Destinasyon Planlama ve Geliştirme

Planlama, en basit anlamda neyin, ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından yapılacağının önceden belirlenmesi süreci, diğer bir deyişle bir amacı gerçekleştirmek için en iyi davranış biçimini seçme ve geliştirme niteliği taşıyan bilinçli bir süreçtir. Planlama, gelecekte yapılacak işlerin bugünden belirlenmesi ve bu amaçlara ulaşmayı sağlayacak araç ve imkanların belirlenmesidir. Sosyal, ekonomik, politik, psikolojik, antropolojik ve teknolojik faktörleri içerir ve aynı zamanda geçmişle, şimdiki zamanla ve gelecekle ilgili bir kavramdır.

bir bölge ya da bir alan için planlama, toplumun amaçlarını, isteklerini yansıtan ve en uygun gelişim modellerinin ve arazi kullanım yöntemlerinin belirlendiği stratejik bir vizyon oluşturma sürecidir.

Turizm planlaması, belli bir dönemde turizmde ulaşılmak istenen hedefleri, bu hedeflere ulaşmak için kullanılacak araçları, olanakları, yapılacak işleri ve bu işlerin sonuçlarını gösteren disiplinli bir düzenleme olarak tanımlanabilir.

Bölgesel ve ulusal düzeyde turizm planlamasının neden gerekli olduğu şu şekilde özetlenebilir:

• Turizmin hammaddesi sayılan doğal ve kültürel kaynakların gelecek kuşakların da kullanımı için korunması
• Ulusal ve bölgesel kalkınma politikalarıyla turizme ait politikaların uyumlaştırılarak sektörler arası bağlantıların kurulması
• Turizmin geliştirilmesini amaçlayan kararların alınmasında özel ve kamu sektörü olmak üzere konuyla ilgili tüm kesimlerin yan yana getirilebilmesi
• Turistik çekim unsurları, turistik faaliyetler, olanaklar, hizmetler ve turizm pazarlarını geliştirecek düzenlemelerin yapılması
• Turizmin neden olabileceği olası sorunların azaltılması ve turizmden elde edilecek ekonomik getirilerin olabildiğince eşit bir şekilde dağıtılması
• Turizmin gelişmesine katkıda bulunacak altyapı faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi
• Özel turizm alanlarına ait ayrıntılı planların hazırlanması ve turizme uygun düzenlemelerin belli standartlara sadık kalınarak hayata geçirilmesi
• Gerekli kurumsal düzenlemeleri gerçekleştirerek turizm gelişim planları ve politikalarının etkili bir şekilde uygulanmasının sağlanması
• Geliştirme yöntemlerinin devamlı izlenmesi.

Turizm destinasyonlarında planlama tasarlanırken bazı temel adımlar olmalıdır. Bunlar:

• Sponsorlar ve liderler tanımlanmalı,
• Amaçlar belirlenmeli,
• Güçlü ve zayıf yönler incelenmeli,
• Öneriler geliştirilmeli,
• Hedefler ve stratejiler tanımlanmalı,
• Öncelikler ve sorumluluklar belirlenmeli,
• Gelişim yönlendirilmeli ve teşvik edilmeli ve
• Geri besleme gözlemlenmelidir.

Turizm sektöründe stratejik planlama genellikle kimi kuruluşları (ulusal turizm ofisi, destinasyon, yerel toplululuklar) desteklemek için istenen amaçları gerçekleştirmek üzere düzenlenen büyük faydalar elde etmek adına mevcut kaynaklara  odaklanmayı sağlayacak politika, planlama ve yönetim aracıdır.

Planlamanın uygulandığı temel alanlar;

• Ekonomik kalkınma
• Coğrafi bölge
• Altyapı
• Sosyal tesisler
• Park ve koruma alanları
• İşletme
• Şehir ve bölgesel alanlar olarak sayılabilir.

Planlama alanlarına göre başlıca plan türleri şu şekilde sıralanmaktadır:

• Kısmi ve genel planlar
• Uzun, orta, kısa dönemli planlar
•  Ulusal ve bölgesel planlar
• Makro ve mikro planlar
• Tek merkezli ve çok merkezli planlar
• Tek hedefli ve çok hedefli planlar
• Büyüme tipi ve kalkınma tipi planlar
• Yol gösterici ve emredici planlar

Destinasyonlarda planlama yapılmasını gerektiren nedenleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Bölgede turizmin kontrolsüz gelişmesini önlemek
• Arazi kullanımını olumlu olarak geliştirmek
• Çevrede pozitif değişim yaratmak
• Toplumsal kültürde olumlu değişim yaratmak
• Bölgede taşıma kapasitesinin zorlanmasının önüne geçmek
• Aşırı turist sayısını sınırlandırmak
• Hizmet kalitesindeki düşüşü önlemek

Taşıma kapasitesi doğal, kültürel, sosyal ve ekonomik çevreyi bugünkü ve gelecekteki nesiller için yıpratmadan, belirli bir bölgede yaşayabilecek bireylerin toplam sayısını ifade eder. 

Bir destinasyonun taşıma kapasitesini düşüren en şiddetli etken nüfus artışı olarak bilinmektedir.

Fiziksel Taşıma Kapasitesi: Üst yapılar için gerekli olan uygun alan miktarı ve 26sınırlı kapasiteyi kapsar ( park alanları, konaklama işletmelerindeki yataklar vb.)

Sürdürülebilir fiziksel kapasite, herhangi bir bozulmaya uğramamış bir destinasyonda, belli bir zamanda konaklayabilecek (ağırlanabilecek) maksimum turist sayısıdır.

Biyolojik taşıma kapasitesi, eko sistem içinde doğal tahribat olmadan dayanılabilecek düzey olarak tarif edilir. Çevresel bir tahribat olduğunda veya kabul edilemeyecek düzeyde bir rahatsızlık verme durumu söz konusu olduğunda bir yerin biyolojik kapasitesi aşılmış olur.

Turist deneyimlerinde (destinasyonda kaldıkları süre boyunca) önemli ölçüde bozulma olduğu zaman bir yerin psikolojik kapasitesi aşılmış olur. 

Planlama yapılmayan bir destinasyonu bekleyen ve taşıma kapasitelerini zorlayan olumsuz etkiler:

• Fiziksel etkiler,
• İnsan üzerindeki etkiler,
• Pazarlama ve tanıtım konusundaki etkiler,
• Örgütsel etkiler ve
• Diğer etkiler olarak sıralanmaktadır.

Planlama yapılmayan bir destinasyonu bekleyen ve taşıma kapasitelerini zorlayan fiziksel etkiler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Fiziksel çevrede tahribat ya da kalıcı değişimler
• Tarihsel ve kültürel yapılar ve kaynaklar üzerinde kalıcı hasar ya da değişiklikler
• Çevre kirlenmesi
• Trafik sorunları

Yerel yönetimler ağırlıkla altyapı ve denetim gibi sorumluluklar almaktadır. Bunların dışında organize edici rollerinden de bahsedilebilir.

Üniversiteler destinasyonda turizm eğitimi, turizm bilinci oluşturulması ve turizm farkındalığı yaratılması gibi role sahip oldukları görülür. Aslında üstlerine düşen en önemli görev sektöre kalifiye eleman yetiştirmek üzere kaliteli eğitim programları hazırlamak ve uygulamaktır. Bir diğer önemli rolleri ise sektör ile ilgili bölgesel, ulusal ve uluslararası akademik çalışmaların, projelerin gerçekleştirilerek paylaşılmasıdır.

Yerel halkın destinasyonların gelişim ve planlanmadaki rolleri; turizm planlarının süreçlerine aktif katılımda bulunmak, gelen turistlere karşı pozitif tavır sergilemek, somut ve somut olmayan kültürel mirası korumak, destinasyonun tüm kaynaklarını korumak ve geliştirmek vb. sayılabilir.

Ulusal seviyedeki turizm gelişim planları;

• Turizm politikası,
• Temel turistik çekiciliklerin tanımlanması, turistik gelişme bölgelerinin belirlenmesi, uluslararası ulaşım noktaları, tesisler ve hizmetler arasında ülke için ulaşım ağını kapsayan fiziksel yapı planı,
• Diğer temel altyapılar,
• Konaklama ve diğer turistik tesislerin ve hizmetlerin miktarı, türü ve kalitesi,
• Ülke içindeki turistik yollar ve bölgeler arasındaki bağlantılar,
• Turizmin örgütsel yapısı, yasaları ve teşvik politikaları,
• Turizm pazarlama stratejileri ve tanıtım programları,
• Öğrenim ve eğitim programları,
• Tesis geliştirme ve düzenleme standartları,
• Sosyo-kültürel, çevresel ve ekonomik düşünceler ve etki analizleri,
• Gelişmenin aşamalara bölünmesi, kısa dönemli gelişme stratejisi ve proje programlamasını da içeren ulusal düzeyde uygulama teknikleri üzerinde yoğunlaşmaktadır

Destinasyonlarda turizm gelişim planının hazırlanma sürecinde yer alan faaliyetler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Arz ve talep değerlendirmesine dayandırılarak gelişimin fırsatları ve kısıtlılıkları belirlenmelidir.
• Gelişim için kısa, orta ve uzun dönemde ihtiyaç duyulacak konular üzerinde düşünülerek amaç ve hedefler tespit edilmelidir.
• Belirtilmiş zaman dilimi içerisinde amaç ve hedeflere ulaşılabilecek faaliyet adımları tanımlanmalıdır

Turizm stratejik planlama süreci; politika, amaçlar, hedefler ve eylem planlarından oluşmaktadır.

Turizm gelişim hedefleri;

• Ölçülebilir,
• Belirtilen zaman dilimi içerisinde elde edilebilir,
• Herhangi birinin inceleyebileceği şekilde kısa, belirli ve açık,
• Mantıksız olmayan gerçekçi çıktılar sunmalıdır.