DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ

A sismik Bölgelerde hemen hiç deprem olmamaktadır. Buralar; Dünya’nın en yaşlı, tektonik bakımdan gelişimini tamamlamış masifleri olup, levha sınırlarından uzaktaki iç bölgelerinde bulunan yerlerdir.
• Kanada Kalkanı,
• Brezilya,
• Orta Avustralya,
• Kuzey Almanya,
• Kuzey Rusya,
• Sibirya

Batı Anadolu Deprem Bölgesi, doğu-batı yönünde uzanan normal faylardan oluşan horst-graben sistemlerinin egemen olduğu fay sistemleri tarafından kontrol edilir.
En önemli graben sistemleri;
• Büyük Menderes Grabeni,
• Küçük Menderes Grabeni,
• Gediz Grabeni,
• Bakırçay Grabenidir.
Bölgede Aletsel dönemde meydana gelen en önemli deprem, 28 Mart 1970’de olan 7.2 büyüklüğündeki Gediz Depremidir. Batı Anadolu Deprem Bölgesinde tarihsel dönemde de çok sayıda yıkıcı deprem olmuştur.

Güney Doğu Anadolu Bindirmesi: Yaklaşık uzunluğu 600 km olan bindirme fayıdır. Bitlis-Zagros Bindirmesi olarak da bilinir. Bu fay üzerinde aletsel dönemde oluşan en büyük deprem 6 Eylül 1975 Lice Depremidir.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmaları kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde “Yersarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” adı altında yürürlüğe girmiştir. 4623 sayılı bu yasa gereği Bayındırlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları tarafından 1945 yılında ilk resmi “Yersarsıntıları Bölgeleri Haritası” ve buna paralel olarak “Deprem Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Türkiye’de resmi olmayan ilk deprem bölgeleri haritası ise 1932 yılında Sieberg (1932) tarafından yapılmıştır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 42. Genel Oturumunda 1990-2000 yılları arasını kapsayan süre “Doğal Afet Zararlarının Azaltılması Uluslararası On Yılı” olarak ilan edilmiştir. Ayrıca bu toplantıda doğal afetlere maruz ülkelerde birer milli komite kurulması kararlaştırılmış ve komitede yer alacak çalışma gruplarının neler yapması gerektiği belirlenmiştir.

Graben, Jeolojik olarak paralel faylar ile çevrili çöken bloklar olarak tanımlanmaktadır. Grabenin her iki tarafında normal faylar bulunmaktadır. Grabenlerin hemen yanında normal fay basamakları biçiminde yükselmiş bloklara ise horst adı verilmektedir. Horst ve grabenler genellikle yan yana bulunurlar.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmaları
kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde “Yersarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler
Hakkında Kanun” adı altında yürürlüğe girmiştir.

Batı Anadolu Deprem Bölgesi, doğu-batı yönünde uzanan normal faylardan oluşan horst-graben sistemlerinin
egemen olduğu fay sistemleri tarafından kontrol edilir.
En önemli graben sistemleri;
• Büyük Menderes Grabeni,
• Küçük Menderes Grabeni,
• Gediz Grabeni,
• Bakırçay Grabenidir.

Türkiye depremler açısından oldukça şanssız bir bölgede yer almaktadır. Deprem ve yanardağ gibi
jeolojik olayların levha sınırlarında meydana geldiğini biliyoruz. Arap, Afrika, Avrasya, Anadolu, İran gibi levha ya da levhacığın kesişme noktasında yer alması nedeniyle bir zamanlar volkanik faaliyetleri ve bunun yanında depremleri çok sık ve şiddetli bir şekilde yaşamıştır ve yaşamaya da devam edecektir. Depremler açısından Türkiye’yi beş bölgeye ayırıp inceleyebiliriz. Bunlar;
• Kuzey Anadolu Deprem Bölgesi
• Batı Anadolu Deprem Bölgesi
• Güney Anadolu Deprem Bölgesi
• Doğu Anadolu Deprem Bölgesi
• Orta Anadolu Deprem Bölgesidir.

Graben, Jeolojik olarak paralel faylar ile çevrili çöken bloklar olarak tanımlanmaktadır. Grabenin her iki tarafında normal faylar bulunmaktadır. Grabenlerin hemen yanında normal fay basamakları biçiminde yükselmiş bloklara ise horst adı verilmektedir. Horst ve grabenler genellikle yan yana bulunurlar.

Manto: Yerkabuğunun hemen altında yer alır ve Çekirdeğe kadar uzanır. 2,900 km kalınlığa sahiptir. Alt ve üst manto diye ikiye ayrılır. Manto katmanının sıcaklığı çekirdeğe yakın yerlerde 4,000 derece iken, astenosferin en üst bölümünde 1,000 dereceye kadar düşer. Hacim olarak yeryuvarının %83 ünü oluşturur ve yoğunluğu 3,3 - 5,7 gr/cm3 arasında değişir.

Dünya üzerinde şimdiye kadar belirlenen büyük levhalar; Avrasya (Avrupa-Asya) Levhası, Pasifik Levhası, Avustralya Levhası, Kuzey Amerika Levhası, Güney Amerika Levhası, Afrika Levhası ve Antartika levhasıdır. Küçük levhacıklar ise, Nazka Levhacığı, Cocos Levhacığı, Juan de fuca Levhacığı, Filipinler Levhacığı, Antiller Levhacığı, Anadolu Levhacığı, Arap Levhacığı, İran Levhacığı, Scotia Levhacığı ve Caribbean Levhacığıdır.

Faylarda kayma hareketinin meydana geldiği, kırık hattının her iki yanında kalan blokların aşağı-yukarı ve/veya sağa-sola yer değiştirdiği düzleme fay düzlemi adı verilir. Kayma anında parlak ve kaygan bir görünüm kazanmış olan bu düzleme, fay aynası adı da verilmektedir. Fay düzlemi üzerinde fay çiziği, fay kertiği vb. şekiller bulunmaktadır

Fay düzleminin yeryüzüyle arakesitine ise fay izi denir.

Deprem dalgaları dalgalar halinde yayılırlar. Periyodik hareket yapan dalgalarda, dalganın enerjisini ifade eden maksimum düzey olarak tanımlanabilir. Genlik, bir dalganın tepesinden çukuruna kadar olan düşey uzaklığın yarısıdır.

Derin depremler odak derinliklerine göre deprem sınıflaması içerisinde yer alan depremlerdir.

Odak derinliklerine göre deprem sınıflaması: Depremler çok değişik derinliklerde oluşabilir. Depremler derinliklerine göre sığ depremler, orta derinlikte depremler ve derin depremler olmak üzere üç gruba ayrılır. 
• Sığ depremler: Odak derinliği 0 - 60 km arası derinliklerde olan depremler sığ depremler olarak adlandırılır ve genelde kıtasal alanlarda (örneğin Türkiye) meydana gelir.
• Orta derinlikte depremler: Odak derinliği 60 - 300 km derinliklerde olan depremlerdir.
• Derin depremler: Odak derinliği 300 – 700 km arasında olan depremlerdir.

Prof. Rihter 700 km den daha derinde deprem oluşmadığını ilk belirten bilim insanlarında biri olmuştur. Bugüne kadar, 700 km den daha derinde oluşan bir deprem kaydedilmemiştir.

Odak derinliği: Odak noktasının yeryüzüne çıktığı en kısa mesafeye Odak derinliği denir. Başka bir ifadeyle alt merkezle üst merkez arasındaki mesafeye odak derinliği adı verilmektedir. Depremden sonra açığa çıkan enerji, sığ depremlerde derin odaklı depremlere göre daha fazla hasar yapıcı sonuçlar doğurur. Türkiye’deki depremlerin büyük çoğunluğu sığ odaklıdır.

Depremler açısından Türkiye’yi beş bölgeye ayırıp inceleyebiliriz. Bunlar;
• Kuzey Anadolu Deprem Bölgesi
• Batı Anadolu Deprem Bölgesi
• Güney Anadolu Deprem Bölgesi
• Doğu Anadolu Deprem Bölgesi
• Orta Anadolu Deprem Bölgesidir