DEVLET BORÇLARI - Deneme Sınavı - 10

Devletin Uzun Vadeli Borçlanmaya Başvurma Nedenleri:

Brüt dış borç stoku kamu kesimi, Merkez Bankası ve özel kesimin belirli bir tarih itibariyle birikmiş dış borçlarının toplam miktarıdır.

İki yanlı kredilerin uygulama biçimleri ile ilgili diğer özellikleri de şu şekilde sıralanabilir:
• İki yanlı kredilerin büyük bölümü kredi veren ülkenin para birimi cinsinden olmaktadır.
• Kredi koşulları çok uygun olduğundan anlaşma şartları büyük ölçüde borç veren ülke hükümeti tarafından belirlenmektedir.
• İki yanlı kredilerin temel amacı borç veren açısından ihracatın artırılmasıdır.
• İki yanlı krediler diğer yabancı krediler gibi ek maliyet (idari ücret, taahhüt ücreti, sigorta primi gibi) içermemektedir.

Uluslararası ekonomik ve mali kuruluşlardan sağlanan kredilere çok yanlı krediler denilmektedir. Çok yanlı krediler uluslararası ekonomik ve mali kuruluşlar ile bölgesel mali kurumların uygun şartlarda ve daha çok ekonomik kalkınma amaçlı verdikleri
kredilerdir.

Bir devletin başka bir devlete kredi vermesi şeklinde gerçekleşen dış borçlanma, iki yanlı kredi olarak tanımlanmakta olup, IMF'nin sağladığı krediler arasında yer almaz.

Stand-by Düzenlemeleri: Stand-by düzenlemeleri ile üye ülkeye, kısa vadeli ödemeler dengesi sorunlarını aşabilmesi için, 36 ayı aşmayacak şekilde genellikle 12-18 aylık süre zarfında, ülkelerin kotasıyla ilişkilendirilen belli bir miktara kadar kaynak kullanabilme olanağı sağlanmaktadır.

Genişletilmiş Kredi İmkânı: Genişletilmiş fon imkânının düşük gelirli ülkeler için karşılığı olan kredi türüdür. Bu imkân da uzun süreli ödemeler dengesi yaşayan ülkeler için orta vadeli bir destek mekanizmasıdır.

Dünya Bankası Grubu içinde;
• Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası
• Uluslararası Kalkınma Birliği
• Uluslararası Finans Kurumu
• Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu
• Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının
Çözümü Merkezi yer almaktadır. Uluslararası Para Fonu bunlar arasında değildir.

Ülke kredi derecelendirmesinin temelini oluşturan faktörler şunlardır:
- kurumsal etkinlik ve politik riskler
- ekonomik yapı ve büyüme beklentileri
- likidite ve uluslararası yatırım pozisyonu
- mali performans ve esneklik ile devlet borç yükü
- parasal esneklik

Dış Borç Stoku / İhracat: Bu oran, dış borç ödeme kapasitesini gösteren mal ve hizmet ihracatı gelirleriyle alınan borcun ne kadarının karşılanabildiğini göstermektedir. Bu oranın yükselmesi, ülkenin dış borca bağımlı hâle geldiğinin ve ülkenin yurt içi üretimden ziyade yurt dışı tüketime yöneldiğinin göstergesidir. Dünya Bankası ve IMF kriterlerine göre bu oranın %275’i aşması
hâlinde ülke çok borçlu olup dış borç sınırını aşmış demektir.

Bakınız Tablo 4.3 Türkiye Brüt Dış Borç Stokuna İlişkin Oranlar (%)

Bir devlet faaliyetlerini temel olarak dört şekilde finanse edilmektedir; vergi alma, borçlanma, para yaratma ve iktisadi teşebbüsler veya özelleştirmeler yolu ile gelir elde etme.

Tarihte kaydedilen ilk borç temerrütlerinden biri, MÖ 377-373 yılları arasında Yunanistan’daki Delos Tapınağı ile kredi sözleşmesi yapan, bir deniz ticaret birliğini oluşturan Antik Yunan şehir devletlerinin kamu borçlanmasından kaynaklanmaktadır.

Günümüzde devletler, sosyal devlet olmanın gerektirdiği çeşitli görevleri de üstlenmiştir. Bu nedenle devletin harcama sorumlulukları çeşitlenip, artarken bu harcamalarını finanse etmek için daha fazla gelir elde etmesi gereği ön plana çıkmıştır. Devletin bazı durumlarda harcamalarının gelirlerini aşması da kaçınılmazdır. Gelirlerin harcamaları aştığı noktada açık bütçeler meydana gelmekte ve devletin borçlanması olağan bir durum hâline gelmektedir. Bütçe açıklarının kapatılması, olağanüstü giderlerin finansmanı, kamu gelirlerinin zaman bakımından denkleştirilmesi ve vadesi gelen borçların ödenmesi devletin borçlanmasının mali nedenlerini oluşturmaktadır.

Kamu harcamaları ve kamu gelirleri arasında her zaman bir dengenin sağlanması söz konusu olmamaktadır. Harcamalarının bütçe gelirlerini aştığı ya da gelirlerin harcamaları karşılayamadığı durumlarda devlet bütçesi açık vermekte ve bu durum ilave finansman ihtiyacını artırmaktadır. Bütçe açığı, belirli bir yıldaki harcama ile gelir arasındaki farkı ifade etmektedir. Gelirlerin harcamaları aşması durumu ise bütçe fazlası olarak adlandırılır. Borç, geçmiş bütçe fazlaları ve açıklarının kümülatif bir sonucudur.

Bütçenin uygulanması; bir taraftan gelirlerin toplanması, diğer taraftan harcama yapılması demektir. Bu iki işlemin birlikte yürütülebilmesi ve gelirlerle giderler arasında yer ve zaman bakımından uyum sağlanması için yapılan işlemlere hazine işlemleri denir. Hazine; bütçenin gelirlerini toplayarak bunları korumak, işletmek, gerekirse borç para bularak bütçenin giderlerinin gereken yerde ve zamanda ödenmesini sağlamakla görevli soyut bir kasadır.