DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ

Depremler açısından ele aldığımızda Kaliforniya Deprem Kurumu (California Earthquake AuthorityCEA) ülkedeki depremlerden oluşabilecek zararların azaltılması ve olası durumda hasarın karşılanması
için uygulamada olan bir sigorta sistemidir. Türkiye’deki Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kuruluş
aşamasında CEA sistemini incelemiş olup, iyi yönlerini ülkemizdeki deprem sigortası sistemine adapte
etmiştir. CEA 1996 yılında kurulmuştur.

1964 Niigata Depremi ve 1995 Kobe Depremleri (Şekil 8.2), Japonya’nın afet
yönetimine bakış açısını değiştirmiştir. Meydana gelen her olaydan alınan derslerle, afet yönetim sistemleri
iyileştirilmiştir. 17 Ocak 1995’te dünyanın o zamanki 6. büyük liman ekonomisine sahip Kobe şehrinde
büyük bir deprem meydana gelmiştir. Yaklaşık 6000 kişinin hayatını kaybettiği olayda can kayıplarının
esas nedeni deprem sonrası meydana gelen yangınlar sonrasında çoğunluğu ahşap evlerde yaşayanların
yangından etkilenmesidir

Japonya Deprem Reasürans Şirketi (Japanese Earthquake Reinsurance Company - JER) 1964 Niigata Depremi sonrasında deprem, tsunami ve volkanik patlamaların neden olabileceği zararları kapsamak amacıyla 30 Mayıs 1966’da kurulmuştur.

Çin Halk Cumhuriyeti 5000 yıllık tarihi boyunca geniş coğrafyası ve kalabalık nüfusuyla deprem, seller, savaş, fırtına, tayfun, kıtlık, tren kazası, toprak kayması, salgınlar, maden kazaları, orman yangınları gibi birçok doğa, insan ve teknoloji kaynaklı afetlerden ve acil durumlardan etkilenmiştir. Temmuz 1976’daki Büyük Tangshan Depremi (Great Tangshan Earthquake) 20. yüzyılda en fazla can kaybına neden olan kaydedilmiş depremdir. İlk etapta 655000 olarak duyurulan ölü sayısı, Çin hükümeti tarafından yaklaşık 250000 olarak netleştirilmiş ve 164000 kişinin de yaralandığı bildirilmiştir.

Şubat 2010’da Şili açıklarında meydana gelmiş olan 8.8 büyüklüğündeki deprem (27F afeti olarak bilinir) bugüne kadar bir sismogram cihazının kaydetmiş olduğu en büyük altıncı depremdir.

Kaliforniya Deprem Kurumu ve Yeni Zelanda Deprem Komisyonu baz alınarak, ülkemiz
şartlarına uyarlanarak, hızlı bir süreçle 25 Eylül 2000 tarihinde 587 No’lu Kanun Hükmünde Kararname
ile ‘Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)’ yürürlüğe girmiştir (Şekil 8.3). 18 Ağustos 2012’de ise bazı
güncellemelerle 6305 Sayılı Kanun haline getirilmiştir.

DASK havuzuna ilk deprem hasarı talebi 15 Aralık 2000’de Afyon Sultandağı depremi ile gelmiştir.
O zamandan beri DASK 500’den fazla deprem, 22.000’den fazla hasar dosyasına yaklaşık 173 milyon TL
ödeme yapmıştır. Bu rakamların içinde en büyük kısmı 23 Ekim ve 9 Kasım 2011 Van Depremleri alır.

Orta Amerika’da Meksika üzerinden kuzeye
çıkan San Andreas Fayı aktif bir faydır. Kaliforniya’daki depremlerin esas nedeni bu faydaki kırılmalardır.
San Andreas Fayı ülkemizdeki depremlerin birçoğunun oluşma nedeni olan Kuzey Anadolu Fayı ile yaş,
salınım gibi bazı benzer özellikleri göstermektedir.

Meksika’da Ekonomi Bakanlığı bünyesinde Afet Önleme Fonu (FONDEN) özellikle depremlere bağlı oluşabilecek zararlara karşı kullanılmaktadır. Eylül 1985’te başkent Mexico City’de meydana gelen, 6000 kişinin
yaşamını yitirdiği yıkıcı deprem sonrasında 1986’da Meksika Hükümeti bu fonu başlatmıştır. Meksika’da her
sene hükümet yaklaşık 1.5 milyar doları afetlere karşı zarargörebilir kamu binalarının yeniden yapılandırılması
için harcamaktadır.

Türkiye’deki Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kuruluş aşamasında CEA sistemini incelemiş olup, iyi yönlerini ülkemizdeki deprem sigortası sistemine adapte etmiştir. CEA 1996 yılında kurulmuştur. Buna göre doğru Cevap C’dir.

Ülkede batıda yer alan Kaliforniya Eyaleti’nde (San Fransisko şehri başta olmak üzere) depremlere çok sık rastlanır. Buna göre doğru Cevap B’dir.

17 Ocak 1995’te dünyanın o zamanki 6. büyük liman ekonomisine sahip Kobe şehrinde büyük bir deprem meydana gelmiştir. Yaklaşık 6000 kişinin hayatını kaybettiği olayda can kayıplarının esas nedeni deprem sonrası meydana gelen yangınlar sonrasında çoğunluğu ahşap evlerde yaşayanların yangından etkilenmesidir. Buna göre doğru Cevap B’dir.

Temmuz 1976’daki Büyük Tangshan Depremi (Great Tangshan Earthquake) 20. yüzyılda en fazla can kaybına neden olan kaydedilmiş depremdir. İlk etapta 655000 olarak duyurulan ölü sayısı, Çin hükümeti tarafından yaklaşık 250000 olarak netleştirilmiş ve 164000 kişinin de yaralandığı bildirilmiştir. Buna göre doğru Cevap A’dır.

Aralık 2004 Hint Okyanusu’nda, Endonezya’nın Sumatra adası açıklarında meydana gelen 9.1 büyüklüğündeki deprem sonrası yoğun bir bölgede etkin olan tsunami sonrasında ondört ülkeden yaklaşık 250000 kişi hayatını kaybetmiştir. Buna göre doğru Cevap B’dir.

25 Eylül 2000 tarihinde 587 No’lu Kanun Hükmünde Kararname ile ‘Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)’ yürürlüğe girmiştir. Buna göre doğru Cevap C’dir.

Olası bir depremde konutta depreme bağlı oluşacak yapısal hasar; deprem sonrası ikincil tehlike olarak oluşan infilağa bağlı yapısal hasar; yer kaymasına bağlı yapısal hasar; yangına bağlı yapısal hasar ve tsunamiye bağlı yapısal hasarlar teminat kapsamı altındadır. Bunun dışındaki hiçbir kaybı DASK karşılamamaktadır. Örneğin yaralanmalar, kira kayıpları, evin içindeki mobilyalarınızın hasarı, enkaz kaldırma, iş kaybı vb. kırsal bölgelerde yer alan yapılar için ZDS satın alınamamakta ancak başka tür sigorta çeşitlerine başvurulabilinmektedir. Buna göre doğru Cevap E’dir.

Sigorta poliçeleri 365 gün/ yani 1 yıllık poliçelerdir. Prim denilen bir ücret ödenerek sigorta poliçesi satın alınır. Buna göre doğru Cevap A’dır.

Olası bir depremde konutta depreme bağlı oluşacak yapısal hasar; deprem sonrası ikincil tehlike olarak oluşan infilağa bağlı yapısal hasar; yer kaymasına bağlı yapısal hasar; yangına bağlı yapısal hasar ve tsunamiye bağlı yapısal hasarlar teminat kapsamı altındadır. Bunun dışındaki hiçbir kaybı DASK karşılamamaktadır. Örneğin yaralanmalar, kira kayıpları, evin içindeki mobilyalarınızın hasarı, enkaz kaldırma, iş kaybı vb. kırsal bölgelerde yer alan yapılar için ZDS satın alınamamakta ancak başka tür sigorta çeşitlerine başvurulabilinmektedir. Buna göre doğru Cevap E’dir.

ZDS için Türkiye’deki 5 deprem tehlike bölgesi (1 en yüksek tehlikeli-5 en düşük tehlikeli) ve 3 çeşit (yığma/kagir, betonarme ve diğer) esas olmak üzere 15 çeşit prim tarifesi uygulanmaktadır. Yani evin bulunduğu tehlike bölgesi, yüzölçümü, bina yaşı ve bina cinsi bilgilerini girerek DASK’ın internet sayfasında yıllık ne kadar deprem sigortası primi ödenmesi gerektiği hesaplanabilmektedir. Buna göre doğru Cevap C'dir

Ülkede batıda yer alan Kaliforniya Eyaleti’nde (San Fransisko şehri başta olmak üzere) depremlere çok sık rastlanır. Güney Amerika’dan başlayıp (örneğin Şili) Orta Amerika’da Meksika üzerinden kuzeye çıkan San Andreas Fayı aktif bir faydır. Kaliforniya’daki depremlerin esas nedeni bu faydaki kırılmalardır. San Andreas Fayı ülkemizdeki depremlerin birçoğunun oluşma nedeni olan Kuzey Anadolu Fayı ile yaş, salınım gibi bazı benzer özellikleri göstermektedir. Amerika Birleşik Devletleri’de ‘all-hazard’ yani bütün afetlere karşı hazırlıklı olunması politikası esastır ve uygulanmaktadır.