DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 23

Adından da Anlaşılacağı gibi Alp Dağları, Toroslar, Zagroslar ve Himalayalar gibi genç sıradağların oluşturduğu zincir boyunca uzanmaktadır.
• İspanya-Güney Fransa-İtalya,
• Yunanistan-Türkiye-Cezayir,
• İran-Kafkasya-Hazar Denizi,
• Himalayalar,
• Pamir-Baykal çizgisi,

Anadolu’nun güneyinde, Afrika Levhası ile Anadolu Levhacığı’nın sınırını oluşturan dalma-batma zonu ve Afrika Levhası ile Arap Levhacığı’nın sınırını oluşturan Ölü Deniz Fayı ve devamı niteliğindeki Doğu Anadolu Fayı Güney Anadolu Deprem Bölgesini
kontrol eden ana tektonik hatları oluşturur. Bölgenin önemli faylarından biri
de Kayseri civarından başlayıp, Niğde,Pozantı, Mersin Üzerinden Taşucu civarında Akdeniz’e inen Ecemiş Fayıdır.

Depremler açısından Türkiye’yi beş bölgeye ayırıp inceleyebiliriz. Bunlar;
• Kuzey Anadolu Deprem Bölgesi
• Batı Anadolu Deprem Bölgesi
• Güney Anadolu Deprem Bölgesi
• Doğu Anadolu Deprem Bölgesi
• Orta Anadolu Deprem Bölgesidir.

Dünya ölçeğinde Kuzey Anadolu Fayı (aktif fay) üzerine kurulmuş, son bin yıllık süreçte 20 kez yıkıcı deprem yaşayan şehrimiz Erzincan'dır.

Manto 

I. Yer kabuğunun hemen altında yer alır. 

II. Çekirdeğe kadar uzanır.

III. 2.900 km kalınlığa sahiptir.

Yer kürenin en sıcak ve 5.500 derece olan kısmı çekirdektir.

P dalgaları

I. En hızlı yayılan dalgalardır.

II. Sismografta ilk kaydedilen dalgalardır.

III. Titreşim hareketi dalganın yayılma doğrultusu ile aynıdır.

IV. Bu dalgaların hızları ortalama 8 km/sn'dir.

V. İsmini birincil ya da ilk akla gelen dalga anlamındaki latince primer kelimesinin baş harfinden almıştır.

Jeolojik olarak paralel faylar ile çevrili çöken bloklara graben adı verilir.

Kuzey Anadolu Fayı, Bingöl Karlıova’dan başlar Kuzey Anadolu’dan Ege denizine kadar uzanır.

• Türkiye’yi doğu-batı yönde kat eden Kuzey Anadolu Fayı, sağ yönlü doğrultu atımlı diri bir faydır.

• KAF Zonu’nun genişliği ise 10-100 km arasında değişir.

• KAF boyunca sığ odaklı, yıkıcı depremler oluşur.

• Türkiye’nin yıkıcı depremlerinin önemli bir kısmı bu fay üzerinde meydana gelmiştir.

• Bilinen en büyük depremlerinden biri 1939 yılında Erzincan’da meydana gelmiştir.

• 8.0 büyüklüğündeki bu depremde 33 000 kişi hayatını kaybetmiştir.

• Bu depremde yaklaşık 350 km yüzey kırığı meydana gelmiştir.

Orta Anadolu’da Sivas yöresinden başlayıp, Kayseri, Pozantı, Mersin üzerinden Taşucu yöresinde Akdeniz’e kadar uzanan boyu 700 km yi bulan ECEMİŞ FAY ZONU Orta Toroslar’la Doğu Toros Dağlarını birbirinden ayıran, Türkiye’nin en önemli tektonik hatlarından birini oluşturmaktadır.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmaları kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde “Yersarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” adı altında yürürlüğe girmiştir.

A sismik Bölgelerde hemen hiç deprem olmamaktadır. Buralar; Dünya’nın en yaşlı, tektonik bakımdan gelişimini tamamlamış masifleri olup, levha sınırlarından uzaktaki iç bölgelerinde bulunan yerlerdir. • Kanada Kalkanı, • Brezilya, • Orta Avustralya, • Kuzey Almanya, • Kuzey Rusya, • Sibirya

Anadolu’nun güneyinde, Afrika Levhası ile Anadolu Levhacığı’nın sınırını oluşturan dalma-batma zonu ve Afrika Levhası ile Arap Levhacığı’nın sınırını oluşturan Ölü Deniz Fayı ve devamı niteliğindeki Doğu Anadolu Fayı Güney Anadolu Deprem Bölgesini kontrol eden ana tektonik hatları oluşturur.

A. Kökenlerine göre deprem sınıflaması

Depremler kökenlerine yani oluşum mekanizmalarına göre 5 gruba ayrılır. Bunlar; • Tektonik Depremler, • Volkanik Depremler, • Çöküntü Depremleri, • Yapay Depremler (İnsanların neden olduğu depremler, nükleer patlatmalar vb)

Yer küre merkezinden dışa doğru; " İç çekirdek - Dış çekirdek - Manto -Alt Manto - Astonosfer - Litosfer " katmanlarından oluşur.

Manto: Yerkabuğunun hemen altında yer alır ve Çekirdeğe kadar uzanır. 2,900 km kalınlığa sahiptir. Alt ve üst manto diye ikiye ayrılır. Manto katmanının sıcaklığı çekirdeğe yakın yerlerde 4,000 0C iken, astenosferin en üst bölümünde 1,000 0C kadar düşer. Hacim olarak yeryuvarının %83 ünü oluşturur ve yoğunluğu 3,3 - 5,7 gr/cm3 arasında değişir.

P dalgaları, en hızlı yayılan, bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf ) en önce kaydedilen dalgalardır.P dalgalarına göre daha yavaş yayılma hızına sahip olan S dalgaları, kayıt aletlerinde ikincil olarak kaydedilir. Yüzey Dalgaları ise Cisim Dalgalarına göre daha yavaş olan ve diğer dalgaların yerin içinde yansımasından sonra yüzeye çıkması ve cismin serbest yüzeyi boyunca yayılması
ile meydana gelirler ve genlikleri daha büyüktür. Hızları yaklaşık 1,5 km/sn dir. Ölçüm istasyonlarına en son gelen dalgalardır.

Sığ depremler, odak derinliklerine göre deprem sınıflamasında yer almaktadır.

Orta Anadolu Deprem Bölgesinde;
• Eskişehir Fay Zonu,
• Kırıkkale-Erbaa Fay Zonu,
• Tuz Gölü Fayı,
• Akpınar Fayı,
• Akşehir-Simav Fay sistemi yer almaktadır.

“Zelzele Mıntıkaları Muvakkat Yapı Talimatnamesi” 1939 yılında yaşanan Erzincan Depreminin ardından 1940 yılında çıkarılmıştır.