DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ

Aile ile ilgili geliştirilen ve kavramı daha net bir şekilde açıklayacak varsayımlar:
• Aile, birlikte yaşayan ebeveyn ve çocuklarının meydana getirdiği bir birimdir.
• Aile, ev içi ilişkilerinin ve toplumsallaşmanın gerçekleştiği bir birimdir.
• Aile üyeleri arasındaki ilişkiler, dışarıdaki ilişkilerden farklı olarak özgül ve tektir.
• Ailede, anne ve çocukların arasında özellikle bebeklik dönemlerinde bağımlı bir ilişki söz konusudur.
• Aile bireyleri arasındaki ilişki karşılıklı bağımlılığa ve mecburiyete dayanır.
• Ailede ensest tabusu söz konusudur.
• Aile içinde mülkiyet ve statü nesiller boyu aktarılır şeklinde sıralanabilir. Doğru cevap D'dir.

Bazı kültürlerde, aynı toplumsal kategorilerdeki bireylerin evlilikleri bir normdur. Endogami kavramı ile ifade edilen bu norm bireyleri, aynı yaş grubuna dahil, aynı dine ya da ırka, aynı toplumsal sınıfa mensup potansiyel eşlerle sınırlar. Egzogamide ise farklı sosyal gruptan insanların evliliği söz konusudur. 

Ailenin şekillenmesinde önemli bir diğer evlilik türü de eş sayılarına göre değişmektedir. Tek eşlilik (Monogami), iki eşi birleştiren evlilik bağı olup Amerika, Avrupa ve Asya’nın büyük bir bölümünde geçerli olan evlilik türüdür. Çokeşlilik (Poligami) ise bireyi birden fazla eşle birleştiren evlilik bağıdır. Afrika’nın neredeyse tamamı, Ortadoğu, Hindistan, Pakistan ve Endonezya’da bu evlilik türü geçerlidir. 

İki farklı çokeşlilik türü vardır: Polijini ve Poliandri. Polijini Yunanca çok kadın anlamına gelir. Bir erkeği iki veya daha fazla kadınla birleştiren evlilik türüdür. Poliandri bir kadını iki ya da daha fazla erkekle birleştiren evlilik türüdür ve bu evlilik türüne oldukça ender rastlanır. Bu bağlamda doğru cevap B'dir.

Türkiye’de hane yapısına göre aile türlerine baktığımızda, kentte, kırda ve Türkiye genelinde çekirdek aile yapısının yaygın olduğu açıktır. TÜİK’in Aile Yapısı Araştırması’ndan alınan verilere göre, Türkiye’de haneler yaklaşık %81 oranında çekirdek ailelerden oluşmaktayken, kentte bu oran %83’e kadar çıkmaktadır. Kırda öğrenci ve işçilerden oluşan hane bulunmazken, tek kişilik haneden oluşan aileler de pek yaygın değildir. Dikkat çekici bir nokta, kent ve kırda tek kişilik hane oranın birbirine yakın olmasıdır.

Türkiye’de ev içi iş bölümünün ve aile içinde cinsiyet rollerinin nasıl dağıldığını, TÜİK’in Aile Yapısı Araştırması bulguları çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır. Yemek, ütü, çamaşır/bulaşık yıkama, evin toplanması gibi ev içini ilgilendiren ve ev içine bağımlı kılan işler yüzde 80 hatta 90’lara varan oranla kadınlar tarafında gerçekleştirilmektedir. Yüzde 8’den yüzde 15’e kadar değişen bir oranda da bu işler ailenin diğer fertleriyle –büyük bir ihtimalle ailedeki diğer kadınlar ve çocuklarla- birlikte yapılmaktadır. Erkeğin ise bu işlere katılım oranı yüzde 2 civarında seyrettiği görülmektedir.
Erkek ve kadınların, günlük alışveriş gibi evin dışını yani kamusal alanı içeren ev işi faaliyetini gerçekleştirme oranları ise görece birbirine yakındır (yüzde 33,3 erkekler, yüzde 33,7 kadınlar). Ancak konu faturaların yatırılması, gibi mali işlere gelince ailede erkeklerin maddi kaynakların yönetimi konusunda kontrolü ellerinde bulundurduğu söylenebilir. Bunun dışında tamirat ve evin badanası gibi cinsiyetçi iş bölümünde
erkeklere atfedilmiş görevler Türkiye’deki ailelerde de yüksek oranda erkekler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda doğru cevap C'dir.

Feminizm, toplumda cinsler arası ilişkileri ve erkekle kadın deneyimlerinin farklılıklarını açıklayan çeşitli toplumsal teorilerdir. Feminizminin birçok türü ve çok farklı yaklaşımları vardır. Yine de belirli ortak özelliklerini sıralamak gerekirse:

• Feminizmin tüm türleri kadınları erkeklere bağımlı kılan ilişkilerin değiştirilmesini savunur.

• Çeşitli toplumlarda, normalleştirilen, doğal sayılan ve arzu edilir bulunan birçok durumu sorgular.

• İnsanlığın tüm tarihini ve geleceğini sorgular. 

• Politik pratiği vardır.

• Erkek-kadın ilişkilerinin dönüştürülmesini, herkesin olanaklarını geliştirebilme fırsatına sahip olabilmesi için dünyanın değiştirilmesini savunur. 

• Politik pratikler: kadınların kendi yaşamlarına hâkim olmasını ve kadın-erkek ilişkilerini değiştirmeyi hedefler. 

• Bu hedeflere yönelik çağrıları her zaman direnişle karşılanır. 

• Kadın-erkek ilişkilerinin niteliği açısından tarafsız değillerdir.

• Bildiğimizi sandığımız şeyleri nasıl bildiğimiz konusunda ciddi sorular ortaya atar. Bu bağlamda doğru cevap B'dir.

Liberal feminizm, toplumun var olan yapısını fazla sorgulamadan eşit haklar ve olanaklar etrafında kampanyalar yürütmüştür. Cinsiyet rolleri ve eşitsizliğin kökeninde yatan nedenler de liberal feministlerce sorgulanmamış, kamusal alanda eşit haklar için mücadele ile sınırlı kalınmıştır. Liberal feminist hareketler, kadınların daha iyi yaşam koşulları için mücadele verirken sorunların kökenine inip, bu eşitsizliğe neden olan anlayışları sorgulamamışlardır. Bu kapsamda doğru cevap A'dIr.

Ataerkillik “maddi temeli olan ve hiyerarşik olsa da erkekler arasında, onların kadınlara egemen olmalarını sağlayan bir karşılıklı bağımlılık ve dayanışma kuran ya da yaratan erkekler arası toplumsal ilişkiler dizisi” olarak tanımlanmaktadır. Radikal feministler, kadınların sırf kadın olduğu için ezildiğini savunurlar. Liberal feminist hareketler, kadınların daha iyi yaşam koşulları için mücadele verirken sorunların kökenine inip, bu eşitsizliğe neden olan anlayışları sorgulamamışlardır. Marksist feministler, kadınların ezilmişliğini ataerkil düzen ve sonrasında da kapitalist sisteme dayandırmışlardır. Sosyalist feministlere göre kapitalist toplum, kendisinden önceki ataerkil düzene yaslanarak gelişmiştir. Bu gelişme sırasında da cinsiyete dayalı ev işi/ücretli iş paylaşımı giderek yerleşmiştir. Üretimin ev dışında bir alanda yer alması, aileyi ekonomiden kopuk bağımsız bir dünya olarak yaşanmasına yol açmıştır. Böylelikle bu düşünürler özel alan, aile alanını kadınla ilişkilendirilmesinin sebebini kapitalist sistemde ararlar. Bu bağlamda doğru cevap E'dir.

4320 Sayılı Kanun dört tür şiddet tanımlar:
• Fiziksel şiddet, vücut bütünlüğüne zarar veren her türlü davranışı içerir.
• Duygusal şiddet, ruhsal açıdan acı ve zarar veren her türlü söz ve davranıştır.
• Ekonomik şiddet, maddi açıdan kişiyi ve emeğini sömüren her türlü davranıştır.
• Cinsel şiddet, kişinin isteği dışında ilişkiye zorlanması, ilişki sırasında fiziksel ve duygusal zarar verilmesidir. Doğru cevap D'dir.

Hangi durumlarda boşanma yoluna gidilebileceği kanunda belirtilmektedir:
• Eşlerden biri kötü muamele ediyorsa;
• Hayata kast edecek ya da onur kırıcı davranışlar varsa;
• Küçük düşürücü bir suç işlenmiş ya da haysiyetsiz bir yaşam sürdürülüyorsa;
• Evlilik dışı ilişki varsa;
• Eşlerden biri evliliğin yükümlülüklerini yerine getirmemek için evi terk etmişse
• Tedavisi imkansız akıl hastası ise ve bu durum evliliği çekilmez hale getirmişse;
• Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri eşlerden beklenmeyecek derecede sarsılmışsa eşler boşanma davası açabilir.

Ancak Ocak 2002’de yürürlüğe giren Medeni Yasa'ya göre meslek seçiminde eşin izni alınması zorunlu değildir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Genel bir tanımlama yapmak gerekirse aileler; tüm toplumlarda bulunan, bireylerin birbirleri ile dayanışma içinde olduğu ve çocukların bakımını üstlenmek için kurduğu toplumsal kurumlardır ve her ne kadar çeşitlilik gösterse de genelde evlilik ile şekil bulur. Doğru cevap A'dır.

Çokeşlilik (Poligami) bireyi birden fazla eşle birleştiren evlilik bağıdır. Afrika’nın neredeyse tamamı, Ortadoğu, Hindistan, Pakistan ve Endonezya’da bu evlilik türü geçerlidir. Doğru cevap B'dir.

Segalen’in tanımına göre hane halkı, birlikte yaşayan ve ortak bir yaşam alanını paylaşan bireyler topluluğudur. Bu yaşam alanı aynı zamanda, küçük aile işletmeleri ya da çiftliklerde olduğu gibi çalışma ve üretim mekânı da olabilir. Hane halkı sadece çekirdek aileden oluşabileceği gibi, çekirdek aile ve çiftlerin anne babaları, çocukları ve eşleri, eşlerin kardeşleri şeklinde aynı kan bağından farklı bireyleri de içerebilir. Doğru cevap C'dir.

Parsons ve Bales’e göre ailenin toplumda dört temel işlevi vardır.

İlk olarak aile toplumsallaşma sürecinin temel taşıyıcısıdır. Aile çocuğun yetişmesinde ilk ve en önemli kurumdur.

İkinci olarak aile, akrabalık ilişkilerinin ve mülkiyetin korunması amacıyla cinsel faaliyetlerin denetim altına alındığı bir kurumdur.

Parsons ve Bales’e göre ailenin üçüncü işlevi de ailenin toplumsal konumunun sonraki kuşaklara aktarılmasıdır.

Son olarak, aile bireylerin maddi ve duygusal açıdan güvenliğini sağlayan bir kurumdur. Aile, fiziksel korunma, maddi dayanışma ve duygusal destek açısından temeldir.

Doğru cevap D'dir.

Çatışmacı Yaklaşım: Bu yaklaşım, aile içinde ve aile kurumunun işleyişi sonucu eşitsizliklerin nasıl sürekli kılındığının üstünde durur. Doğru cevap A'dır.

Feminizm, toplumda cinsler arası ilişkileri ve erkekle kadın deneyimlerinin farklılıklarını açıklayan çeşitli toplumsal teorilerdir. Doğru cevap C'dir.

Feminizminin birçok türü ve çok farklı yaklaşımları vardır. Belirli ortak özelliklerini sıralamak gerekirse:

Feminizmin tüm türleri kadınları erkeklere bağımlı kılan ilişkilerin değiştirilmesini savunur.

Çeşitli toplumlarda, normalleştirilen, doğal sayılan ve arzu edilir bulunan birçok durumu sorgular.

İnsanlığın tüm tarihini ve geleceğini sorgular.

Politik pratiği vardır.

Erkek-kadın ilişkilerinin dönüştürülmesini, herkesin olanaklarını geliştirebilme fırsatına sahip olabilmesi için dünyanın değiştirilmesini savunur.

Politik pratikler: kadınların kendi yaşamlarına hâkim olmasını ve kadın-erkek ilişkilerini değiştirmeyi hedefler.

Bu hedeflere yönelik çağrıları her zaman direnişle karşılanır.

Kadın-erkek ilişkilerinin niteliği açısından tarafsız değillerdir.

Bildiğimizi sandığımız şeyleri nasıl bildiğimiz konusunda ciddi sorular ortaya atar.

Doğru cevap E'dir.

Ücretli kadın emeğinin özelliklerini Ecevit şu şekilde sıralar:

Ekonomik yapı içinde bazı sektörler ve bazı sektörler içinde belirli meslekler kadınlaşmıştır. Örneğin hizmet sektörü, sağlık sektöründe hemşirelik gibi kadınlar belirli alanlarda yığılmıştır.

İşyerlerinde de kadınlar daha çok, en düşük ücretli ve en az beceri gerektiren bölümlerde çalışırlar.

Kadınların çalıştıkları işler yükselme imkanı vermez, kadınlar başladıkları statünün çok az üstüne çıkabilirler. Kadınlar karar verici, sorumluluk gerektiren pozisyonlardan çok yönetilen, emir alan konumundadır.

Kadınlar, aynı işte çalışan erkeklere göre daha düşük ücret alırlar.

Çoğunlukla yarı-zamanlı olarak çalışan kadınların istihdam edildiği hizmet sektörü, genelde düşük ücretlidir, örgütsüzdür ve sosyal güvencesi yoktur.

Kadınların örgütlenme ve sendikalaşma oranları düşüktür.

Ailenin temel geçindiricisi sayılmadıkları için işten çıkarılma riskleri daha fazladır.

Doğru cevap D'dir.

4320 Sayılı Kanun dört tür şiddet tanımlar:

Fiziksel şiddet, vücut bütünlüğüne zarar veren her türlü davranışı içerir.

Duygusal şiddet, ruhsal açıdan acı ve zarar veren her türlü söz ve davranıştır.

Ekonomik şiddet, maddi açıdan kişiyi ve emeğini sömüren her türlü davranıştır.

Cinsel şiddet, kişinin isteği dışında ilişkiye zorlanması, ilişki sırasında fiziksel ve duygusal zarar verilmesidir.

Doğru cevap E'dir.

Kadın ve erkekler 17 yaşını doldurmadan evlenemezler. Ancak çok önemli durumlarda ve hakim kararıyla 16 yaşını dolduran bireylerin evlenmesine izin verilebilir. Doğru cevap E'dir.

Macionis (2008: 464) akrabalık kavramını ortak atalara, evlilik bağına ya da evlat edinmeye dayandırılan toplumsal bağ olarak tanımlar.