DEPOLAMA VE ENVANTER YÖNETİMİ

İşletme envanterinde bulunan stok kalemleri hem stoklara bağlanan sermayenin alternatif maliyeti hem de stok bulundurma ve sipariş giderleri nedeniyle işletmeye mali anlamda yük getirmektedir. Dolayısıyla stokların, birim maliyetleri en aza indirecek miktarlarda sipariş edilmeleri, üretim ile talep arasında uyumu ve değişkenlik gösteren talebe uyarlanmayı sağlayacak düzeyde tutulması gerekmektedir.

İşletmelerin zamanla küçülmesi, envanter kontrolünün önem kazanmasında ve gelişmesinde rol oynayan faktörlerden birisi değildir. Tam tersine işletmelerin zamanla büyümesi önemli envanter kontrolü için önemli bir faktördür.

Sipariş noktası, sipariş miktarı ve talebin sık sık gözden geçirilmesi gerekir. Talep düzeyinde değişme olduğunda, daha önce belirlenmiş olan sipariş miktarı ve sipariş noktası güncellenmezse sistem gerekleri karşılanamayacaktır. Bu durumda sistem, talepteki artış ya da azalışlara uyum sağlayamayacaktır. Bu nedenle "talep düzeyindeki değişimlerde güncelleme yapılması zorunluluğu" bu sistemin sınırlılığıdır.

Sabit Zaman Aralıklı veya Sabit Sipariş Dönemli Envanter Sistemi olarak da adlandırılan dönemsel envanter sisteminde iki sipariş arasında geçen za- man sabittir.

Sürekli envanter isteminde stokların azalma hızı değişkenlik göstermekle birlikte sipariş miktarı sabittir ve her defasında q kadar sipariş verilmektedir. Sipariş süresi her dönem için farklılık göstermektedir. Sipariş düzeyi sabit olduğundan her dönemin tedarik süresi de farklıdır.

TZÜ, hammadde alımından üretilen mamullerin dağıtımına, bütün üretim süreci boyunca israfın ortadan kaldırılmasını ifade eden bir üretim yaklaşımıdır. TZÜ yaklaşımı, üretim faaliyetlerinde doğru parçayı, doğru yerde ve doğru zamanda temin ederek, ürüne değer katmayan her şey olarak nitelendirilen israfın kaynaklarını bulup yoketmeye çalışır.

Envanter kontrolünde kullanılan temel yöntemlerden biri olan ABC (Always Better Control- Her Zaman En İyi Kontrol) yönteminin esasını, envanteri oluşturan stok kalemlerinin önem derecelerine göre bir sıraya konulması oluşturur.

İki kutu yönteminde, sipariş miktarı kutu kapasitesi kadardır. Sipariş zamanı ise, kutunun boşaldığı andır. Asıl kutudaki stok bittiğinde sabit miktarda siparişin verildiği bu yöntem, sabit sipariş miktarı sisteminin bir uygulaması olarak ele alınmaktadır.

Sıralama K3, K1, K2 olmalıdır.

Sürekli Envanter Sistemi (Sabit Sipariş Miktarı Sistemi)
Sabit sipariş miktarı sistemi olarak da adlandırılan Sürekli Envanter Sisteminde, envanterdeki bir stok kalemi belirli bir düzeye düştüğü anda ve hep aynı miktarda yeniden sipariş verilir.

Gözle Kontrol Yöntemi
Özellikle küçük işletmelerde, depo ve ambardan sorumlu kişiler tarafından uygulanan bir envanter kontrol yöntemidir. Bu yöntemde stoklar deneyimli bir personel tarafından sürekli gözlenmekte ve belirli bir düzeyin altına düşen stok kalemleri için sipariş verilmektedir.

Gözden geçirme periyodu, sipariş düzeyi ve sipariş miktarının belirlenmesinin kişisel yargıya dayanıyor olması yöntemin en belirgin sakıncasıdır.

Tek Kutu Yöntemi
Tek kutu yönteminde, kutu olarak nitelenen yer veya raflar periyodik olarak kontrol edilmekte ve doldurulmaktadır.

Stoksuzluğa düşme riski çok yüksek olan bu yöntem, gözle kontrol yöntemi gibi uygulanması kolay ve ucuz bir yöntemdir.

İki kutu yönteminde, sipariş miktarı kutu kapasitesi kadardır. Sipariş zamanı ise, kutunun boşaldığı andır. Asıl kutudaki stok bittiğinde sabit miktarda siparişin verildiği bu yöntem, sabit sipariş miktarı sisteminin bir uygulaması olarak ele alınmaktadır.

Barkod sistemleri temel olarak dört bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler; barkod yazıcı, kod etiketi, kod okuyucu ve veri tabanıdır.

ABC Yöntemi
Envanter kontrolünde kullanılan temel yöntemlerden biri olan ABC (Always Better Control-Her Zaman En İyi Kontrol) yönteminin esasını, envanteri oluşturan stok kalemlerinin önem derecelerine göre bir sıraya konulması oluşturur.

• A grubu stok kalemleri: Toplam stok miktarının %15 – 20’sini, toplam stok değerinin %75 – 80’ini oluşturur.

ABC Yönteminin Faydaları
ABC yönteminin işletmelere sağladığı faydalar aşağıdaki gibi sıralanabilir (Mathur, 2010: 197):
• Envanterde bulunan ve önemli yatırım değerine sahip stok kalemleri üzerinde yakın
ve oldukça sıkı bir kontrol sağlar.
• Çalışma sermayesinin daha kârlı yatırım
alanlarında kullanılmasına olanak tanır.
• Envanter bulundurma (taşıma) maliyetlerini azaltır.
• Stok kalemlerinin önem derecesine göre sınıflandırılmasını sağlayarak az öneme sahip kalemlerin kontrolü için gereğinden fazla zaman ve kaynak kullanılmasını önler.
• Stok kalemlerinin önem derecesine göre yeterli emniyet stoku oluşturulmasını mümkün kılar.
• Yüksek stok devir hızı oranlarına ulaşılabilmesine imkân tanır.
• ABC yöntemi, envanter kontrolünün yanı sıra satış ve dağıtım, kalite kontrolü, malzeme tedariki ve üretim planlama sorunlarında da başarı ile uygulanabilmektedir.
Bazı işletmelerin envanterlerindeki stok kalemlerini üçten daha fazla sayıda grupta
topladığı veya A, B ve C gruplarının her biri içinde alt gruplar tanımladığı görülmektedir. Yöntemden beklenen faydaların elde edilebilmesi için her işletmenin, stok kalemlerinin özelliklerine uyan bir sınıflandırma yapması, miktar ve değer yüzdelerini de yine bu kritere göre saptaması gerekir.