DEVLET BORÇLARI - Deneme Sınavı - 16

Borç yönetimi, devlet borçlarının en etkin şekilde yönetilmesi için uygun bir strateji geliştirilmesi ve bu stratejinin uygulanması sürecidir. En basit tanımı ile etkin borç yönetimi, düşük maliyet ve en az risk ile piyasalardan kamunun ihtiyacını karşılayacak fonların karşılanmasıdır.

Borçların miktarı kavramı, devletin amaçlarına en etkin düzeyde ulaşabilmesi bakımından hangi büyüklüklerde borçlanması gerektiğini ve bununla ilgili ayarlama ve düzenlemeleri ifade etmektedir.

Borçların bileşimi ise borçların vadesi, faiz oranları, borç kaynakları, piyasa olanakları ve garanti türleri gibi açılardan çeşitlilik yaratılmasını ifade eden bir kavramdır.

Sayfa 117'deki şekil 6.3 incelendiğinde, bütçe daraltarak ödeme şeklinde bir borç ödemesi olmadığı görülmektedir.

Devletin borçlarını ödeyebilmek için oluşturduğu fondan elde edilen faizlerle borçlarının otomatik olarak ödendiği ödeme yöntemine Dr. Price otomatik amortisman yöntemi denmektedir.

Normal koşulların dışında uygulanan borç yönetimi işlemleri olağanüstü borç yönetimi olarak adlandırılmaktadır. Olağanüstü borç yönetimi, hükümetlerin ekonomik açıdan beklenmeyen durumlar ile karşılaşmaları sonucunda ortaya çıkan borç yönetimi işlemleridir.

Konversiyon, devletin borç yükünün hafifletilmesi için yüksek faizli borçların düşük faizli borçlarla değiştirilmesi (takas edilmesi) işlemidir. Konversiyon işleminde borcun anapara tutarı ve vadesi değişmemekte, yalnızca borçlunun ödeyeceği faiz miktarı değişmektedir.

Konversiyon işlemi borç sözleşmesinin değiştirilme şekilleri yönünden dört farklı biçimde gerçekleştirilebilmektedir: Başa baştan yapılan konversiyon, başa başın altında konversiyon, kademeli konversiyon, fark ödemeyi gerektiren konversiyon.

Borç ne kadar uzun vadede ihraç edilirse edilsin geri ödeme süresi yaklaştıkça kısa vadeli borç şekline dönüşmektedir. Bu durumda devlet borcun bileşiminde değişiklik yapmak zorunda kalarak konsolidasyona yani tahkime başvurabilir. Kısa ve orta vadeli borçların veya vadeleri gelen borçların uzun vadeli veya süresiz bir borç hâline dönüştürülmesi işlemine konsolidasyon denilmektedir.

İç borcunu ödeme kabiliyetini kaybetmiş bir devletin tek taraflı egemenlik gücünü kullanarak borcunu ödememesi söz konusu olabilmektedir. Bu duruma borcun reddi denmektedir.

Hazinenin gerçekleştirdiği borç yönetimi özellikle borcun iki temel bileşeni olan borç miktarında ve borçların bileşiminde yani vade ve alacaklılar itibariyle dağılımında ayarlama yapma şeklinde gerçekleşmektedir.

İhtiyari ödeme ise devletin mali durumunun iyi olduğu dönemlerde henüz vadesi gelmemiş borçların ödenmesidir.

Devlet borçlarının ödenme yolları:

1. Toplu ödeme

2. Kademeli ödeme

3. Dr Price otomatik amortisman yöntemi ile ödeme

4. Bütçe fazlası sağlayarak ödeme

Devletin borçlarını ödeyebilmek için oluşturduğu fondan elde edilen faizlerle borçlarının otomatik olarak ödendiği ödeme yöntemine Dr. Price otomatik amortisman yöntemi denmektedir.

Devletin olağanüstü borç yönetim tekniği olarak başvurduğu işlemler konversiyon ve konsolidasyon olarak adlandırılmaktadır.

Konversiyon işleminin başarılı olabilmesi için
de bazı şartlar bulunmaktadır:
• Para ve sermaye piyasasının konversiyona
elverişli olması,
• Sermaye arzının sermaye talebinden fazla
olup cari faizin düşük bulunması,
• Halkın devlet tahvillerine karşı büyük bir
ilgi göstermesi gerekir.

Konsolidasyonun devlet açısından etki ve sonuçları şu şekilde sıralanabilir:
• Konsolidasyon sonucu devlet, borçlarını uzun süreli bir ödeme planına bağlama olanağı kazanır.
• İster isteğe bağlı olsun isterse devlet zoruyla yapılsın konsolidasyon işleminde alacaklıların kaybolan çıkarları karşılığında onlara yeni çıkarlar sağlanır,
• Faiz yükünün artması sonucu olarak konsolidasyon, devletin borç yükünü artırır.
• Konsolidasyonun belki de en önemli sonucu, bunun ekonomide deflasyonist bir etki
yapmasıdır. Piyasada talep eksikliği hissediliyorsa konsolidasyon yoluyla fertlerin eline
yeni satın alma gücü ve olanaklarının geçmesinin önlenmesi, deflasyon eğilimlerini
daha da şiddetlendirir.

Konversiyon işlemi borç sözleşmesinin değiştirilme şekilleri yönünden dört farklı biçimde gerçekleştirilebilmektedir: Başa baştan yapılan konversiyon, başa başın altında konversiyon, kademeli konversiyon, fark ödemeyi gerektiren konversiyon.

Moratoryumda borcun sona erdirilmesi söz konusu değildir. Borçların yeni şart ve koşullarının belirlenerek bir düzenlemeye tabi tutulması söz konusudur.

İster isteğe bağlı isterse de zorunlu olsun konsolidasyonun ekonomi üzerinde üç tane önemli etki yarattığı söylenebilir. Bu etkilerden en önemlisi, devlet borçları için ödenen faizin artmasıdır. Daha önce de belirtildiği gibi uzun vadeli borçların faiz oranı kısa vadeli borçlara oranla daha yüksektir. Konsolidasyon işleminin ekonomi üzerindeki ikinci etkisi de devletin borçlarını uzun vadeli bir ödeme planına bağlama olanağı kazanması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Devlet, konsolidasyon sayesinde mali açıdan içinde bulunduğu sıkışık durumdan kurtulma ve borçlarını zamanla daha kolay bir şekilde ödeme olanağına kavuşmaktadır. Konsolidasyon işleminin üçüncü etkisi ise piyasaya aniden çıkacak para akımının önlenerek enflasyonun kontrol altına alınması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Görüldüğü üzere devletler, konsolidasyonu, sadece ekonomik açıdan ödeme rahatlığına kavuşmak amacıyla değil aynı zamanda ekonominin işleyişini düzenleme ve maliye politikası aracı olarak da kullanabilmektedir.