DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 20

Mersin 5. derece ve en az deprem riski altında olan illerimizden biridir. Doğru yanıt 'B'.

Faylarda fay düzleminin üzerinde bulunan bloka tavan bloku, altında bulunan bloka ise taban bloku adı verilir.

P dalgaları, en hızlı yayılan, bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf) en önce kaydedilen dal- galardır. P dalgalarında, titreşim hareketi dalganın yayılma doğrultusu ile aynıdır. Bu dalgalar katı, sıvı ve gazların içinde yol alabilirler. P dalgaları içerisinden geçtikleri cisimlerin taneciklerini birbirine yaklaştırır ya da uzaklaştırır. Bu dalgaların hızları 6-13 km/sn (ortalama 8 km/sn) arasındadır. P dalgalarının hızı, dalganın yayıldığı ortamın rijidite, yoğunluk ve elastik özelliklerine göre değişmektedir. İsmini birincil ya da ilk gelen dalga anlamındaki latince primer kelimenin baş harfinden almıştır

Depremler kökenlerine yani oluşum mekanizmalarına göre 5 gruba ayrılır. Bunlar;

Tektonik Depremler,

Volkanik Depremler,

Çöküntü Depremleri,

Yapay Depremler (İnsanların neden olduğu depremler, nükleer patlatmalar vb)

A sismik Bölgelerde hemen hiç deprem olma- maktadır. Buralar; Dünya’nın en yaşlı, tektonik bakımdan gelişimini tamamlamış masifleri olup, levha sınırlarından uzaktaki iç bölgelerinde bulu- nan yerlerdir.

• Kanada Kalkanı,

• Brezilya,
• Orta Avustralya,

• Kuzey Almanya,

• Kuzey Rusya,

• Sibirya

Orta ve güney Anadolu'nun büyük bir bölümü Anadolu levhasının üzerinde bulunmaktadır. Akdeniz levhası adında bir levha bulunmamaktadır.

Kuzeyde Avrasya Levhasıyla güneyde Anadolu Levhacığı’nın sınır kesiminde bulunan ve yaklaşık 1500 km uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fay Sisteminin (KAF) kaynaklık ettiği, en tehlikeli deprem bölgelerin- den biridir. Kuzey Anadolu Fayı, Bingöl Karlıova’dan başlar Kuzey Anadolu’dan Ege denizine kadar uzanır (Şekil 1.15).

Türkiye’yi doğu-batı yönde kat eden Kuzey Anadolu Fayı, sağ yönlü doğrultu atımlı diri bir faydır.

KAF Zonu’nun genişliği ise 10-100 km arasında değişir.

KAF boyunca sığ odaklı, yıkıcı depremler oluşur.

Türkiye’nin yıkıcı depremlerinin önemli bir kısmı bu fay üzerinde meydana gelmiştir.

Bilinen en büyük depremlerinden biri 1939 yılında Erzincan’da meydana gelmiştir.

8.0 büyüklüğündeki bu depremde 33 000 kişi hayatını kaybetmiştir

Bu depremde yaklaşık 350 km yüzey kırığı meydana gelmiştir.

Adıyaman ili 4. derece deprem bölgesinde yer almaktadır.

Haritada yer ivmesinin 0,40 g ve daha büyük olacağı bölgeler birinci derece, yer ivmesinin 0,30 – 0,40 g arasında olması beklenen bölgeler ikinci derece, yer ivmesinin 0,20 – 0,30 g arasında olması beklenen bölgeler üçüncü derece ve yer ivmesinin 0,10 – 0,20 g arasında olması beklenen bölgeler dördüncü derece deprem bölgesi ve yer ivmesinin 0,10 g den küçük olması beklenen bölgelerde beşinci derece deprem böl- gesi diye isimlendirilmiştir.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Deprem zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmala- rı kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde “Yersarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” adı altında yürürlüğe girmiştir. 4623 sayılı bu yasa gereği Bayındırlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları tarafından 1945 yılında ilk resmi “Yersarsıntıları Bölgeleri Haritası” ve buna paralel olarak ta “Deprem Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Türkiye’de resmi olmayan ilk deprem bölgeleri haritası ise 1932 yılında Sieberg (1932) tarafından yapılmıştır

Yeni Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ile yer ivmeleri yanı sıra spektral ivme değerlerine de ulaşma olanağı bulunmaktadır. Yer ivmesi değerleri ve spektral ivme değerleri 43 yıl, 72 yıl, 475 yıl ve 2475 yıl dönüş periyotlarına göre hesaplanmıştır.

Spektral İvme Bina üzerine depremin yaratacağı en büyük ivmeyi gösteren ve yerçekimi katsayısı “g:[m/s2]” türünden ifade edilen bir büyüklüktür. İnşaat mühendisleri tarafından depreme güvenli yapı tasarımında kullanılan önemli bir mühendislik parametresidir. Deprem anında oluşan kuvvetli yer hareketi nedeniyle binaya etkiyecek deprem yüklerinin belirlenmesinde spektral ivme katsayısı kullanılır.

Bütünleşik afet yönetimi sistemini, afet sonrası yeniden düzeltme çalışmalarını kapsayan müdahale ve iyileştirme ana evrelerini kriz yönetimi, afet öncesi önlem almaya yönelik çalışmalarını kapsayan zarar azaltma, hazırlıklı olma ana evrelerini ise risk yönetimi şeklinde iki aşamaya ayırmak mümkündür.

Afet Risk Azaltma Uluslararası Ofisi (UNISDR) dirençliliği “tehlikelere maruz kalmış bir sistemin, topluluğun veya toplumun, kendi temel yapılarını ve işlevlerini koruma ve onarma dahil, bir tehlikenin etkileri karşısında zamanında ve etkin bir şekilde direnme, soğurma, uyum geliştirme ve iyileştirme becerisi” olarak tanımlamaktadır.

Mikrobölgeleme çalışmaları afete dirençli yerleşim alanlarının planlanmasına yönelik yapılan çalışmaların başlangıç evresini oluşturur. Mikrobölgeleme çalışmaları kapsamında, jeolojik, jeofizik, geoteknik ve yapısal araştırma yöntemleri kullanılarak yürütülen saha araştırmalarından elde edilen veriler depreme güvenli yerleşim alanlarının seçilmesine yönelik yapılacak çalışmalara altlık sağlar.

Depremin kaynaklı yer hareketi sonucunda oluşan deprem dalgalarının etkisiyle gevşek, suya doygun durumdaki taneli (kum, silt) alüvyon zeminlerin taşıma kapasitelerini kaybederek sıvı gibi davranış göstermesine “zemin sıvılaşması” denilmektedir. Sıvılaşma olayı meydana geldiğinde yeraltındaki kum malzeme yeraltı suyuyla birlikte yeryüzüne çıkar.

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü’nün 09.08.2011 tarih ve 101061 sayılı yazısında; 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde kararnamenin yürürlüğe girdiği 04.07.2011 tarihinden itibaren mikrobölgeme raporları dahil kıyı ve karadaki her tür ve ölçekteki planlara esas jeolojik-jeoteknik etüt raporlarının onaylanması işi Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünce gerçekleştirileceği belirtilmiştir.

Mikrobölgeleme Rapor Formatı, ilgili genelgede Format 4 olarak tanımlanmıştır. Buna göre mikrobölgeleme etüt raporunda olması gereken bölümler aşağıda listelenmiştir.

i. Amaç ve Kapsam ii. İnceleme alanının tanıtılması iii. Çalışma yöntemleri iv. İnceleme alanının mevcut plan, yapılaşma durumu ve diğer çalışmalar v. Mevcut verilerin derlenmesi vi. Jeomorfoloji vii. Jeoloji viii.Jeoteknik amaçlı sondaj çalışmaları ve arazi deneyleri ix. Jeoteknik amaçlı laboratuvar deneyleri x. Jeofizik çalışmalar xi. Zemin ve kaya türlerinin jeoteknil özellikleri xii. Hidrojeolojik özellikler xiii.Doğal afet tehlikelerinin değerlendirilmesi xiv.İnceleme alanının yerleşime uygunluk değerlendirmesi xv. Sonuç ve öneriler

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS): CBS, yeryüzünde mevcut olan her türlü bilgiyi toplamaya, depolamaya ve analiz yapmaya yarayan bilgisayar tabanlı bir sistemdir.