DEPOLAMA VE ENVANTER YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 7

Operasyonel etkinli

Depo içi taşıma maliyetleri

Ürün kayıp endeksi

Depolama alanı kullanım endeks

Hizmet düzeyleri veya stokların yüzdesi

Depo güvenliği ve bakım endeksi

Operasyonel etkinlik: Bu gösterge siparişin alınma- sından talebin gerçekleştirilmesine kadar geçen ortala- ma süreyi ifade etmektedir.

Depolar sadece ürünlerin stoklandığı alanlar değildir. Tedarik zinciri sürecine
göre hammadde ya da yarı mamuller de depolarda saklanabilir. Ayrıca depolarda saklamanın yanında sahip olunan araç ve ekipmanlara bağlı olarak sipariş yönetimi, montaj, bakım ve onarım gibi faaliyetlerde yürütülebilmektedir.

Depolar, temel olarak işletme ihtiyaçları ya da müşteri taleplerine bağlı olarak ürünlerin belirli süreler için depolandığı açık veya kapalı alanlar olarak tanımlanabilir. Depolarda hammadde, yarı mamul ya da bütün ürünler stoklanabilmektedir. Depolarda mal kabulü, yerleştirme, depolama, ayrıştırma, paketleme ve sevkiyat gibi faaliyet süreçleri bulunmaktadır. Depolarda genel olarak düşük katma değerli işlemler gerçekleşmekte ve operasyonel maliyetlerin en düşük seviyede olması hedeflenmektedir. Depolamanın temel amacı, ürünlerin saklanmasının yanı sıra ürün fiyatlarındaki değişim gibi işletmeyi etkileyen değişimlerden korunmadır. Ayrıca müşteriler belirli sebepler doğrultusunda satın aldıkları ürünlerin ileri bir tarihte teslim edilmesi için stoklanmasını isteyebilir. Bu gibi durumlarda da ürünler geçici olarak depolanmaktadır.

İşletme Fonksiyonlarına Göre Depolar; Klasik Depolar, Dağıtım Merkezi, Toplama Merkezi, Aktarma Merkezi, Sipariş İşleme Merkezi ve Terminal Depoları olarak sıralanabilir. 

Diğer seçenekte yer alan depolar mülkiyet esasına göre depolar başlığı altında ki depolardır.

Mağara benzeri yerin altındaki doğal ortamlardan yararlanılarak kullanılan depolara, Yeraltı Depoları adı verilmektedir. Bu depo türünde, doğal ortama bağlı olarak sağlanan koşullar belirli ürünlerin stoklanmasına olanak sağlar. Ayrıca yeraltı depoları, yer üstünde bulunan farklı depo türlerine göre daha düşük maliyetlidir. Bu depo türünde stoklanan ürünler olumsuz hava koşullarına göre daha fazla korunma olanağına sahiptir. Bu nedenle depolanan ürünlerin oldukça uzun bir dönem boyunca stoklanması mümkündür. Diğer yandan yeraltı depolarında yangın ihtimaline karşı ek güvenlik önlemlerinin alınması zorunluluğu, depolama maliyetlerini artırmaktadır.

Toplam depolama maliyeti matematiksel olarak aşağıdaki şekilde ifade edilebilir;

TDM= TİM + TDİM
TDM: Toplam depolama maliyetleri
TİM: Toplam inşa maliyetleri
TDİM: Toplam depo işletme maliyetleri

Depolama maliyetleri üç temel bileşenden oluşmaktadır; Depo Maliyetleri, Büro Maliyetleri ve Elleçleme Maliyetleri.

Elleçleme Maliyetleri: Ürünlerin depo içinde veya dışında taşınmasıyla ilişkili maliyetlerden oluşmaktadır.

Tedarik zinciri, üretim fonksiyonuna bağlı olarak üretim sürecinin başlangıcından ürünün son kullanıcıya teslimine kadar tedarikçi ve tüketiciyi birbirine bağlayan süreçleri ifade etmektedir. Diğer bir ifade ile tedarik zinciri, hammadde aşamasından başlayarak nihai kullanıcı olan müşterilere doğru taşınan ürünlere ilişkin tüm etkinlikleri kapsamaktadır.

Tedarik zinciri kapsamında; üreticiler, dağıtıcılar, perakendeciler, müşteriler ve lojistik hizmet sunan işletmeler gibi birçok farklı aktör yer almaktadır. Bunlardan perakendeciler diğer tedarik zinciri üyeleri olan üretici ya da dağıtımcılardan kendilerine ulaştırılan ürünleri tüketici ile buluşturmaktadır.

Günümüzde gelişen rekabet ile birlikte depolama ve depo yönetimi tedarik zincirinin vazgeçilmez bir unsuru hâline gelmiştir. Bununla birlikte tedarik
zinciri içinde yer alan bir unsurun performansı, diğer unsurların verimliliği ve etkinliğine bağlıdır. Bu noktada depolar, tedarik zincirinde bulunan üreticiler, dağıtıcılar, perakendeciler ve müşteriler arasındaki en önemli bağlantı noktaları olarak değerlendirilebilir. Diğer bir ifadeyle depolar tedarik zinciri aktörleri arasında köprü rolünü üstlenmektedir.

Tedarik zincirinde depolar temel olarak, ürünlerin stoklanması fonksiyonunu yerine getirmektedir. Diğer yandan stok bulundurma gereksinimi ile birlikte işletmeler birçok farklı faktöre bağlı olarak da depolara ihtiyaç duyarlar: 
• Üretimin yanı sıra atık hale gelen ya da müşteriden iade edilen ürünler de depolarda geçici süreler için stoklanabilir.

• Optimum şekilde tasarlanan ve teknolojik ekipmanların kullanıldığı depolar, stok kayıplarını en aza indirmekte ve üretimde de tasarruf olanağı sağlamaktadır.

• Depolar, işletmeler ve müşteriler arasında zaman ve yer farklılıklarını ortadan kaldırmaktadır.

• İşletme ve müşteri lokasyonları arasında depoların kurulması, nakliye harcamaları konusunda tasarruf sağlayabilir. Bu durum ise işletmeler açısından birim maliyetlerin azaltılmasında önem arz etmektedir.

• Depolar, işletmelerin faaliyetlerini en düşük maliyetle sürdürmeleri açısından ön plana çıkmaktadır.

Depolarda yerine getirilen faaliyetler şu şekilde sıralanabilir ;
• Ham madde, malzeme, alet, ekipmanlar ve benzer kalemleri teslim almak ve bunlara ilişkin sorumluluğu üstlenmek,
• Farklı tür ürünler için yeterli ve uygun saklama alanı ve koruma sağlamak,
• Departmanlarının talepleri doğrultusunda ürün ve malzemeleri hazırlamak, depolardan çıkarmak ve bunlara ilişkin kayıtları tutmak,
• Uygun kodlama, koruma ve saklama koşullarını sağlayarak eskime, artık ürün ve hurda düzeyini en aza indirmek,
• Fiziksel stok doğrulaması ve takibini yapmak,
• Stok birikimi, stok miktarına ilişkin tutarsızlıklar ve anormal tüketime ilişkin etkin kontrol önlemlerini ön planda tutmak,
• Malzeme taşıma, malzeme koruma, stoklama, makbuz vb. işlemlerin uygun bir şekilde yapılabilmesi için yeterli bakım ve temizlik koşullarını sağlamak,
• Satın alma işlemlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için gerekli birimlere destekleyici ve doğrulayıcı bilgiler sağlamak.

Konsolidasyon (Consolidation): Konsolidasyon fonksiyonu, nihai varış noktasına sevk edilecek malları bir araya getirmek için depoların kullanımını ifade etmektedir. Diğer bir ifadeyle, farklı işletme departmanlarından veya tedarikçiden gelen farklı ürünler depoda bir araya getirilir ve sevkiyat tek bir araç ile gerçekleştirilir. Bu sayede küçük hacimli çok sayıda sevkiyat yerine, tek bir sevkiyat yapılmış olmakta, sevkiyat sıklığı ve maliyetleri düşürülmektedir.

Her bir işletme sürecinde olduğu gibi depolama süreçlerinde de maliyet ve verimlilik oldukça önemlidir. Bu nedenle mümkün olduğunca farklı işlemler birleştirilerek, kaynakların etkin kullanımının sağlanması gerekmektedir. Aralıklı yerleştirmede, taşıma araçlarının kullanımı artırılarak yerleştirme ve yeniden toplama işlemleri birleştirilmektedir. Sipariş toplama ve yerleştirme süreçlerinde daha fazla düzen sağlamak üzere, depoda bu ilkenin uygulanması ile söz konusu araçların ara vermeksizin boşaltma, yükleme, toplama, yerleştirme vb. depolama faaliyetlerini gerçekleştirmesi sağlanabilir.

Sipariş, gerek son mamul bazında müşterilerden gerekse ara mamul bazında bir üretim deposu, dağıtım merkezi ya da üretim ve montaj hattından gelen taleplere bağlı olarak oluşmaktadır. Bu bağlamda sipariş toplama süreci, ilgili birimlerden gelen talepler doğrultusunda belirli bir ürünün depolama alanından toplanmasını ifade etmektedir. Diğer bir ifadeyle sipariş toplama süreci, belirlenen malların depo içinde yerleştirildikleri alanlardan hareketi olarak tanımlanabilir. Bu süreç, depo araç ve ekipmanlarına bağlı olarak manuel, yarı otomatik ya da tam otomatik olarak gerçekleştirilmektedir

Barkod, temel olarak kimlik bilgisi gibi ürüne ait verilerin değişik kalınlıktaki çizgi ve boşluklardan meydana gelen semboller ile kodlanmasını ifade etmektedir. Bu bağlamda genellikle ürün ambalajı üzerinde yer alan barkod, belirli araçlar ile okunabilen bir şifre olarak tanımlanabilir. Otomatik tanımlama sistemleri içinde sıklıkla kullanılan barkod, ürün ya da ambalaj yüzey büyüklüğüne bağlı olarak 8 veya 13 haneli sayı dizisini içeren dikey ve birbirine paralel çizgiler ile çizgiler arasındaki boşluklardan oluşmaktadır. 13 sayıdan oluşan dizide ilk üç sayı ülke kodunu, sonraki dört sayı firma kodunu, sonra gelen beş sayı ise ürün kodunu belirtmektedir. 13. sayı ise kontrol sayısı olup belirtilen ilk 12 sayının doğruluğu
kontrol edilmektedir.

Bir ürünün hangi ülkede üretildiğini anlamada barkodun ilk üç sayısı belirleyici
olmaktadır. Türkiye’nin barkod içinde yer alan ülke kodu 868 ve 869 olarak belirlenmiştir. Yani bir ürünün barkodunun ilk üç hanesinde 868 ya da 869 sayısı yer alıyorsa, bu ürün "Türkiye’de üretilmiş" yani "Türk Malı" demektir.

Depo yöneticilerinin iş tanımları ve üstlendikleri temel sorumluluklar şu şekilde sıralanabilir;
• Global iş stratejisinin mevcut ve uzun vadeli gereklilikleriyle uyumlu, ihtiyaçlara çabuk cevap veren ve düşük maliyetli bir depo sağlamak,
• Depo ekibinin liderliğinin yürütülmesini sağlamak,
• Deponun işletmenin ihtiyaç duyduğu hacim gereksinimlerini karşılayabilmesini sağlamak,
• Faaliyetlere ilişkin maliyet verimliliğinde sürekli iyileştirme sağlamak,
• Depo için uzun vadeli vizyonu stratejik plan doğrultusunda ortaya koymak ve gelecekte ortaya çıkabilecek alan ihtiyacı ile müşteri ve hizmet gereksinimlerinin karşılanmasını sağlamak,
• Depoda istihdam edilen beşerî işgücü ve fiziki varlıkları korumak,
• Projelerin yönetilmesini ve yeni girişimlerin başlatılmasını sağlamak,
• Tedarikçilerle güçlü ilişkiler kurmak,
• Depo çevresi ile endüstriyel ilişkilerin geliştirilmesi ve yönetimini sağlamak.

Depo yöneticileri yönetim sürecinde maliyet, zaman, kısıtlı imkan vb. bir çok
içsel ve dışsal sorun ile karşılaşmaktadır. Yöneticileri en çok zorlayan sorunlardan biri müşteri memnuniyetinin sağlanması ile birlikte aynı zamanda işlem maliyetlerinin düşürülmesidir. Karşılaşılan bir diğer önemli sorun ise teslimat kanallarının çeşitlendirmesidir. Her bir teslim şekli farklı gereksinimleri ortaya çıkarmakta ve teslimat kanallarının değişmesi depo faaliyetlerinde farklılıklara neden olabilmektedir. Bu durum ise farklı toplama ve teslimat ekipmanlarını gerektirmekte ve buna bağlı olarak sipariş teslim süresi ve teslimat şekli de değişmektedir. Bu nedenle depo yöneticisi, farklılaşan teslimat yöntemlerine bağlı olarak daha karmaşık bir süreç ile karşı karşıya kalmaktadır. Depo yöneticilerinin en çok zorlandıkları alanlardan bir diğeri ise depoda istihdam edilecek personelin bulunması ve yetiştirilmesi konularında ortaya çıkan sorunlardır. Ayrıca çevresel  konular da depo yöneticilerinin karşılaştığı sorunlar arasında yer almaktadır. Çünkü yöneticiler yalnızca maliyetlerin düşürülmesinden değil, aynı zamanda  deponun çevre üzerindeki etkisinin de azaltılmasından sorumludur. Depoda gerçekleştirilen enerji tüketimi, aydınlatma, mekanik taşıma ekipmanlarının kullanımı ve iklimlendirme çevreye etkileri değerlendirilerek kullanılmalıdır.