DEVLET BORÇLARI - Deneme Sınavı - 12

Devletlerin sahip oldukları gelir kaynakları çeşitli olmasına rağmen, günümüzde kamu harcamalarının finansmanı açısından en önemli gelir kaynağı vergilerdir.

Dış Borç Servisi / İhracat: Bu oran bir ülkenin mal ve hizmet ihracatı gelirlerinin ne kadarının borç servisi ödemelerine ayrıldığını ifade eder. Bu oran bir ülkenin borç ödeme kapasitesinin değerlendirilmesinde önemli bir göstergedir. Dünya Bankası ve IMF kriterlerine göre, bu oranın %30’u aşması hâlinde ülke dış borçlanmaya sınır getirmelidir.

Vergi;

• Devlet için sürekli ve kesin bir finansman kaynağıdır.
• Zorunlu olarak toplanır.
• Tüm kamu hizmetleri için kullanılır.
• Yükü şimdiki nesiller üzerindedir.
• Genellikle yurt içi kaynaklardan elde edilir

Ülke kredi derecelendirmesinin temelini oluşturan faktörler şunlardır:
- kurumsal etkinlik ve politik riskler
- ekonomik yapı ve büyüme beklentileri
- likidite ve uluslararası yatırım pozisyonu
- mali performans ve esneklik ile devlet borç yükü
- parasal esneklik

Özel borçlar;

• Borçlanma nedeni özel amaçlardır.
• Miktarı sınırlıdır.
• Vadesi devlet borçlanmasına göre daha kısadır.
• Gönüllüdür.
• Borç başlangıcında belirlenen şartlarda geri ödenmek zorundadır

Devletin Kısa Vadeli Borçlanmaya Başvurma Nedenleri:

• Kısa süreli bütçe açıklarının kapatılması
• Uzun vadeli borçlanmaya hazırlık
• Koşulların kısa vadeli borçlanmaya uygun olması
• Olağanüstü giderlerin finansmanı
• Ekonomik istikrarsızlıkları giderme

Devletin Uzun Vadeli Borçlanmaya Başvurma Nedenleri:

• Bütçe açıklarının kapatılması
• Büyük bayındırlık ve altyapı yatırımlarının finansmanı
• Konjonktürel istikrarsızlıklar
• Olağanüstü giderlerin finansmanı

Sosyal güvenlik kuruluşları ve sigorta şirketleri, devlet iç borçlanmasının sağlandığı diğer kaynaklardır. Bu tür mali kurumların kapsamına, devletin ve özel kesimin sosyal güvenlik kurumları, özel sigorta şirketleri, birtakım özel veya kamu kesimi yardımlaşma ve dayanışma sandık ve vakıfları girmektedir.

Devlet borçları, elde edildikleri kaynaklar bakımından iç ve dış borç olarak ikili bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır.

Borcun geri ödeme şartlarını gösteren plana itfa planı denmektedir.

İç borçlanmada vadelerin kısa oluşmasının nedenleri olarak;
• ekonomideki güven bunalımları,
• uzun vadeli fon arz eden kurumların var olmaması ya da yetersiz oluşu,

• gelir seviyesinin düşüklüğü,
• etkin ikincil piyasaların olmayışı,
• enflasyon sayılabilir.

Döviz cinsi ve dövize endeksli senetler arasındaki en belirgin fark, döviz cinsinden senetlerin borçlanma ve ödemelerine ilişkin işlemlerin dövizle yapılmasına karşın dövize endeksli senetlerin borçlanma ve ödemelerinin belirlenen kur üzerinden hesaplanan TL karşılıkların dikkate alınarak yapılmasıdır.

Ülkemizde, değişken faizli devlet tahvillerinin ihracına 1999 yılından itibaren başlanmıştır.

İtfa Tarihi: DİBS’in vadesinin dolması nedeniyle ödemenin yapıldığı günü ifade etmektedir.

İhraç yöntemleri açısından devlet iç borçlanma senetleri dört farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlar; ihale yöntemi, TAP yöntemi, doğrudan satış yöntemi, halka arz yöntemidir.

TAP yöntemiyle ihraçta hazinece, yatırımcıların istedikleri zaman satın alabilecekleri borçlanma senetleri Merkez Bankasında depolanmaktadır. Yatırımcılar, Merkez Bankasından alana kadar bu tahvillerin mülkiyeti hazineye aittir. Merkez Bankası TAP satışları süresince sadece aracı ve depolayıcı görevini görmektedir. Bu yöntemde hazine
tarafından senedin türü, faizi ve vade şartları belirlenerek borçlanma senetleri Merkez Bankasında depolanmaktadır.

Ülkemizde 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen DİBS’ten elde edilen faiz gelirleri ve alım satım kazançları üzerinden yapılmakta olan yüzde 15’lik tevkifat oranı, 27.9.2010 tarih ve 2010/926 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 1.10.2010
tarihinden geçerli olmak üzere tam ve dar mükellef gerçek kişiler için yüzde 10 olarak belirlenmiştir.

Bir bankalar grubunun (sendika) borç alacak hükûmet, kurum veya kuruluşa büyük miktarda fon sağlamak amacıyla bir araya gelerek borç vermesi sendikasyon kredisi olarak adlandırılır.

Krediyi kullanan açısından sendikasyon kredilerinin avantajları şu şekilde değerlendirilebilir:
• Tek bir bankadan kısa bir sürede sağlanması mümkün olmayan büyük miktarlı kredinin sağlanabilmesi,
• Başarı ile tamamlanan veya yenilenen bir sendikasyon kredisinin borçlunun piyasadaki itibarını artırması,
• Borçlunun kredi ile ilgili performansının izlenebilir ve geçmişe dönük olarak kontrol
edilebilir hâle gelmesi,
• İtibar kazanmış borçlunun yeni kredi olanaklarına daha kolay bir şekilde ulaşabilmesi.

Finansman türlerine göre dış borçlar; kalkınma kredileri, teknik yardımlar, bağışlar, savunma kredileri şeklinde dörde ayrılabilmektedir.

Hazine Yatırım Garantisi; Yap-işlet-devret, yapişlet ve işletme hakkı devri ve benzeri finansman modelleri kapsamında ilgili mevzuat hükümlerine dayanan ve bunlarla sınırlı olmak üzere verilen garantilerdir.