DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 25

Artçı deprem ana şokun en fazla bir derece eksiği kadar büyüklüğe erişebilir. Yani 6-1= 5. Örnekte artçı en fazla 5 şiddetinde deprem üretebilir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

X dalgaları deprem Cisim ve Yüzey dalgaları için verilmiş isimlerden biri değildir. Fizikte Röntgen ışınları için kullanılır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Bir cisim dalgası olan P deprem dalgası en süratli yayılan sismik dalgadır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Brezilya asismik bir bölgede yani oluşumunu tamamlamış yaşlı bir masif bölgede olup levha sınırlarından uzaktır. Adı geçen diğer ülkeler faal fay hatları ve levha sınırlarındadırlar. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Ecemiş fayı Türkiye'nin güneyinde Toroslar bölgesinde etkili olan bir Faydır. Doğru yanıt E şıkkıdır.

En güncel 2018 Deprem Haritası'na göre deprem riski en az şehir verilen şehirler içinde başkentimiz Ankara'dır. Diğer şehirler birinci derece deprem kuşağındadırlar. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Manto: Yerkabuğunun hemen altında yer alır ve çekirdeğe kadar uzanır. 2,900 km kalınlığa sahiptir. Alt ve üst manto diye ikiye ayrılır.

Yerkabuğu: Yeryuvarının en dışta yer alan kısmıdır. Değişik büyüklüklerde, soğuk ve hareketli levhalardan oluşur. Kalınlığı 6 ila 70 km arasında değişir. Kıtasal kabuk ve okyanusal kabuk olarak ikiye ayrılır. Kıtasal kabuğun kalınlığı 20-90 km arasındadır ve ortalama yoğunluğu 2,7 gr/cm3 tür. Silis ve alüminyum içeriği bakımından zengindir. Okyanusal kabuk ise kıtasal kabuğa göre daha incedir. Kalınlığı 5-10 km dir ve kıtasal kabuğa göre daha yoğundur. Koyu renkli bazik, ultrabazik mağmatik kayaçlardan oluşur. Ergimiş haldeki demir ve nikel’den çekirdek katmanını oluşturur.

Yerkabuğunu oluşturan levhaların yavaş hareketleri sonucu oluşan çekme, basınç, makaslama ve burulma gibi gerilmelerin etkisiyle kabuğun bazı bölümlerinde uzun yıllar boyunca enerji birikir. Yüzlerce yılı kapsayan geniş zaman aralıklarında bu şekilde biriken enerji, kayaların kırılma dirençlerinin en zayıf olduğu yerlerde meydana gelen kırılmalarla aniden boşalır ve dalgalar halinde yayılmaya başlar. Kayalardaki bu kırıklara Fay adı verilir. Yayılan çeşitli özellikteki dalgaların etkisiyle kabuğun o kesiminde meydana gelen hızlı hareketlere de Deprem denir.

Depremler üst merkezlerinin kayıt istasyonlarına olan uzaklıklarına göre dörde ayrılır: yerel deprem, yakın deprem, bölgesel depremler ve uzak depremler. Verilen diğer türler depremin oluşumuna, yani kökenine göre ayrılmıştır.

Graben, Jeolojik olarak paralel faylar ile çevrili çöken bloklar olarak tanımlanmaktadır. Grabenin her iki tarafında normal faylar bulunmaktadır.

Grabenlerin hemen yanında normal fay basamakları biçiminde yükselmiş bloklara ise horst adı verilmektedir. Horst ve grabenler genellikle yan yana bulunurlar.

Kuzeyde Avrasya Levhasıyla güneyde Anadolu Levhacığı’nın sınır kesiminde bulunan ve yaklaşık 1500 km uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fay Sisteminin (KAF) kaynaklık ettiği, en tehlikeli deprem bölgelerinden biridir. Kuzey Anadolu Fayı, Bingöl Karlıova’dan başlar Kuzey Anadolu’dan Ege denizine kadar uzanır.Türkiye’yi doğu-batı yönde kat eden Kuzey Anadolu Fayı, sağ yönlü doğrultu atımlı diri bir faydır. KAF Zonu’nun genişliği ise 10-100 km arasında değişir. KAF boyunca sığ odaklı, yıkıcı depremler oluşur. Türkiye’nin yıkıcı depremlerinin önemli bir kısmı bu fay üzerinde meydana gelmiştir. Bilinen en büyük depremlerinden biri 1939 yılında Erzincan’da meydana gelmiştir. 8.0 büyüklüğündeki bu depremde 33 000 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu depremde yaklaşık 350 km yüzey kırığı meydana gelmiştir.

Orta Anadolu’da Başkent Ankara başta olmak üzere Afyon, Eskişehir, Kırıkkale, Kırşehir, Yozgat, Niğde, Nevşehir, Kayseri, Aksaray, Konya, Karaman gibi yerleşim alanlarını etkiyen faylar ve önemli tektonik hatların bazıları aşağıda verilmiştir. Eskişehir Fay Zonu, Kırıkkale-Erbaa Fay Zonu, Tuz Gölü Fayı, Akpınar Fayı, Akşehir-Simav Fay sistemi bu bölgede bulunmaktadır. Ecemiş fayı Güney Anadolu Deprem Bölgesinde bulunur.

Akpınar Fayı Doğu Anadolu Deprem Bölgesinde, diğerleri Güney Anadolu Deprem Bölgesinde yer almaktadır.

Mansurlu Fayı, Kozan Fayı, Göksu Fay Zonu, Savrun Fayı, Ceyhan Fayı, Yumurtalık Bindirmesi Güney Anadolu Deprem Bölgesinde, Tuz Gölü Fayı ise Orta Anadolu Deprem Bölgesinde bulunmaktadır.

Faylarda kayma hareketinin meydana geldiği, kırık hattının her iki yanında kalan blokların aşağı-yukarı ve/veya sağa-sola yer değiştirdiği, kayma anında parlak ve kaygan bir görünüm kazanmış olan bu düzleme fay aynası ya da fay düzlemi adı verilir.

P dalgaları, en hızlı yayılan, bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf ) en önce kaydedilen dalgalardır.

Genlik, bir dalganın tepesinden çukuruna kadar olan düşey uzaklığın yarısıdır.

Uzaklıklarına göre deprem sınıflamasında, üst merkezi kayıt istasyonuna 100 km ile 1.000 km arasında olan depremler yakın deprem olarak değerlendirilir.