sürüldüğü için Ricardocu denklik teoremi olarak adlandırılmaktadır

Neolasik Yaklaşımın Temel Varsayımları;

Neolasik yaklaşıma göre;