DAVRANIŞ VE ÖĞRENME SORUNU OLAN ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ

Uygun davranışlar, çocuğun çevresi tarafından kabul edilen, öğrenmesine katkıda bulunan ve yaşam kalitesini artıran davranışlardır. Uygun davranışlara örnek olarak arkadaşlarını selamlayarak sıraya geçmek, parmak kaldırarak söz almak, konuşan kişiye bakmak, hızlı ve sessizce sıralara oturmak gösterilebilir. Uygun olmayan davranışlara örnek olarak ise arkadaşlarını iterek sıraya geçmek, izin almadan konuşma, bir şey ile ilgilenmek ya da biriyle konuşmak, sınıfta gezinmek, koşmak, arkadaşına bağırmak, ödev yapmak yerine defteri karalamak gösterilebilir. Doğru cevap B'dir.

Kurallar, uygun olan ve olmayan davranışlar arasındaki ilişkilerden doğan sonuçları gösterirler. Bu sonuçlar, kurallara uyulması durumunda olumlu, kurallara uyulmaması durumunda da cezalandırıcıdır. Sınıf kuralları okulöncesi dönem öğrencileri için resimler ya da görsel ipuçları ile sunulmalıdır.  Sınıf kuralları genel ve az sayıda olmalıdır; fakat sınıf rutinleri kurallardan fazla olmalıdır. Rutinlerin iyi planlanması, öğretim zamanının iyi planlanmasını, etkinliklere yeterince zaman ayrılmasını ve öğrencilerin dikkatlerini toplamayı kolaylaştıracaktır. Sınıf ilke ve kurallarının belirlenmesi iyi bir sınıf yönetimi için yeterli değildir. Öğrenci ve öğretmenler mutlaka sınıftaki kurallara uymanın ve uymamanın sonuçlarının ne olacağı konusunda hemfikir olmalıdırlar ve her öğrenci sonuçlardan haberdar olmalıdır. Uygun davranışların artmasını ya da sürmesini sağlayacak önemli sonuçlardan biri bu davranışların pekiştirilmesidir. Öğretmen sonuçlar konusunda dikkatli olmalı ve tutarlı şekilde uygulamalıdır. Doğru cevap C'dir.

Olumlu pekiştirme, uygun davranışları artırmak ya da sürdürmek için öğrencinin uygun davranışlarını izler şekilde hoşuna giden bir uyaranın sunulmasıdır. Ortama eklenen ya da öğrenciye sunulan uyarana pekiştireç denir. Doğru cevap A'dır.

Doğal yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan ve birey için biyolojik önem taşıyan uyaranlara öğrenilmemiş pekiştireçler denir. Bu nedenle bu uyaranlara; doğal, koşulsuz, öğrenilmemiş, birincil pekiştireçler denir. En önemli tipleri, yiyecekler, içecekler, uyku, barınma ve cinselliktir. Öğrenilmemiş pekiştireçler gibi yaşamın sürdürülmesinde biyolojik açıdan önemli olmamakla birlikte davranışların artırılması ve sürdürülmesinde etkili biçimde kullanılan uyaranlar öğrenilmiş pekiştireçler olarak adlandırılır. Bunlara ikincil pekiştireçler de denir. Öğrenilmiş pekiştireçler, birincil pekiştireçlerle birlikte kullanıldıklarında bir süre sonra tek başlarına pekiştireç olma özelliği kazanırlar. Örneğin, “Çok iyi yaptın”, “Aferin”, “Bravo” gibi sözcükler başlangıçta çocuk için bir şey ifade etmeyebilir. Fakat bunlar çikolata, bisküvi, süt gibi öğrenilmemiş pekiştireçlerle birlikte sunulduklarında bir süre sonra yiyecek pekiştireçleri olmaksızın da tek başlarına davranışı pekiştirici özellik gösterirler. Doğru cevap A'dır.

Sosyal Pekiştireçler: Jest ve mimikler, tensel temas, sosyal ortamlarda yakınlık ya da ayrıcalık tanıma, övgü sözcükleri ya da sözcük grupları sosyal pekiştireç türleridir. Doğru cevap B'dir.

Öğrenci/öğrencilerinizin yemekten, oynamaktan, yapmaktan hoşlandıkları şeylerin bir listesini yapın. Öğrencinizle sözel iletişim kurabiliyorsanız, bu listeyi onlara sunun ve neleri sevdiğini, neleri sevmediğini, neleri daha çok sevdiğini sorun ve yanıtları listenizde işaretleyin. Öğrencinizle ilgili diğer kişilerle (örneğin, anne-baba gibi) görüşün. Öğrenci/öğrencilerinizi gözleyin ve deneyin. Değişik ortamlarda pekiştireç olabileceğini tahmin ettiğiniz uyaranları onlara sunun ve hangilerinin etkili olduğunu kayıt edin. Pekiştireçler öğrenciden öğrenciye farklılık gösterebilir. Bir öğrencinin tercih ettiğini diğer öğrenci tercih etmeyebilir. Ayrıca bir öğrencinin tercih ettiği bir pekiştireç diğer öğrenci için zararlı olabilir. Örneğin; şeker hastası bir öğrenciye çikolata verilmesi. Doğru cevap E'dir.

Sabit bir oran belirlenerek, pekiştirecin bu oranda sunulmasına sabit oranlı pekiştirme denir. Davranış belirlenen oranda gerçekleştiğinde pekiştireç sunulur. Örneğin, SOP3 ile pekiştirilen bir davranışta; 1., 4., 7. davranışlar pekiştirilebileceği gibi 3., 6. ve 9. davranışlar pekiştirilebilir. Doğru cevap A'dır.

Bebeklerin ağlamaları ilk iletişim biçimidir. Ağlayan bir bebeği gözleyen bir kişi ya da bebeğin ne istediğini anlamaya çalışan bir anne, bu davranışın iletişim amaçlı yapıldığını anlayabilir. İletişim kurmak için bebeklikte kullanılan ağlama ve bağırma davranışları jestler ve konuşma dilinin gelişmesi ile birlikte kendiliğinden azalır. Gelişimsel gerilik gösteren çocuklarda, yaşlarının ilerlemesine rağmen, iletişim becerilerinde yeterliliğe ulaşamadıkları için iletişim amaçlı ağlama, bağırma ve öfke gibi sorun davranışlarla karşılaşılma olasılığı yüksektir. Doğru cevap A'dır.

Sözleme, en az iki kişi arasında yapılan ve tarafların karşılıklı olarak kabul ettiği koşullara dayanan bir anlaşmadır. İzlerlik sözleşmesi diye adlandırılan strateji de öğrenci ile öğretmen ya da çocuk, anne ve baba arasında yapılan sorumluluklar yükleyen bir sözleşmenin yapılmasını gerektirir. Bu sözleşmede öğrencinin bir davranışı yerine getirmesini izleyen şekilde öğretmen ya da anne ve baba onun isteğini yerine getirir. Doğru cevap A'dır.

Öğrencilerin problem davranışları sonucunda pekiştirilmesi problem davranışların artmasına neden olacaktır. Doğru cevap E'dir.

8 Yaşındaki çocuğun öfke kontrolünü sağlamayı öğrenmesi  yaşına uygun olumlu bir davranıştır.Doğru cevap B'dir.

Öğrencide devamını görmek istediğimiz uygun davranışlar olur olmaz; öğrenciye, mutlaka ona özel olan olumlu dönüt sunulmalıdır. Bu diğer öğrencilere için de çok iyi bir modeldir. Örneğin, “Ayşe ve Ali defterlerini açmışlar ve beni bekliyorlar, afferin size, evet başka kim derse hazır?” Tüm öğrenciler doğru davranışlarda bulundukları zaman bunun fark edilmesinden ve ödüllendirilmekten son derece mutlu olurlar. Ayrıca uygun davranışlar göstermeleri için öğrencileri cesaretlendirici olumlu betimlemeler yapmak öğretmenin de işleyişe daha olumlu bakmasını sağlayacaktır. Olumlu dönüt verme ile cesaretlendirme arasında fark vardır.

Olumlu dönüt verme ile cesaretlendirme arasında fark vardır. Olumlu dönütte uygun davranış hakkında yorum yapılır. Örneğin, “Ayşe ödevini tamamlayarak, harika bir iş başardı.” Cesaretlendirmede ise öğrenci davranışı betimlenir ama sonucu hakkında yorum yapılmaz. Örneğin, “Eminim ki ders zili çaldığında, çok sessiz bir şekilde sıralarınıza geçip beni bekleyeceksiniz.” Doğru cevap A'dır.

Çocuklar için ev yaşamında olduğu gibi sınıf ortamında da günlük rutinler çok önemlidir. Sınıf rutinleri, ders, oyun, yemek, temizlik gibi etkinliklerin belli bir sıralamayla yapılmasıdır. Her gün aynı sıralamanın ya da etkinlikler dizisinin kullanılması üç temel nedene dayanır. Bunlar: (a) Öğrenci tamamlanan bir etkinlikten sonra hangi etkinliğin başlayacağını öğrenir. Böylece bir etkinlikten diğerine geçerken zaman kaybı önlenir. (b) Öğretime ayrılan zaman artar. (c) Ortaya çıkabilecek karmaşa, olası davranış sorunları önlenir ve uygun davranışlara zemin hazırlanmış olur.Doğru cevap E'dir.

İzlediği davranışın gerçekleşme olasılığını artıracak veya davranışın sürmesine yol açacak şekilde ortama uyaranların eklenmesi sürecine pekiştirme denir. Doğru cevap E'dir.

Doğal yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan ve birey için biyolojik önem taşıyan uyaranlara olumlu pekiştirme denir. Doğru cevap B'dir.

Öğrenilmemiş pekiştireçlerin en önemli yararı, öğretimi gerektirmemeleridir. Fakat öğrenilmiş pekiştireçlerle birlikte kullanılmaları önerilmektedir. Öğrenilmemiş pekiştireçlerin en önemli sınırlılıkları ise, aşırı doygunluk sağlayabileceklerinden uzun süre etkili olmayabilirler ve toplumsal yaşamda ya da doğal ortamlarda her zaman bu pekiştireçleri elde etmek mümkün olmayabilir.Doğru cevap C'dir.

Öğrenilmiş pekiştireç türleri arasında sosyal pekiştireçler, etkinlik pekiştireçleri, nesne pekiştireçleri ve sembol pekiştireçler sayılabilir. Sosyal Pekiştireçler: Jest ve mimikler, tensel temas, sosyal ortamlarda yakınlık ya da ayrıcalık tanıma, övgü sözcükleri ya da sözcük grupları sosyal pekiştireç türleridir. Etkinlik Pekiştireçleri: Sözel ya da bedensel bir uğraşı gerektirirler. Az yeğlenen bir etkinliğin ardından çok yeğlenen bir etkinliğin yapılmasına izin vermek, az yeğlenen etkinliğin yapılmasını artırır. Bu kural Premack ilkesi olarak adlandırılır. istenilen etkinlik başarı ile tamamlandıktan sonra öğrenciye istediği bir etkinliği yapması için izin verilir. Nesne Pekiştireçleri: Öğrencinin davranışını artırmak üzere istediği hoşlandığı nesneler pekiştireç olarak kullanılırlar. Nesne pekiştireçleri bir sınıfı aynı amaç etrafında toplamaya yardımcı olan çok etkili pekiştireç çeşitlerinden biridir. Ayrıca, nesne pekiştireçleri ileri düzeyde davranış bozukluğuna sahip öğrenciler üzerinde de çok etkili olabilen ve gereksinim duyulan pekiştireçlerdir. Sembol Pekiştireçler: Kendi başlarına anlamı olmayan ama başka pekiştireçlere dönüştürülebilen sembollerdir. Semboller önemli ve değerli olan başka bir şey ile değiştirilebilen işaret ya da nesnelerdir. Semboller uygun davranışları sergileyen kişi ve gruplar için kullanılmalıdır.Doğru cevap A'dır.

Nesne Pekiştireçleri Oyuncaklar, araç-gereçler, materyaller
Sembol Pekiştireçler Para, gazete kuponları, yıldızlar, jetonlar, gülen yüzler

Bebeklerin ağlamaları ilk iletişim biçimidir. Ağlayan bir bebeği gözleyen bir kişi ya da bebeğin ne istediğini anlamaya çalışan bir anne, bu davranışın iletişim amaçlı yapıldığını anlayabilir.İletişim kurmak için bebeklikte kullanılan ağlama ve bağırma davranışları jestler ve konuşma dilinin gelişmesi ile birlikte kendiliğinden azalır. Gelişimsel gerilik gösteren çocuklarda, yaşlarının ilerlemesine rağmen, iletişim becerilerinde yeterliliğe ulaşamadıkları için iletişim amaçlı ağlama, bağırma ve öfke gibi sorun davranışlarla karşılaşılma olasılığı yüksektir.Doğru cevap B'dir.