Destinasyon Kavramı, Özellikleri ve Yönetimi

Destinasyon kavramı “ülke bütününden küçük ve ülke içindeki pek çok kentten büyük, insan beyninde belirli bir imaja sahip markalaşmış ulusal bir alan ve önemli turistik çekiciliklere, çekim merkezlerine, festivaller, karnavallar gibi çeşitli etkinliklere, bölge içinde kurulmuş iyi bir ulaşım ağına, gelişim potansiyeline, dahili ulaşım ağıyla bağlantılı bölgeler arası ve ülke düzeyinde ulaşım olanaklarına ve turistik tesislerin gelişimi için yeterli coğrafi alana sahip bir bölge” olarak tanımlanmaktadır.

Destinasyonlara yönelik seyahatlerin “turizm” kapsamında değerlendirilebilmesi için için destinasyonların taşıması gereken özellikler:

• Bütünleşik Olma Özelliği
• Kültürel Değerler Olma Özelliği
• Ayrılmazlık Özelliği
• Çok Amaçlı Kullanım Özelliği şeklinde sıralanabilir.

Turistleri destinasyona çeken kültürel unsurlar genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• El sanatları, el işleri
• Dil
• Gelenekler
• Gastronomi
• Müzik ve sanat (konserler, resim, heykel vb.)
• Bölgenin tarihi (görsel malzeme ile desteklenen)
• Yerel halkın meslek türleri ve kullanılan teknoloji
• Mimari yapı
• İnançlar
• Eğitim sistemi
• Giyim/kuşam
• Boş zaman aktiviteleri

Page (1995)’in tipolojisine göre destinasyonlar yaşam alanlarının farklılıklarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır:

• Başkentler
• Kültürel başkentler 
• Metropolitanlar ve surlarla çevrili tarihi kentler
• Büyük tarihi kentler 
• Varoşların olduğu kentler 
• Yeniden yapılandırılmış sahil destinasyonları
• Endüstriyel kentler
• Deniz kenarı tatil destinasyonları
• Kış sporları merkezleri 
• Belli bir amaç için özel olarak oluşturulmuş entegre tatil destinasyonları
• Turistik eğlence kompleksleri 
• Uzmanlaşmış turistik hizmet merkezleri
• Kültürel sanat şehirleri

Dönüştürülmüş destinasyonlar; turistleri cezbetmek için ayrı altyapı ve üstyapının inşa edildiği destinasyonlardır. Bu destinasyonlarda daha fazla ziyaretçi çekmek
amacıyla altyapı ve üstyapı yatırımları gerçekleştirilmektedir. Bu yatırımlar kongre merkezleri, spor stadyumları, büyük oteller, festival ve alışveriş merkezlerinden
oluşmaktadır.

Destinasyon kaynaklarını oluşturan temel kaynaklar; çekicilikler, faaliyetler ve destinasyonun mevcut olanakları gibi temel karakteristiklerdir. Bu karakteristikler genellikle turistlerin bir destinasyonu ziyaret etmesinin temel nedenini oluşturmaktadır. Aynı zamanda kültürel olanaklar, fiziksel karakteristikler, spor-eğlence faaliyetleri ve sosyokültürel özellikleri de içermektedirler.

Destinasyon kaynaklarını oluşturan ikincil kaynaklar, genellikle konaklama için tasarlanmış turizm üstyapısını, otelleri, yeme-içme olanaklarını ve pazarları içermektedir. İkincil kaynakların turistleri bir destinasyona yönelik harekete geçirme etkileri daha az da olsa ziyaretçi deneyiminin şekillenmesine yardımcı olmaktadırlar.

Godfrey ve Clarke (2003) ise bir destinasyondaki turizm kaynaklarını beş farklı kategoride ele alarak incelemiştir. Bunlar:

• Doğal kaynaklar
• Kültürel kaynaklar
• Özel olaylar
• Etkinlikler
• Altyapı ve diğer hizmetler şeklinde sıralanabilir.

Buhalis’e (2000) göre destinasyonları oluşturan unsurlar altı kategoriden oluşmaktadır:

• Çekicilikler: Doğal, insan yapımı, yapay, belli bir amaca yönelik yapılar, kültürel miras, özel olaylar
• Ulaşılabilirlik: Güzergâhlar, ulaşım terminalleri, ulaştırma araçları
• İşletmeler: Konaklama, yeme-içme, eğlence, seyahat vb. işletmeler
• Paketler: Aracılar ve toptancılar tarafından önceden hazırlanmış paketler
• Etkinlikler: Destinasyonlarda gerçekleştirilen her türlü etkinlik
• Destek hizmetleri: Turistler tarafından destinasyonda kullanılan bankacılık, iletişim, sağlık vb. tüm hizmetler

Bir destinasyondaki temel çekicilik unsurları şunlardır:

• Doğal Çekicilikler: Deniz, parklar, dağlar, sahiller, flora, fauna vb.
• Kültürel Çekicilikler: Tarihî ve arkeolojik alanlar, mimari, müzeler, tiyatrolar vb.
• Özel Etkinlikler: Toplumsal, sportif ve dinî etkinlikler, ticari gösteriler, festivaller vb.
• Aktiviteler: Golf, yüzme, tenis vb.
• Eğlence Çekicilikleri: Temalı parklar, eğlence parkları, casinolar, sinemalar, alışveriş olanakları vb.

Bir destinasyonun ulaşılabilirliği, o destinasyona gidebilmek ve o destinasyon içinde gerçekleştirilecek her türlü faaliyetlerde kullanabilmek için gerekli olan yolları, ihtiyaç duyulan ulaşım araçlarını, tesisleri, terminalleri, uygun seferleri ve gerek duyulan teknolojiyi kapsayan bir ulaştırma sistemini ifade etmektedir.

Destinasyon yönetiminin amaçlarını şu şekilde sıralandırmak mümkündür:

• Destinasyon kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlamak,
• Destinasyon çekiciliklerini korumak ve geliştirmek,
• Yerel halkı turizm konusunda bilinçlendirmek ve eğitmek,
• Turistlerin destinasyon deneyiminin kalitesini arttırmak.

Destinasyon yönetimi uygulamaları ve rolleri turizm gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Çünkü turizm ile uğraşan kişilerin problemleri daha kolay algılayabilmesini sağlayan destinasyon yönetimi paylaşılan ortak hedeflere daha kolay ulaşılmasına da yardımcı olmaktadır. 

Destinasyon Gelişimi Planlaması kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar aşağıdaki gibi sıralanabilir: 

• Destinasyonun turizm potansiyeli ve ilerlemenin izlenmesi üzerine eleştirel değerlendirmeler
• Tüm paydaşlar ile etkili bir görüş alışverişi ve iş birliği
• Çekici yatırım ve altyapı projelerine odaklanma
• Yerel istihdam oluşturmak ve hizmet talebi için yeterli iş gücünü sağlamak için iş gücü planlaması
• Sektörel büyüme için uzun dönemli turizm stratejileri

Destinasyon Pazarlamasının rolleri;

• Pazarlama araştırmaları yürütmek
• Yeni ve gelişmekte olan pazarlar da dahil olmak üzere doğru pazarlar belirlemek ve hedeflemek
• Turizm destinasyonun nitelikleri konusunda hedef pazar/pazarlarda farkındalığı arttırmak
• Ziyaret ve gelir düzeyini arttırmak şeklinde sıralanabilir.

Paydaş “organizasyonun amaçlarına ulaşmasını etkileyebilen veya bundan etkilenen herhangi bir grup veya birey” olarak tanımlanır.

Destinasyon yönetimi kapsamında yer alan paydaşlar;

• Devlet ve ilgili kamu kurumları,
• Konaklama işletmeleri,
• Tur operatörleri,
• Seyahat acentaları,
• Ticari kuruluşlar,
• Üniversiteler,
• Sivil toplum kuruluşları,
• Ulaştırma işletmeleri (özellikle hava yolları),
• Yerel yönetimler,
• Turistik tüketiciler ve
• Yerel halktır.

Destinasyon yönetimi en basit ifadeyle, bölgedeki bütün aktörlerin bölgenin turizm gelişimi açısından birlikte hareket etmeleridir. Destinasyon yönetimi, “destinasyonların ekonomik ihtiyaçlarını sürdürülebilir bir şekilde karşılayacak, dengeli bir turist akışı sağlayacak, destinasyonun tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirecek, turizm ürünlerini etkili bir şekilde pazarlayacak stratejik, organizasyonel ve yönetimsel kararlar dizisi” olarak tanımlanmaktadır.

Terminal, bir ulaştırma türünden diğerine değişim noktalarını ifade eden ulaştırma sistemi unsurudur.Yolculukların başlayıp bittiği yerlerdir (Havaalanları, tren garları,
limanlar, otogarlar, vb.). Özellikle uluslararası bir pazarda hizmet veren büyük destinasyonlarda havaalanları destinasyon ulaştırma sistemlerinin en önemli terminalleridir.

Turistler tarafından destinasyonda kullanılan bankacılık, iletişim, sağlık vb. tüm hizmetlere destek hizmetler denir.