DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME VE ÖĞRETİM SÜRECİNDE AİLE

• Anne babayı karşılama sırasında, programa katılan tüm personelin katılımını cesaretlendirerek dostça bir ortam yaratılmalıdır. • Program etkinliklerine anne babaları dahil etmek üzere belirli planlar yapılmalıdır. • Anne babanın temel gereksinimlerini karşılamada kullanılacak kaynakları belirlemek için anne babalarla birlikte çalışılmalıdır. • Okul başlamadan önce anne babalarla iletişimi öncelikle öğretmen başlatmalıdır. Öğretmen kendini tanıtmalı, yıl içindeki plan ve projeleri hakkında bilgi vermelidir. • Her zaman anne babanın güçlü yönleri ve çocuğunun eğitimine getirebileceği olası katkılar üzerine odaklanılmalıdır. • Anne babalar, çocuklarıyla ilişkili sorunları çözen ve iş birlikçi, girişime istekli olan çalışma ortakları olarak görülmelidir. • Anne babaların rolleri, sorumlulukları ve onlara ilişkin beklentiler ifade edilmelidir. • Anne babaların olumlu yaşantılar edinmeleri ve yeniliklere açık olmaları için çaba gösterilmelidir.

• Görüşme sonrasında, ailenin konuşmalarını ve öğretmenin açıklamalarını özetlemek önemlidir. • Görüşme notlarının katılımcılara yazılı bir kopya olarak verilmesi daha iyi anlaşılmasına yardım edecektir. • Aileleri çocuklarının eğitimiyle ilgili davranışlarından ötürü pekiştirmek ve görüşmede alınan kararları ailenin anladığından emin olmak için belirli zamanlarda aileyle görüşmek önemlidir. Bu görüşmelerde, aileye destekleri için teşekkür edilmeli ve karar verilen planın ilerlemesi hakkında sorular sorulmalıdır. • Belirli aralıklarla yapılan planlı aile görüşmelerine ek olarak, anne babalarla planlanmamış aile görüşmeleri de yapılmalıdır

Planlanmış aile görüşmeleri, öncesinde hazırlık yapılan, belirli bir plan çerçevesinde ve belirli aralıklarla düzenlenen görüşmelerdir.

Anne babayı okula çağırmak yerine, aileyi evinde ziyaret etmek ya da uygun zaman dilimleri belirlemek bu engelleri azaltmak açısından yardımcı olabilecek birer seçenek olarak düşünülebilir.

• Görüşme sırasında öğretmen belirlemiş olduğu gündeme bağlı kalmalıdır. • Toplantıya, gündemi içeren etkili bir açılış konuşmasıyla başlamalıdır. • Öğretmen, toplantının başlangıcında anne babaları soru sormaları, öğretmenin açıkladığı konularda yorum yapmaları ve çocuğuyla ilgili alınacak kararlara katılmaları için cesaretlendirmelidir. • Öncelikle, öğrencinin gösterdiği ilerleme ve başarı üzerinde durulmalıdır. • Öğrencinin gösterdiği gelişim tarih sıralamasına göre sunulan çalışma örnekleriyle ve basit grafikler kullanılarak aileyle paylaşılmalıdır. • Öğrencinin performans düzeyi anne babanın anlayacağı bir dille sunulmalı, teknik ifade kullanımından kaçınılmalıdır. • Anne babanın görüşleri mutlaka alınmalıdır.

Öğretmenlere, aile görüşmeleri sırasında etkin ve empatik dinleme becerilerinin kullanılması önerilmektedir.

• Öğretmen, çocuğun dosyalarını ve ilerleme kayıtlarını gözden geçirmelidir. • Öğrencinin hâlihazırdaki performansını ve varsa sorununu ailenin anlayacağı açıklıkta ifade etmelidir. • Yapacağı görüşmenin konusu hakkında genel bir çerçeve oluşturarak hazırlık yapmalıdır. • Öğrenciye ilişkin ek bilgi elde etmek için çocuğun eğitiminden sorumlu olan diğer öğretmenlerle uygun zamanlarda görüşmeler yapmalıdır. • Öğrenciyle ilgili değerlendirme kayıtlarını gözden geçirmeli ve öğrencinin çalışma örneklerini seçmelidir. • Ailenin çocuktaki ilerlemeleri görmesi için çocuğun çalışma örneklerini tarih sırasına göre sıralayarak göstermelidir. • Gerektiğinde aileye vermek üzere çocuğun çalışma örneklerinden oluşan bir dosya hazırlamalıdır. • Görüşmenin yapılacağı ortam hazırlanmalıdır.

• Öğretmen, anne babanın sözünü kesmeden dinlemelidir. • Öğretmen tartışmacı, eleştirel ve kendini savunan bir tavır sergilememelidir. • Öğretmen, aileye yapamayacağı bir konuda söz vermemelidir. • Anne babalar, herhangi bir konu konuşurken öfkelendiğinde, öğretmen sakinliğini korumalı ve uygun bir şekilde konuşmaya devam etmelidir. • Anne babalar, öfkeliyken gerçek duygularını yansıtmayan sözler ya da cümleler kullanabilirler. Bu nedenle, ailenin ifade ettikleri arasından not alınan anahtar ifadeler aile sakinleştiğinde aileyle paylaşılmalı ve böylece ailenin gerçek duyguları konusunda emin olunmalıdır. • Öğretmen, anne babanın kaygılarını gidermek için uygun zamanlarda bireysel görüşmeler planlamalı ve gereksinim duyulan konularda gerekli bilgiyi sağlamak üzere çaba göstereceğini söylemelidir.

• Anket yapılabilir. • Öneri kutusu oluşturulabilir. • Dolaylı dönütler dikkate alınarak notlar alınabilir.

• Ulaşım ve zaman engeli, • İletişimden kaynaklanan engeller, • Eğitim sistemini anlayamamadan kaynaklanan engeller.

• Anne babalar kültürel değerleri, inançları ve gelenekleri çocuklarına aktaran ve çocuklarının sosyalleşmesini kolaylaştıran ya da sağlayan kişilerdir. • Anne babalar, çocukları hakkındaki en önemli bilgi kaynaklarıdır. • Anne babalar çocuklarına okulda öğrendiklerini, ev ve diğer ortamlara aktarmaları konusunda yardımcı olurlar. • Anne baba katılımı ile anne babalar ve öğretmenin çocuğa ilişkin beklentileri arasında bir tutarlılık sağlanabilir. • Anne babalar, çocukların farklı gelişim alanlarındaki gereksinmelerini karşılamada önemli pekiştireç kaynaklarıdır. • Anne babalar, evde öğretim etkinliklerine katıldıklarında, çocuklar farklı gelişim alanlarındaki becerileri daha hızlı kazanırlar. • Anne babaların eğitim sürecine katılımları, onların diğer ailelerden destek almalarını ve çocuklarının güçlü ve zayıf yönleri hakkında görüş sahibi olmalarını olanaklı kılar.

• Aileler, çocuklarının ve kendilerinin yasal hakları konusunda bilgilendirilmelidir. • Çocuklarını bir okula yerleştirmede yapılması gereken işlemleri ve yasal haklarını bilmelidirler.

• Anne babanın ilgisizliğinin nedenlerini anlayamamak, • Öğretmenin işbirliği girişimini reddeden zor aileler, • Zamansızlık

Okulöncesi eğitim programlarına anne babanın katılımını olumsuz etkileyen engeller, “aileden kaynaklanan engeller” ve “öğretmenden kaynaklanan engeller” olarak iki grupta toplanır.

• Ev ziyaretleri, ev ile okul arasındaki boşluğu doldurur. • Günlük yaşam rutini, özellikle küçük çocukların öğrenmesi için önemlidir. Çocuk, düzenli günlük yaşam rutini içinde hem kendini daha güvenli hissedecek hem de bu düzen çocuğa çeşitli öğrenme fırsatları verecektir. Ev ziyaretleri bu rutinin gözlenmesi ve ailenin bilgilendirilmesi açısından önemlidir. • Ailenin doğal ortamında çocuğuyla ilişkili davranışlarının gözlenmesi, çocukla okulda daha etkin şekilde çalışılabilmeyi olanaklı kılmaktadır. • Çocuğun okula başlamasından önce yapılacak bir ev ziyareti çocuğun okuldaki ilk günlerini kolaylaştırmaktadır.

Empatik dinleyici içten bir ilgiyle dinler, önceliği ailenin düşüncelerini anlamaya verir. Aynı zamanda konuşmacıyla görüş birliği ya da ayrılığı yakalama çabası içinde olmaz.

Aktif dinleme

• Boşanmış aileyle çocukları hakkında bilgi paylaşırken, anne babanın aralarında görüş birliğine vararak ortak karar almalarını sağlama konusunda ek çaba gösterilmelidir. • Öğretmenler, anne babalarla yapacakları görüşmeler sırasında akademik dili olabildiğince kullanılmamalıdır. • Öğretmen, eğitimini üstlendiği çocukların ailelerinin iletişimlerindeki çeşitliliğin farkında olmalı ve farklılıklara karşı hoşgörülü olmalıdır. • Öğretmen, anne babalardan ne şekilde iletişim kurulması gerektiği konusunda mutlaka görüş almalıdır.

Aktif dinleme, söylenenleri yorumlama, değerlendirme, sorular sorma ve yanıtlarını verme olarak tanımlanır.

Öğretmen koşullar ne olursa olsun, her zaman ailenin yanında olduğunu gösterdiğinde, aile, öğretmene sorunlarını ya da konu hakkındaki görüşlerini ifade etmekten çekinmeyecektir. Güven sağlanması ile birlikte aile öğretmen işbirliğinde yürüyen eğitim çocuk açısından daha faydalı bir hale gelecektir.

• Sınıf gözlemleri, anne babalara verilecek dolaylı eğitimin en pratik yoludur. • Çocuklarının diğer çocuklarla ve yetişkinlerle, araç-gereç ve etkinliklerle etkileşimini izlemek, anne babaya başka hiçbir şekilde edinemeyecekleri bilgileri sağlayacaktır. • Anne babalar, bu gözlemler sayesinde, çocuklarını grup içinde değerlendirerek çocuklarının ilerlemeleri ve düzeyleri hakkında bilgi sahibi olacaklardır. • Anne babalar, çocukları hakkında daha gerçekçi amaçlar belirleyebileceklerdir. • Aile gözlemlerinde hangi uygulama ve yöntemlerin kullanılması gözlemlerin verimini artırabilmektedir? • Sınıf gözlemlerinin sonunda anne baba ve öğretmen bir araya gelerek gözlem hakkında bilgi alışverişinde bulunabilir. • Öğretmen, anne babanın sınıfa ilişkin gözlemlerini değerlendirmek için bir gözlem formu hazırlayabilir. • Anne babanın gözlem sırasında not tutmasını isteyebilir. • Anne babanın gözlem sırasında kendini rahat ve huzurlu hissetmesi sağlanmalıdır. • Anne baba, bu gözlemler sırasında gözlemenin yanı sıra etkinliğin bir parçası da olabilir. • Ailelerin özel yeteneklerinden, ilgi alanlarından ve mesleki deneyimlerinden de sınıf ortamında yararlanılabilir.

Planlanmamış aile görüşmeleri, öğrencinin okula getirildiği ve okuldan alındığı sırada öğretmenle günlük olarak yapılan ayaküstü görüşmeler, telefon görüşmeleri ve yazılı notlar olarak ifade edilebilir.

• Öğretmenler ev ziyaretlerinde sınıftaki davranışlarından farklı davranmalıdırlar; çünkü evdeki otorite onlar değil ailelerdir. • Ev ortamında, ailenin sosyal ve kültürel değerlerine saygılı davranılmalıdır. • Evde çocuğa bakan birden fazla yetişkin var ise, ev ziyaretleri tüm bakıcıların olduğu zamanlarda yapılacak şekilde planlanmalıdır. • Ev ziyaretleri düzenli şekilde yapılacak ise, öğretmen yanında öğretim araç-gereçlerini bulundurmalıdır. Öğretmen bu araç-gereçleri nasıl kullanacaklarını, anne babaya evde model olarak göstermelidir.

• Aileler çocuklarının uygun davranışlarına odaklanma konusunda bilgilendirilmelidir. • Aileler uygun davranış sergileme konusunda çok sayıda alıştırma yaparak çocuklarına model olmalıdır.

• Umutsuz olmaları • Çocukları ile tartışma yaşamaktan kaçınmaları • Düşük enerjili olmaları • Suçluluk duygusuna sahip olmaları • Öfkeli olmaları • Aile üyeleri arasındaki tutarsız hareketlerin anne ve babayı katılım konusunda engellemesi • Sorunlu olmaları

Ev ziyaretlerinin amacı, çocuğa yeni beceriler kazandırmak değil, çocuğun doğal ortamında sergilediği becerileri geliştirmek olmalıdır.

• Öğretmenler, ailenin ev ortamındaki çalışmalara katılımını planlarken öncelikle öğrencinin gelişim düzeyini, yapabildiklerini ve ailenin özelliklerini dikkate almalıdır. • Eve dayalı bireyselleştirilmiş aile eğitim programları hazırlanmalıdır. • Çocuğun evdeki rutini belirlenerek bir etkinlik çizelgesi oluşturulabilir. • Çocuk için öncelikli beceriler aile ile birlikte belirlenmelidir. • Gerçekleştirilecek öğretimlerin zamanları belirlenmelidir. • Öğretime kimlerin katılacağı belirlenmelidir. • Öğretim için gerekli araç-gereçler belirlenmelidir. • Öğretimi kolaylaştırmak için çocuğun hoşuna gidecek araç-gereçler tercih edilmelidir. • Beceri öğretimi gerçekleştirilecek ise, öğretmen aileye beceri analizi geliştirme, ipuçlarının kullanımı, davranış sonrası uyaranların sunumu, etkili pekiştireç belirleme gibi konularda bilgi aktarmalıdır. • Öğretimin nasıl yapılacağı belirlenmelidir. • Ailelere ev ortamında yaptıkları çalışmalara ilişkin nasıl kayıt tutacakları konusunda bilgi verilmelidir. • Öğretim sonunda sonuçların aile ile birlikte değerlendirilmesi gerekir.

• Sönme tekniği konusunda bilgilendirilmeli ve gerektiğinde ev ortamında nasıl kullanabileceklerini öğretilmelidirler. • Sönme tekniğini hangi davranışlarda kullanıp/kullanamayacakları konusunda bilgilendirilmeli; gerekirse bu davranışlarla ilgili bir liste kendilerine verilmelidir. • Uygun olmayan davranış sergileyen çocukla ilgilenmeye kısa bir süre ara vermeleri, çocuk uygun olmayan davranışı bırakarak uygun bir davranış gerçekleştirdiğinde ilgilenmeye devam etmeleri, uygun davranışı pekiştirmeleri öğretilmelidir. • Pekiştireçlerin uygun kullanımı ve geri çekimi konusunda bilgilendirilmelidir. • Görmezden gelme konusunda bilgilendirilmelidir.