DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 22

soru kökünde verilen III ve V maddelerde yanlış bilgiler yer aldığından tedbir olarak sayılamaz.

Yayılan çeşitli özellikteki dalgaların etkisiyle kabuğun o kesiminde meydana gelen hızlı hareketlere deprem adı verilir.

Yerkabuğunun hemen altında yer alır ve Çekirdeğe kadar uzanır. 2,900 km kalınlığa sahiptir. Alt ve üst manto diye ikiye ayrılır. Manto katmanının sıcaklığı çekirdeğe yakın yerlerde 4,000 0 C iken, astenosferin en üst bölümünde 1,000 0 C kadar düşer. Hacim olarak yeryuvarının %83 ünü oluşturur ve yoğunluğu 3,3 - 5,7 gr/cm3 arasında değişir. Bu özelleri taşıyan yerkürenin iç yapısı mantodur.

Depremlerin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yeryuvarı içinde ne şekilde yayıldığını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve depremlerin oluşum ve yayılımı ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına sismoloji denir.

Depremler kökenlerine yani oluşum mekanizmalarına göre 5 gruba ayrılır. Bunlar;
• Tektonik Depremler,
• Volkanik Depremler,
• Çöküntü Depremleri,
• Yapay Depremler (İnsanların neden olduğu depremler, nükleer patlatmalar vb)

Derin depremler: Odak derinliği 300 – 700 km arasında olan depremlerdir.

Herhangi bir yerde oluşan depremleri tanımlamak için kullanılan verilerdir. Bunlar sırasıyla;
• Oluş zamanı,
• Süresi
• Odak noktası (hiposantr, alt merkez)
• Odak derinliği,
• Üst merkez (episantr, dış merkez)
• Büyüklük (magnitüd) tür.

Türkiye batıda Ege Denizi’nden başlayıp Van Gölü’ne kadar uzanan sağ yönlü doğrultu atımlı Kuzey Anadolu Fayı, güneyde Kızıldeniz’den başlayıp Hatay’a kadar uzanan Ölü Deniz fayı, Hatay’dan başlayıp Erzincan civarında Kuzey Anadolu Fayı ile kesişen Doğu Anadolu Fayı ve batıda Ege Graben Sistemini oluşturan fay sistemleri tarafından kontrol edilmekte, adı geçen fay sistemlerini oluşturan faylara bağlı büyük depremlere sahne olmaktadır. Ayrıca Niğde civarından başlayıp Mersine doğru uzanan Ecemiş Fayı yine Niğde’den başlayıp Ankara civarına kadar uzanan Tuz Gölü Fayı, kuzeyde Niksar-Erbaa Fayı, Keskin Fayı, Sultandağ Fayı, Eskişehir Fay Zonu gibi büyük deprem yaratacak potansiyelde pek çok aktif fay tarafından örümcek ağı gibi sarılmıştır.

Çekirdek: Dünyanın yoğunluğu en yüksek ve en sıcak kısmıdır. Dış ve iç çekirdek diye ikiye ayrılır. 2,300 km kalınlığa sahiptir. Ergimiş haldeki demir ve nikel’den oluşmuştur. Ortalama sıcaklığı 5,500 santigrattır. Çekirdek mantoya oranla iki kat daha yoğundur. Hacim olarak yeryuvarının %16 lık bir kısmını kaplamakta olup yoğunluğu 10 – 13 gr/cm3 tür.

Depremi yaratan ve birikmiş enerjinin büyük bir kısmının boşaldığı ve genellikle kırılmanın oluştuğu ilk anda gerçekleşen depreme ana şok denir. Enerjinin bir kısmı da, ana şok denilen asıl depremi izleyen artçı sarsıntılarla boşalabilir.

Prof. Rihter 700 km den daha derinde deprem oluşmadığını ilk belirten bilim insanlarında biri olmuştur. Bugüne kadar, 700 km den daha derinde oluşan bir deprem kaydedilmemiştir.

A sismik Bölgelerde hemen hiç deprem olmamaktadır. Buralar; Dünya’nın en yaşlı, tektonik bakımdan gelişimini tamamlamış masifleri olup, levha sınırlarından uzaktaki iç bölgelerinde bulunan yerlerdir.
• Kanada Kalkanı,
• Brezilya,
• Orta Avustralya,
• Kuzey Almanya,
• Kuzey Rusya,
• Sibirya

Batı Anadolu Deprem Bölgesi, doğu-batı yönünde uzanan normal faylardan oluşan horst-graben sistemlerinin egemen olduğu fay sistemleri tarafından kontrol edilir.
En önemli graben sistemleri;
• Büyük Menderes Grabeni,
• Küçük Menderes Grabeni,
• Gediz Grabeni,
• Bakırçay Grabenidir.
Bölgede Aletsel dönemde meydana gelen en önemli deprem, 28 Mart 1970’de olan 7.2 büyüklüğündeki Gediz Depremidir. Batı Anadolu Deprem Bölgesinde tarihsel dönemde de çok sayıda yıkıcı deprem olmuştur.

Güney Doğu Anadolu Bindirmesi: Yaklaşık uzunluğu 600 km olan bindirme fayıdır. Bitlis-Zagros Bindirmesi olarak da bilinir. Bu fay üzerinde aletsel dönemde oluşan en büyük deprem 6 Eylül 1975 Lice Depremidir.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmaları kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde “Yersarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” adı altında yürürlüğe girmiştir. 4623 sayılı bu yasa gereği Bayındırlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları tarafından 1945 yılında ilk resmi “Yersarsıntıları Bölgeleri Haritası” ve buna paralel olarak “Deprem Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Türkiye’de resmi olmayan ilk deprem bölgeleri haritası ise 1932 yılında Sieberg (1932) tarafından yapılmıştır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 42. Genel Oturumunda 1990-2000 yılları arasını kapsayan süre “Doğal Afet Zararlarının Azaltılması Uluslararası On Yılı” olarak ilan edilmiştir. Ayrıca bu toplantıda doğal afetlere maruz ülkelerde birer milli komite kurulması kararlaştırılmış ve komitede yer alacak çalışma gruplarının neler yapması gerektiği belirlenmiştir.

Graben, Jeolojik olarak paralel faylar ile çevrili çöken bloklar olarak tanımlanmaktadır. Grabenin her iki tarafında normal faylar bulunmaktadır. Grabenlerin hemen yanında normal fay basamakları biçiminde yükselmiş bloklara ise horst adı verilmektedir. Horst ve grabenler genellikle yan yana bulunurlar.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmaları
kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde “Yersarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler
Hakkında Kanun” adı altında yürürlüğe girmiştir.

Batı Anadolu Deprem Bölgesi, doğu-batı yönünde uzanan normal faylardan oluşan horst-graben sistemlerinin
egemen olduğu fay sistemleri tarafından kontrol edilir.
En önemli graben sistemleri;
• Büyük Menderes Grabeni,
• Küçük Menderes Grabeni,
• Gediz Grabeni,
• Bakırçay Grabenidir.

Türkiye depremler açısından oldukça şanssız bir bölgede yer almaktadır. Deprem ve yanardağ gibi
jeolojik olayların levha sınırlarında meydana geldiğini biliyoruz. Arap, Afrika, Avrasya, Anadolu, İran gibi levha ya da levhacığın kesişme noktasında yer alması nedeniyle bir zamanlar volkanik faaliyetleri ve bunun yanında depremleri çok sık ve şiddetli bir şekilde yaşamıştır ve yaşamaya da devam edecektir. Depremler açısından Türkiye’yi beş bölgeye ayırıp inceleyebiliriz. Bunlar;
• Kuzey Anadolu Deprem Bölgesi
• Batı Anadolu Deprem Bölgesi
• Güney Anadolu Deprem Bölgesi
• Doğu Anadolu Deprem Bölgesi
• Orta Anadolu Deprem Bölgesidir.