DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 13

Döşemeler; Kirişli döşemeler, kirişsiz (mantar) döşemeler, dişli (nervürlü) döşemeler, asmolen döşemeler ve kaset(ızgara)-kiriş döşemeler olmak üzere sınıflandırılabilirler.

9. Bina daha önce deprem hasarı görmüşse: Bina daha önce deprem hasarı görmüşse ve bu hasar belli düzeyin üzerinde ise bazı taşıyıcı elemanların kapasiteleri azalmış ya da yitirilmiş olabilir. Ancak hafif hasarlarda bu dayanım kaybı önemsiz düzeydedir.

Her binada kütle ve rijitlik merkezi bulunmaktadır. Kütle merkezi, yaklaşık olarak binanın geometrik merkezidir. Rijitlik merkezi ise kolon ve perde kesme kuvvetlerinin bileşkesinin geçtiği noktadır. Kütle merkezi ile rijitlik merkezinin üst üste çakışmaması binada dönmeye neden olmaktadır (Şekil 3.17). Buna eksantrisite adı verilmektedir. Bu durum binada burulma momentlerinin oluşmasına ve olası bir depremde burulmaya bağlı hasarlara neden olmaktadır. Burulma etkileri, binadaki kütle düzenlemesi ile direnen elemanların konumları arasında denge olmaması durumunda ortaya çıkmaktadır.

Binanın kat planında, merdiven ve asansör boşlukları dâhil, boşluk alanlarının toplamı, o katın brüt alanının üçte birini geçtiği takdirde o binada döşeme süreksizliğinden söz edilebilir.

Sayfa 81, Tablo 3.1'e bakınız. Doğru cevap C şıkkıdır.

Temeller genel olarak tekil, sürekli, radye ve kazıklı temel olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Tekil, sürekli ve radye temeller, yüzeysel temeller olarak adlandırılırken kazıklı temel, derin temel tipine örnektir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İkiden fazla düşey taşıyıcı elemanın yüklerini bir bütün olarak zemine aktarabilen temeller sürekli temel olarak adlandırılmaktadır. Kolon ve perde duvar yükleri, bir bütün olarak kirişlere, kirişlerden de pabuca aktarılmaktadır. Farklı oturma riski, tekil temele nazaran çok daha düşüktür.  Doğru cevap D şıkkıdır.

Binanın zemine oturduğu alanı boydan boya kaplayan betonarme temellere “radye temel” adı verilmektedir. Kirişli ve kirişsiz olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır. Binanın tüm kolonlarının altına, inşaat alanını örten bir plak (betonarme döşeme) yapılıp kolonlar doğrudan bu plağa oturtulduğunda kirişsiz radye temel elde edilirken, plak üstünde kirişler yapılıp kolonların bu kirişlere oturtulmasıyla kirişli radye temel oluşturulur. Kirişsiz radye temelde plak kalınlığı, 40-60 cm iken kirişli radye plağı, 25-30 cm civarındadır. Güvenlik açısından kirişli radye, kirişsiz radyeden daha uygun bir temel tipidir. Zayıf zeminler için en uygun temel tipi olan radye temelde farklı oturma riski çok düşüktür. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

Üst yapı elemanlarını; Kolonlar/Perdeler, Kirişler, Döşemeler ve Duvarlar olarak sıralayabiliriz. Ülkemizdeki en yaygın bina tipi olan betonarme karkas bina sisteminde; duvarları kiriş ve döşemeler, döşemeleri kirişler ve kirişleri de kolon ve perdeler taşımaktadır.  Doğru cevap E şıkkıdır.

Taşıyıcı sistemin düşey elemanları kolon ve perdelerdir. Bu elemanlar, binanın bacakları olarak değerlendirilebilir. Kolonun binadaki görevleri; kiriş ve döşemeleri taşıyarak bu elemanlardan gelen düşey yükleri temel sistemine aktarmak, kirişlerle birlikte düzenli çerçeveler oluşturularak yatay deprem kuvvetlerine direnmektir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Perdeler; özel bir kolon türüdür, bir kenarı diğer kenarının yedi katından büyük veya eşit olan düşey taşıyıcı elmanlardır. Minimum perde boyutu 25cm/175cm’dir. Perdeler; boyutları nedeniyle kolonlara göre daha rijit (şekil değiştirmeye dirençli) yapı elemanlarıdır. Deprem sırasında rijitliklerinden dolayı deprem yüklerini bir “sünger” gibi üzerlerine çekerler; bu sayede binadaki kolon ve kirişlerin daha az zorlanmasını sağlarlar.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Üzerindeki yükleri kolon ve kirişlere aktaran, kirişlerle birlikte yatay deprem kuvvetlerinin kolon ve perdeler arasında iletilmesine katkı sağlayan yapı elemanlarıdır. Döşemeler; Kirişli döşemeler, kirişsiz (mantar) döşemeler, dişli (nervürlü) döşemeler, asmolen döşemeler ve kaset(ızgara)-kiriş döşemeler olmak üzere sınıflandırılabilirler.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Genellikle salonun köşede olduğu binalarda, bina sahibinin salon tavanında sarkan kiriş istememesi ve mimarın bu doğrultuda yaptığı tasarım nedeniyle köşe kolon problemi oluşmaktadır. Köşe kolon problemi; deprem yüklerinin diğer kolonlara aktarımının zorlaşmasına, binanın bu bölgesinin esnek davranmasına, yatay yüklerin etkisiyle köşe kolon uçlarının zarar görmesine neden olmaktadır. Düşey yükler altında ya da deprem yüklerinin etkisiyle köşe kolonların hasar görmesi tüm taşıyıcı sistemi etkileyecektir. Şekil 3.32’de köşe kolon problemi, doğru ve yanlış tasarımlarla birlikte verilmiştir. Köşe kolon problemi sadece düşey yükler altında bile binanın yıkılmasına neden olabilmektedir. 2004 yılında Konya’da yıkılan Zümrüt apartmanında da köşe kolon problemi olduğu bilinmektedir (Şekil 3.33). Bu yapısal kusurun varlığı durumunda taşıyıcı sistemde kolonlar yerine perde duvarlar tercih edilmeli, köşe kolon ve ona bağlanan kirişler sık etriye ile sarılmalıdır. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin şiddeti olarak tanımlanır.  Şiddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak yapılır. Şiddeti tanımlamak için birçok ölçek geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı Değiştirilmiş Mercalli Şiddet Ölçeği’dir. Bu ölçek, Romen rakamları ile belirlenen 12 düzeyden oluşur. Hiçbir matematiksel temeli olmayıp bütünü ile gözlemsel bilgilere dayanır. Doğru cevap C'dir.

1939 yılında Erzincan'da gerçekleşen 7.9 büyüklüğündeki depremde 32.962 kişi ölmüş ve 116.720 bina yıkılmıştır. Ülke tarihindeki en fazla can ve mal kaybına yol açan deprem 1939 Erzincan Depremi'dir. Bu depremin ardından gelen en yıkıcı deprem ise; 1999 yılında Kocaeli-Gölcük'te 7.4 büyüklüğünde gerçekleşen ve 17.127 kişinin ölümüyle birlikte 73.342 binanın yıkılmasına neden olan depremdir. Doğru cevap A'dır.

İkiden fazla düşey taşıyıcı elemanın yüklerini bir bütün olarak zemine aktarabilen temeller sürekli temel olarak adlandırılmaktadır. Kolon ve perde duvar yükleri, bir bütün olarak kirişlere, kirişlerden de pabuca aktarılmaktadır. Farklı oturma riski, tekil temele nazaran çok daha düşüktür. Doğru cevap D'dir.

Taşıyıcı sistemin düşey elemanları kolon ve perdelerdir. Bu elemanlar, binanın bacakları olarak değerlendirilebilir. Doğru cevap A'dır

Dep. Yön. 2007’ye göre minimum kolon boyutu 25cm/30cm olmasına karşın, kolon minimum boyutlarının 30cm/50cm olmasında yarar vardır. Ayrıca binadaki kolon adedi ve kolonların boyutları; kolonlara kiriş ve döşemelerden gelen düşey yüklere göre kontrol edilmeli, kolon boyutlarında elden geldiğince cömert davranılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Ülkemizde çok yaygın olan betonarme karkas tipi binalarda duvarların taşıyıcı özelliği yoktur. Yalnızca hacimleri (odaları, daireleri) bölmek, birbirinden ayırmak amacıyla kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Bazı cephe kolonlarının konsol kirişlere ya da guselere oturtulması, bazı kolonların aşağı katlarda kaldırılarak kirişlere oturtulması, perdenin alt kat kolonlarına oturtulması ve perdenin alt kat kiriş açıklığına oturtulması durumlarında binalarda taşıyıcı sistem düşey elemanlarının süreksizliği meydana gelmektedir. Doğru cevap B'dir.