DEPREM VE DEPREM GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 11

Çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaşılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluşturulmakta ve kolonlar bu platforma oturtulması kazıktı temel uygulaması olarak isimlendirilebilir. Bu temel türü daha çok köprü ve liman inşaatında uygulanmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Zemininde farklı oturma gerçekleşen binalara en iyi örnek bir tarafa doğru eğilmiş görüntsüyle İtalya’daki Pisa Kulesi’dir. Doğru yanıt C'dir.

Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yer içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına sismoloji denir.

Ülkemizde kaydedilen 7.9 büyüklüğündeki deprem 1939 yılında Erzincan'da meydana gelmiştir.

Depremde enerjinin açığa çıktığı odak noktasının yeryüzünden en kısa uzaklığı,depremin odak derinliği olarak adlandırılır.

Temeller, binaların ayaklarına benzemektedir. Uzun boylu bir insanın ayakta durabilmek için büyük ayaklara ihtiyaç duyması gibi, çok katlı binalar da ayakta kalabilmek için yeterince sağlam temellere ihtiyaç duymaktadır. Temelin bir diğer amacı da binanın oturduğu zeminde oluşacak farklı oturmaların önlenmesidir. Zemininde farklı oturma gerçekleşen binalara en iyi örnek İtalya’daki Pisa Kulesi’dir. Eğikliğiyle birçok turistin ilgisini çeken bu bina, aslında inşaat mühendisleri için oldukça önemli bir çalışma alanıdır. Çünkü zemindeki farklı oturma, binalar üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır.

Tekil temel:Binanın düşey taşıyıcı elemanlarının altında, bu elemanların kesitlerinden daha büyük bir betonarme pabuç yapılarak oluşturulan temel tipidir. Deprem kuvvetini aktarması için pabuçlar, bağ kirişleri ile birbirine bağlanmaktadır. Bu temel tipi sağlam ve oturma tehlikesi olmayan zeminlerde inşa edilecek az katlı binalarda tercih edilmektedir.

Kazıklı temel: Çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaşılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluşturulmakta ve kolonlar bu platforma oturtulmaktadır. Maliyeti çok yüksek olduğundan apartman tipi binalar için uygun değildir.

Kütle merkezi ile rijitlik merkezinin üst üste çakışmaması binada dönmeye neden olmaktadır. Buna eksantrisite adı verilmektedir.

Ağır çıkmalı binalar: Bazı binalarda üst katlar, bodrum ve zemin katlara nazaran daha büyük alana sahiptir. Deprem açısından sakıncalı olan bu mimari “çıkma” olarak adlandırılmaktadır. Çıkmalı binalarda, üst kat yükleri daha fazla olduğundan binanın kütle merkezi çıkmalı katlara kaymaktadır. Ayrıca alt katlar yumuşak kat gibi davranmakta, bu kattaki taşıyıcı elemanlar, düşey yükler altında dahi zorlanmaktadır. Bu binalarda kısa kolon, köşe kolon ve çerçeve süreksizliği problemleri de oluşmaktadır.

Depremin konumunu ifade eden kavramlardan “Odak Noktası” (Hiposantr) yerin içinde depremin enerjisinin ortaya çıktığı noktadır.

Türkiye’de bugüne kadar çeşitli büyüklüklerde depremler meydana gelmiştir. Ülkemizde, ölçümlerin yapılmaya başlandığı 1900 yılından bu yana en büyüğü 7.9 olarak kaydedilen 90 büyük depremde, resmi verilere göre 82 bin 372 kişi hayatını kaybetmiştir.

23.10.2011 yılında Van'da meydana gelen 7.2 şiddetindeki depremde 604 kişi hayatını kaybetmiş ve 2262 bina yıkılmıştır.

Binanın düşey taşıyıcı elemanlarının altında, bu elemanların kesitlerinden daha büyük bir betonarme pabuç yapılarak oluşturulan temel tipidir. Deprem kuvvetini aktarması için pabuçlar, bağ kirişleri ile birbirine bağlanmaktadır. Bu temel tipi sağlam ve oturma tehlikesi olmayan zeminlerde inşa edilecek az katlı binalarda tercih edilmektedir.

Kirişler, üstlerinde bulunan duvarları ve döşemeleri taşıyarak duvar ve döşeme yüklerini kolonlara aktarırlar. Kirişler, kolon ve perdeleri birbirine bağlayarak çerçeve oluşumunda rol oynar ve döşemelerle birlikte yatay deprem kuvvetlerinin kolon ve perdeler arasında güvenle aktarılmasını sağlarlar

Binanın kat planında, merdiven ve asansör boşlukları dâhil, boşluk alanlarının toplamı, o katın brüt
alanının üçte birini geçtiği takdirde o binada döşeme süreksizliğinden söz edilebilir. Binadaki bu boşluklar,
deprem yüklerinin kolon ve perdelere düzenli bir şekilde aktarılmasını engellemektedir.

Zayıf kat -yumuşak kat düzensizliği, kısa kolon problemi, köşe kolon problemi düşey doğrultudaki düzensizlikler arasında yer almaktadır. Burulma düzensizliği ise planda düzensizlik problemidir.

Genellikle salonun köşede olduğu binalarda, bina sahibinin salon tavanında sarkan kiriş istememesi ve mimarın bu doğrultuda yaptığı tasarım nedeniyle köşe kolon problemi oluşmaktadır. Köşe kolon problemi; deprem yüklerinin diğer kolonlara aktarımının zorlaşmasına, binanın bu bölgesinin esnek davranmasına, yatay yüklerin etkisiyle köşe kolon uçlarının zarar görmesine neden olmaktadır.  Köşe kolon problemi sadece düşey yükler altında bile binanın yıkılmasına neden olabilmektedir. 2004 yılında Konya’da yıkılan Zümrüt apartmanında da köşe kolon problemi olduğu bilinmektedir

Geçtiğimiz yüzyılın sonunda meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki Kocaeli depreminde 17000’den fazla insan hayatını kaybetmiş ve 20 milyar dolarlık ekonomik kayıp meydana gelmiştir

Dep. Yön. 2007’ye göre minimum kiriş boyutları 25cm/30cm’dir. Ancak uygulamada minimum kiriş boyutlarının 25cm/50cm yapılması önerilmektedir. 25cm kirişin genişliği, 50cm ise yüksekliğidir. Kiriş açıklığı ve üzerindeki yük arttıkça kiriş boyutları da büyütülmelidir.