Destinasyonlarda Rekabet Edebilirlik

Rekabet, aynı amacı güden kimseler arasındaki çekişme, yarışma ve yarış demektir.

Tam rekabetin bulunduğu varsayılan piyasalarda:

• Fiyat tek olduğu için fiyat rekabetin oluşması,
• Mallar homojen olduğu için kalite (mal farklılaştırılması) rekabetinin oluşması,
• Olaylardan herkesin bilgi sahibi olması nedeniyle reklam yoluyla rekabetin oluşması
mümkün değildir.

Rekabet edebilirlik kavramı, endüstrilerin, bölgelerin, ulusların veya küresel birliklerin, üretim faktörlerinde yüksek geri dönüşün korunabilmesi ve sürdürülebilir temelde yüksek istihdam seviyesi için uluslararası rekabette ayakta kalabilme kapasitelerini ifade etmektedir.

Rekabet edebilirlik kavramı literatürde mikro boyut ve makro boyut olmak üzere iki boyutta ele alınmaktadır.

Rekabet gücünün özellikleri:
• Pazarda daha büyük pay (pazar liderliği)
• Ayırt edici veya lider strateji
• Artan tüketici sayısı, tüketicilerin firma ve firma ürünlerinden beklentilerindeki artış
• İşletmenin pazardaki yönelimleri rakiplerinden daha iyi sezmesi
• İşletmenin pazardaki en başarılı pozisyona sahip stratejik grubun içine dahil edilmesi
• İşletmenin pazardaki en hızlı büyüyen alanda yoğunlaşması
• Farklılaştırılmış ürünler
• Düşük maliyetler
• Pazardaki ortalama kâr seviyelerinden daha yüksek kâr seviyelerine sahip olma
• İşletmenin teknolojik ve yenilikçi avantajlara sahip olması
• Değişikliklere hazırlıklı yenilikçi ve esnek yönetim anlayışı
• İyi bir fırsattan yararlanmaya hazır bir yönetim

Rekabet zayıflığının özellikleri:
• Firmanın rekabet eksiklikleriyle karşı karşıya olması
• Rakip firmalara pazar payının kaptırılması
• Pazardaki gelir artış seviyelerinin altında artışlar
• Finansal kaynak sıkıntısı
• Tüketici kayıplarıyla özdeşleşme
• Pazardaki pozisyonu kötüye giden şirketler grubuna dahil olma
• Birçok alanda zayıf bir pozisyona sahip olma
• Yüksek maliyetler
• Firmanın pazarı etkilemek için çok küçük olması
• Satın alınma tehlikesine karşı koyma gücüne sahip olmama
• Kötü kalitede ürünler

Makro boyutta rekabet edebilirlik “Ülkelerin serbest ve yerleşmiş pazar koşulları altında vatandaşların reel gelirlerini arttırmaya çalışırken aynı anda ürettiği ürün ve hizmetleri uluslararası pazarlara sunabilmesi ve başarılı olabilmesi” olarak tanımlanmaktadır.

Porter’a göre faktör koşulları bir firmanın iş alanında kullandığı her bir üretim faktörünü içermektedir. Porter bu faktörleri; insan kaynakları, fiziksel kaynaklar, bilgi kaynakları, sermaye kaynakları ve alt yapı olarak beş temel kategoriye ayırmıştır.

• Performans
• Makro ve pazar dinamizmi
• Finansal dinamizm
• Altyapı ve yatırım iklimi
• İnsan kaynakları

Destinasyon rekabet edebilirliğini etkileyen fiyat dışı faktörler şunlardır:
• Bir destinasyonun veya çevresindeki bölgelerin politik dengesi,
• Yoğun ve hareketli pazara coğrafi yakınlık,
• Turizm bölgesinin politik çevresi,
• Etkinliklerin etkisi (Kısa dönemde ziyaretçi sayısına olduğu kadar, uzun dönemde
tutundurma üzerinde etkiside bulunmaktadır.)
• Turizm bölgesine ulaşılabilirlik (rotalarda yer alma ve koltuk kapasitesi) ve
• Genel olarak kalite, eşsizlik, çeşitlilik gibi turizm deneyiminin az ölçülebilen yönü
olan doğal ve oluşturulmuş özelliklerdir.

Destinasyon rekabet edebilirliği ile ilgili modeller şunlardır:
• Kavramsal Rekabet Edebilirlik Modeli
• Destinasyon Rekabet Edebilirlik Modeli
• Bütünleşik Destinasyon Rekabet Edebilirlik Modeli

Karşılaştırmalı üstünlük bir destinasyonda ulaşılabilen doğal veya sonradan elde edilmiş tüm kaynakları kapsarken rekabet avantajı, turizm bölgesinin bu kaynakları uzun dönemde etkin kullanabilme yeteneği ile ilgilidir.

Destinasyonlarda rekabet edebilirlikle ilgili en kapsamlı model Ritche ve Crough’nin geliştirmiş olduğu kavramsal rekabet edebilirlik modelidir.

Bir destinasyonun temel kaynak ve çekicilikleri yedi unsurdan oluşmaktadır. Bunlar; bölgenin coğrafi yapısı, yer şekilleri, manzara ve iklim, kültür ve tarihi, faaliyetler karması, çeşitli özel etkinlikler, turizm bölgesi üst yapısı, eğlence ve güçlü pazar bağlarıdır.

Rekabet edebilirliğin ikincil kaynakları arasında aşağıdakiler bulunmaktadır:

• Turizm politikaları,
• Turizm planları,
• Turizm yatırımları,
• Turizm vergi ve fiyatları,
• Turizm yönetimi 
  
  

Dwyer ve diğerlerinin geliştirmiş olduğu Bütünleşik rekabet edebilirlik modeli; kaynaklar, destinasyon yönetimi, durumsal koşullar, talep ve rekabet edebilirlik başlıklarından oluşmaktadır.

Temel kaynaklar; bütünleşik rekabet edebilirlik modelinde, kaynaklar yapılarına göre üç tipe ayrılmaktadır. Bunlar mevcut (sahip olunan) kaynaklar, kendi içerisinde geliştirilmiş (yaratılmış) kaynaklar ve destekleyici kaynaklardır. Mevcut kaynaklar; doğal kaynaklar, tarihî ve kültürel kaynaklar şeklinde sınıflandırılmaktadır. Doğal kaynaklar; destinasyonlarda ziyaretçilerin zevk aldığı çevresel çatı olarak tanımlanmaktadır. Bu kaynaklara coğrafi özellikler, iklim, bitki örtüsü ve o bölgede yaşayan hayvan türleri, manzara ve diğer fiziksel değerler örnek verilebilir. Destinasyonların tarihî ve kültürel kaynakları arasında yer alan, tarih, gelenek ve görenekler, mimari özellikler, mutfak, adetler, sanatsal çalışmalar, müzik, el sanatları ve dans çeşitliliği; potansiyel ziyaretçiler için temel ve güçlü bir çekicilik unsuru oluşturmaktadır.

Destinasyon rekabet edebilirliği modelinin talep faktörünün üç temel unsuru; algılama ve imaj, farkındalık ve turist tercihleridir.

Destekleyici faktör ve kaynakları oluşturan unsurlar; genel altyapı, hizmet kalitesi, ulaşılabilirlik ve pazar ilişkileridir.