DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ

Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin şiddeti olarak tanımlanır.  Şiddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak yapılır. Şiddeti tanımlamak için birçok ölçek geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı Değiştirilmiş Mercalli Şiddet Ölçeği’dir. Bu ölçek, Romen rakamları ile belirlenen 12 düzeyden oluşur. Hiçbir matematiksel temeli olmayıp bütünü ile gözlemsel bilgilere dayanır. Doğru cevap C'dir.

1939 yılında Erzincan'da gerçekleşen 7.9 büyüklüğündeki depremde 32.962 kişi ölmüş ve 116.720 bina yıkılmıştır. Ülke tarihindeki en fazla can ve mal kaybına yol açan deprem 1939 Erzincan Depremi'dir. Bu depremin ardından gelen en yıkıcı deprem ise; 1999 yılında Kocaeli-Gölcük'te 7.4 büyüklüğünde gerçekleşen ve 17.127 kişinin ölümüyle birlikte 73.342 binanın yıkılmasına neden olan depremdir. Doğru cevap A'dır.

İkiden fazla düşey taşıyıcı elemanın yüklerini bir bütün olarak zemine aktarabilen temeller sürekli temel olarak adlandırılmaktadır. Kolon ve perde duvar yükleri, bir bütün olarak kirişlere, kirişlerden de pabuca aktarılmaktadır. Farklı oturma riski, tekil temele nazaran çok daha düşüktür. Doğru cevap D'dir.

Taşıyıcı sistemin düşey elemanları kolon ve perdelerdir. Bu elemanlar, binanın bacakları olarak değerlendirilebilir. Doğru cevap A'dır

Dep. Yön. 2007’ye göre minimum kolon boyutu 25cm/30cm olmasına karşın, kolon minimum boyutlarının 30cm/50cm olmasında yarar vardır. Ayrıca binadaki kolon adedi ve kolonların boyutları; kolonlara kiriş ve döşemelerden gelen düşey yüklere göre kontrol edilmeli, kolon boyutlarında elden geldiğince cömert davranılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Ülkemizde çok yaygın olan betonarme karkas tipi binalarda duvarların taşıyıcı özelliği yoktur. Yalnızca hacimleri (odaları, daireleri) bölmek, birbirinden ayırmak amacıyla kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dolgu duvarlar, kolon ve kirişlere gelen deprem yükünü paylaşarak olası ağır hasarları azaltabilmektedir Ancak genellikle zemin katları işyeri olarak kullanılan binalarda cephelerde dolgu duvarlar yerine camekanlar yapılmaktadır. Bu durumda bina giriş katları, yanal ötelenmeler açısından diğer katlara nazaran daha az rijit davranmaktadır. Dep. Yön. 2007’de zayıf kat (B1) düzensizliği şu şekilde tanımlanmıştır: “Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alanının, bir üst kattaki etkili kesme alanına oranı olarak tanımlanan Dayanım Düzensizliği Katsayısı ηci’ nin 0,80’den küçük olması durumu”. Doğru cevap C'dir.

Bazı cephe kolonlarının konsol kirişlere ya da guselere oturtulması, bazı kolonların aşağı katlarda kaldırılarak kirişlere oturtulması, perdenin alt kat kolonlarına oturtulması ve perdenin alt kat kiriş açıklığına oturtulması durumlarında binalarda taşıyıcı sistem düşey elemanlarının süreksizliği meydana gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Kısa kolonlar, taşıyıcı sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarında kolonlar arasında bırakılan boşluklar nedeni ile oluşabilmektedir. Ayrıca tesisat katı, asma kat, merdiven ara sahanlıkları, yüksek kiriş, guseli kiriş ya da kolonlar, kat ara kirişleri ve kademeli temeller de bu probleme neden olmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Saplama kirişlerin ve kolon aksları dışında kirişlerin varlığı, çerçeve süreksizliği oluşturmaktadır. Süreksiz çerçeve, kiriş yüklerinin kolonlara düzenli aktarılmasını engelleyerek yüklerin bina içinde dolanmasına ve saplandıkları kirişte aşırı yüke yol açtığından sakıncalıdır. Doğru cevap B'dir.

Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına deprem denir.

Depremin konumunu ifade eden kavramlardan “Odak Noktası” (Hiposantr) yerin içinde depremin enerjisinin ortaya çıktığı noktadır. Bu noktaya odak noktası veya iç merkez de denir.

Farklı sismik dalga verilerini ve belirli kriterleri kullanarak çeşitli deprem büyüklüğü hesaplama yöntem ve formülleri geliştirilmiştir. Md, Ms, Ml, Mb, Mw şeklindeki kısaltmalarla ifade edilirler.

Türkiye’de bugüne kadar çeşitli büyüklüklerde depremler meydana gelmiştir. Ülkemizde, ölçümlerin yapılmaya başlandığı 1900 yılından bu yana en büyüğü 7.9 olarak kaydedilen 90 büyük depremde, resmi verilere göre 82 bin 372 kişi hayatını kaybetmiştir.

Binanın üzerinde bulunduğu zeminin türüne ve binanın büyüklüğüne göre farklı tiplerde temeller kullanılmaktadır. Temeller genel olarak tekil, sürekli, radye ve kazıklı temel olmak üzere dörde ayrılmaktadır.

Tekil temel: Binanın düşey taşıyıcı elemanlarının altında, bu elemanların kesitlerinden daha büyük bir betonarme pabuç yapılarak oluşturulan temel tipidir.

Üst yapı elemanlarını; Kolonlar/Perdeler, Kirişler, Döşemeler ve Duvarlar olarak sıralayabiliriz. Ülkemizdeki en yaygın bina tipi olan betonarme karkas bina sisteminde; duvarları kiriş ve döşemeler, döşemeleri kirişler ve kirişleri de kolon ve perdeler taşımaktadır.

Perdeler; özel bir kolon türüdür, bir kenarı diğer kenarının yedi katından büyük veya eşit olan düşey taşıyıcı elmanlardır. Minimum perde boyutu 25cm/175cm’dir.

Binanın planından kaynaklanan düzensizlik durumları:

B, C, D ve E şıklarında verilenler düşey doğrultuda düzensizlik durumlarıdır.

Düşey doğrultuda düzensizlik durumları: