DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ

Yığma binalarda ise düşey taşıyıcı sistem elemanları; duvarlar ve düşey hatıllar iken yatay taşıyıcı elemanlar ise döşeme, kiriş, yatay hatıl gibi elemanlardır.

Binaların deprem sırasında hasar görmesi beklenen bir durumdur fakat hangi elemanların hasar göreceği ve hasarın düzeyi binanın kaderini belirlemektedir. Bu noktada deprem hasarlarını yapısal olmayan elemanlarda (betonarme binalarda; dolgu ve bölme duvarları, parapetler, kaplamalar vs.) meydana gelen hasarlar ve yapısal elemanlarda (betonarme binalarda; kolon, perde, kirişler, yığma binalarda ise; taşıyıcı duvarlar, düşey ve yatay hatıllar) meydana gelen hasarlar olarak ikiye ayırabiliriz.

Binaların deprem sırasında hasar görmesi beklenen bir durumdur fakat hangi elemanların hasar göreceği ve hasarın düzeyi binanın kaderini belirlemektedir. Bu noktada deprem hasarlarını yapısal olmayan elemanlarda (betonarme binalarda; dolgu ve bölme duvarları, parapetler, kaplamalar vs.) meydana gelen hasarlar ve yapısal elemanlarda (betonarme binalarda; kolon, perde, kirişler, yığma binalarda ise; taşıyıcı duvarlar, düşey ve yatay hatıllar) meydana gelen hasarlar olarak ikiye ayırabiliriz.

Betonarme bir kolonda görülebilecek hasar mekanizmaları:

Donatı, betonun içine enine ve boyuna doğrultuda yerleştirilen çelik çubuklardır.

Deprem aktivitesinin yüksek olduğu ve sık sık yıkıcı depremler yaşayan ülkeler, kendi bina stoklarına, ekonomik ve hukuki yapılarına uygun deprem sonrası hasar tespit yöntemlerini geliştirmişlerdir. Bu yöntemlerin bazıları ve geliştirildikleri ülkeler şu şekilde sıralanabilir;

ATC-20 (1989),Amerika Birleşik Devletleri

EMS (1998), Avrupa

EPPO (1998), Yunanistan

AeDES (2000), İtalya

JBDPA (2001), Japonya

NZSEE (2009), Yeni Zelanda

Tablo 6.1’e göre;

B Tipi Hasar: Orta Hasar: 

Çatlak genişliği, 1mm < w ≤ 5mm, harçta dökülmeler

Hasar tespit çalışmalarında görevli olan her ekipte bir çekiç (1.5-2.0 kg’lık) ve bir adet donatı tarama cihazı (profometre) cihazı bulunmalıdır. Ayrıca bunlara ek olarak aşağıdaki ekipmanlarında bulundurulması gerekmektedir.

Çatlak ölçer

Şerit metre

Not defteri

Hesap makinası

Fotoğraf makinası

Cep telefonu ya da telsiz (her elemanda)

El feneri (her elemanda)

Baret ve fosforlu yelek (her elemanda)

Betonarme binalar, düşey taşıyıcı sistem elemanları (kolonlar ve perdeler), yatay taşıyıcı sistem elemanları (kirişler ve döşemeler), temeller gibi taşıyıcı sistem elemanları ve bölme duvarları, parapetler (balkon ve çatı kenarlarına yapılan fazla yüksek olmayan koruyucu duvar), kaplamalar, bacalar gibi taşıyıcı olmayan elemanlardan oluşurlar.

Deprem etkisi ile hasar gören binalarda yapılması gereken hasar tespiti işlemleri inşaat mühendisleri tarafından yapılmalıdır

Yığma binalarda düzlem içi ve düzlem dışı etkiler sonucunda oluşan hasarlar şu şekillerde ortaya çıkabilmektedir; duvarlarda ve pencere-kapı boşluklarının köşelerinde eğik çatlaklar, duvar alt ve üst bölgelerinde yatay çatlaklar, birbirine dik duvarların birleşimlerinde düşey çatlaklar ve dökülmeler, pencere ve kapı üstlerinde eğik çatlaklar, yerel ezilmeler ve malzeme dökülmeleri, kat hizalarında yatay çatlaklar, duvar tabakalarında ayrılma ve dökülmeler.

Deprem aktivitesinin yüksek olduğu ve sık sık yıkıcı depremler yaşayan ülkeler, kendi bina stoklarına, ekonomik ve hukuki yapılarına uygun deprem sonrası hasar tespit yöntemlerini geliştirmişlerdir. Bu yöntemlerin bazıları ve geliştirildikleri ülkeler şu şekilde sıralanabilir;

ATC-20 (1989), Amerika Birleşik Devletleri

EMS (1998), Avrupa

EPPO (1998), Yunanistan

AeDES (2000), İtalya

JBDPA (2001), Japonya

NZSEE (2009), Yeni Zelanda

Betonarme binalarda bir yapı elemanın orta hasarlı olarak sınıflandırılması için çatlak genişliği (w) 0.5 mm < w ≤ 2 mm olmalıdır.

Hasar tespit çalışmalarında görevli olan her ekipte bir çekiç (1.5-2.0kg’lık) ve bir adet donatı tarama cihazı (profometre) cihazı bulunmalıdır. Ayrıca bunlara ek olarak şu ekipmanlarında bulundurulması gerekmektedir: Çatlak ölçer, Şerit metre, Not defteri, Hesap makinası, Fotoğraf makinası, Cep telefonu ya da telsiz (her elemanda), El feneri (her elemanda), Baret ve fosforlu yelek (her elemanda)

Betonarme binalarda yapısal olmayan eleman hasarlarından en yaygın görülen hasar türü, dolgu ve bölme duvarlarda görülen hasarlardır. Dolgu duvarlar binanın betonarme iskeleti içindeki hacimleri ayırmakta ve binanın dış kabuğunu oluşturmaktadır. Bu nedenle dolgu duvarlar çoğunlukla betonarme çerçevenin açıklıklarını doldurmakta ve betonarme kolonlar ve kirişler tarafından kuşatılmış bir düzlem oluşturmaktadır. Betonarme çerçeve içindeki dolgu duvarlar, çerçevenin hareketini kısıtlayarak yatay deprem yükünün taşınmasına yardımcı olurlar. Betonarme elemanların deprem yükü altında hasar görmeden gidip gelebilme kabiliyeti duvarlara göre daha fazla olduğundan, çatlaklar öncelikle duvarlarda görülürler.

Yığma binalarda bir yapı elemanın ağır hasarlı olarak sınıflandırılması için gerekli ölçüt: Çatlak genişliği, 5 mm < w ≤ 10 mm, bloklarda ezilme, harçta dökülme olmasıdır

Hasar tespitinin üç kişilik ekipler tarafından yapılması uygun olacaktır. Ekip üyeleri hasar tespiti konusunda eğitimli ve deneyimli inşaat mühendisleri olmalıdır. Bina öncelikle dışarıdan (binaya fazla yaklaşmadan) gözlemlenmeli ve inceleme esnasında çökme ihtimali olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Hasar tespitinin üç kişilik ekipler tarafından yapılması uygun olacaktır. Ekip üyeleri hasar tespiti konusunda eğitimli ve deneyimli inşaat mühendisleri olmalıdır. Bina öncelikle dışarıdan (binaya fazla yaklaşmadan) gözlemlenmeli ve inceleme esnasında çökme ihtimali olup olmadığı değerlendirilmelidir. İnceleme sırasında binanın göçme ihtimali olabileceğinden içerideki ve dışarıdaki üyelerin iletişim kurabilmeleri için cep telefonlarının açık ve telefon pillerinin yeterince dolu olmasına dikkat edilmelidir. Hasar tespit çalışmalarında görevli olan her ekipte bir çekiç (1.5-2.0 kg’lık) ve bir adet donatı tarama cihazı (profometre) cihazı bulunmalıdır.

Betonarme binalar, düşey taşıyıcı sistem elemanları (kolonlar ve perdeler), yatay taşıyıcı sistem elemanları (kirişler ve döşemeler), temeller gibi taşıyıcı sistem elemanları ve bölme duvarları, parapetler (balkon ve çatı kenarlarına yapılan fazla yüksek olmayan koruyucu duvar), kaplamalar, bacalar gibi taşıyıcı olmayan elemanlardan oluşurlar.