DEVLET BORÇLARI - Deneme Sınavı - 14

Konsolidasyonun ekonomi üzerinde üç tane önemli etki yarattığı söylenebilir. Bu etkilerden en önemlisi, devlet borçları için ödenen faizin artmasıdır. Daha önce de belirtildiği gibi uzun vadeli borçların faiz oranı kısa vadeli borçlara oranla daha yüksektir. Konsolidasyon işleminin ekonomi üzerindeki ikinci etkisi de devletin borçlarını uzun vadeli bir ödeme planına bağlama olanağı kazanması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Devlet, konsolidasyon sayesinde mali açıdan içinde bulunduğu sıkışık durumdan kurtulma ve borçlarını zamanla daha kolay bir şekilde ödeme olanağına kavuşmaktadır. Konsolidasyon işleminin üçüncü etkisi ise piyasaya aniden çıkacak para akımının önlenerek enflasyonun kontrol altına alınması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dış borç servisini ödeyememe durumuna düşen ülkeler moratoryum ilan ederek geri ödemeleri dondurmakta, borçları yeniden organize edip vadeleri daha uzun döneme yayma yolunu seçmektedir. Borcun reddi, moratoryum ilanından ayrı ve farklı bir şeydir. Borcun reddinde, iki taraflı bir ilişki, tek tarafın yani borçlunun iradesiyle ve attığı adımla ortadan kaldırılmaktadır. Borcun reddi ile borç tamamen ortadan kalkmaktadır. Moratoryumda ise iki taraflı bir ilişki her iki tarafın da anlaşması ve uzlaşması ile değişik bir biçime bürünmekte fakat borç ortadan kalkmamaktadır. Her ikisindeki benzerlik ise borçlu tarafın borcunu ödeyemeyecek duruma düşmesi durumudur. Moratoryumda borcun reddinden farklı olarak borçlu ve alacaklı tarafın yapacakları görüşmeler sonunda, borcun bir bölümünün iptali ya da borcun tamamının ödenmesinin ertelenmesi ve yeni bir plana bağlanması gibi kararlar alınmaktadır. Diğer bir deyişle moratoryumda borç ortadan kalkmamakta aksine borcun geri ödenmesi garanti altına alınmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Gerek kamu gerekse özel kesim borçlanma araçlarının ilk piyasaya çıkarıldığı ihraççısına fon sağladığı piyasalar birincil piyasalar olarak adlandırılırken, borçlanma araçlarının ihraç sonrası ticaretinin yapıldığı piyasalar da ikincil piyasalardır. Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap A'dır.

Etkin bir ikincil piyasa için rekabetçi ortam çok önemlidir. Bu nedenle ikincil piyasada rekabeti sağlayacak çok sayıda piyasa katılımcısının bulunması şarttır. Menkul kıymetlerin alım-satımı için etkin bir altyapıya ihtiyaç bulunmaktadır. Bunun için tüm piyasa katılımcılarının eşit olarak bilgiye ulaşabilmeleri gerekmektedir. İşlemi gerçekleştiren taraflar arasındaki asimetrik enformasyon, bilgi avantajına sahip olan tarafın söz konusu avantajı kendi lehine ve karşı taraf aleyhine kullanmasına yol açabilecektir. Doğru cevap B'dir.

Klasik iktisadi yaklaşımın temel varsayımları aşağıdaki gibidir :

- Bütün piyasalarda tam rekabet koşulları geçerli olması

- Her arzın kendi talebini yaratması

- Ücret faiz ve yatların esnek olması

- Miktar kuramının geçerliliği

Devlet iç borçlanma senetlerine ödenecek reel ve nominal faizlerin gelişmekte olan ülkelerde önemli dalgalanmalar göstermesinin nedenleri arasında borçlanmada birincil ve ikincil piyasaların etkinliği yer almaz. Birincil ve ikincil piyasaların etkinsizliği sözkonusudur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gerek nominal gerekse reel faiz oranlarının diğer mali araçlara göre çok yüksek olması, geri ödenme riskinin olmaması, ikincil piyasalarda likiditesinin yüksek olması ve kamu ihaleleri ile diğer işlemlerde teminat olarak kullanılabilmeleri, hazine bonolarının bankalarca tercih sebebidir. Vadelerinin dolmasına 9 aydan fazla süre kalan hazine bonoları karşılığında Merkez Bankası’ndan avans alınabilmektedir. Özellikle hazine bonosu alımını en çok gerçekleştiren bankalar, elde ettikleri hazine bonolarını, “Vadeli Geri Alım Sözleşmesi”nde (repo) kullanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Borçlanma Araçları Piyasası bünyesinde aşağıda yer alan pazarlar bulunmaktadır.

• Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı

• Kesin Alım-Satım Pazarı

• Repo-Ters Repo Pazarı

• Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı

• Pay Senedi Repo Pazarı

• Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı

• Uluslararası Tahvil Pazarı

• Taahhütlü İşlemler Pazarı

• Gözaltı Pazarı

Doğru cevap E'dir.

Keynesyen yaklaşımın temel varsayımları şu şekilde sıralanabilir:
• Ekonomi eksik istihdamda dengeye geldiği ve tam istihdamın istisnai bir durum olduğu,
• Fiyatların esnek değil yapışkan olduğu,
• Kişilerin ileri görüşlü olmadıkları,
• Kişilerin cari tüketimlerinin büyük oranda cari gelirlerine bağlı olduğu, faiz oranlarından etkilenmediği

•Yatırımların temel belirleyicisinin faiz oranı olduğu ve yatırımlar ile faiz oranları arasında ters yönlü bir ilişki olduğu

Keynesyen iktisatçılar devlet borçlanmasını sadece bir gelir elde etme aracı olarak değil, ekonomik konjonktüre uygun olarak kullanılabilecek bir maliye politikası aracı olarak ele almışlardır. Bu nedenle borçlanmanın olağan bir gelir kalemi olduğunu ifade etmişlerdir.

Dünya ekonomisinde 1960’lı yılların sonunda ekonomik sorunların artmaya başlaması ve stagflasyonun ortaya çıkmasıyla birlikte Keynesyen görüşe olan güven azalmıştır. Bu dönemde büyük ölçüde Milton Friedman tarafından geliştirilen Monetarist yaklaşım ön plana çıkmıştır. Monetarist yaklaşım, para arzı ile fiyatlar genel seviyesi arasındaki ilişkileri inceleyen bir iktisat teorisidir.

Faiz oranlarının yükselmesi ise özel yatırım harcamalarının azalmasına neden olacaktır. Böylece, yani faiz oranındaki yükselme sonucu özel yatırım harcamalarının azalması nedeniyle (dışlama etkisi) kamu harcamalarının artışına bağlı olarak milli gelir düzeyinde meydana gelmesi gereken genişletici etki büyük ölçüde azalacaktır. İkinci olarak ise artan faiz oranları borç yükünü artıracak ve bu nedenle vadesi gelen borcun anapara ve faiz ödemesi enflasyonist etki yaratarak para politikasının işleyişini
olumsuz etkileyecektir.

Kamu harcamalarının normal kamu gelirleriyle karşılanması güçlüğü devlet borçlanmasını olağanüstü gelir olmaktan çıkarıp olağan bir gelir haline getirmiştir. Günümüzde borçlanma hukuki bir kamu geliri olarak kabul edilmektedir.

Ekonomik büyümenin sağlanması için, üretim faktörlerini artırmak, kullanılan üretim faktörlerini gelişmiş teknoloji ile daha verimli kılmak, iş gücünün kalitesini artırmak ve üretim organizasyonunu geliştirmek gerekmektedir. Ancak iç borçlanma ile elde edilen kaynağın, bütçe açıklarının kapatılması ya da kamu mal ve hizmet alımı harcamalarında kullanılması durumunda, borçlanmanın ekonomik kalkınmaya katkı sağlayacağı ileri sürülemez.

Borçlanma nedeniyle gelir dağılımında ortaya çıkabilecek etkiler öncelikle borç olarak alınan miktarın büyüklüğüne, borç karşılığında uygulanan faiz oranının seviyesine ve borç veren kişilere sağlanan çeşitli ayrıcalıklara (vergi oranları, istisna ve muafiyetler gibi) bağlı olacaktır. Diğer yandan, borcun anaparasının ödenmesi için gerekli olan finansmanın nasıl ve nereden sağlandığı ile ekonominin enflasyonist ve deflasyonist süreç içerisinde bulunmasına göre, gelir dağılımı üzerinde farklı etkiler ortaya çıkmaktadır.

Bir ekonomide üretim düzeyini belirleyen temel faktör sermayedir. Diğer üretim faktörleri sermayenin tamamlayıcısı niteliğindedir. Sermaye stokunun temel belirleyicisi ise tasarruflardır. Gelişmiş ülkelerde tasarruflar genel olarak istenilen düzeyde olduğu için ciddi bir sermaye sıkıntısı yaşanmamaktadır. Fakat gelişen ülkelerde tasarruf düzeyi düşük olduğu için sermaye en kıt üretim faktörü konumundadır.

Devlet yabancı sermayeyi ülkeye çekebilmek için dış borçlanmada yüksek faiz verecektir. Bu durumda, ülke dışından ülkeye gelen sermaye, döviz kurlarını düşürecektir. Bunun sonucunda ülke parasının değeri yükselecektir. Ülke parasının değerinin yükselmesi ise ihracatı olumsuz etkileyecek ve ithalatı teşvik edecektir. Kurun düşük olması ithalatı artıracağı için yatırımları artıracak ve ekonomik büyümeyi hızlandıracaktır. Ancak bu gelişim dış ticaret açığını ve dolayısıyla cari işlemler ve ödemeler bilançosu açığını da olumsuz etkileyecektir. Ödemeler bilançosundaki açık ise ülkeleri bu açığı finanse edebilmek için dışarıdan finansman arama
yollarına itecektir.

Borsada işlem gören menkul kıymetlerin yanında, borsada işlem görmeyenlerin de alım-satımının yapıldığı, borsanın kural ve kısıtlamalarının hafifletildiği piyasalar olan borsa dışı piyasaların diğer adı tezgâhüstü piyasadır. Doğru cevap C'dir.

Devlet kamu borçlarını bir iktisat ve maliye politikası aracı olarak hem para hem de maliye politikasını desteklemek amacıyla kullanmaktadır.