DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 8

Psikoloji davranış ve zihinsel süreçleri konu edinen birbilimdir. Bu tanım içindeki kavramlara odaklanacak olursak; davranış, eylemler, duygular ve biyolojikdurumları içerirken zihinsel süreçler ise zeka, problem çözme ve hafıza gibi süreçleri içermektedir(Pastorino ve Doyle-Portillo, 2010).

Titchner’e göre en karmaşık düşünceler ve duygular bile bu basit ögelere indirgenebilir. Psikologların rolü bu ögeleri belirlemek ve nasıl bir araya geldiklerini göstermektir. Yaşantıların temel birimlerini ve nasıl bir araya geldiklerini öne çıkardığı için bu yaklaşıma yapısalcılık denir (Morris, 2002). Yukarıda anlatılan durum yapısalcılık başlığında verilen bu ifadeyle bağdaştırılabilir ancak diğer şıklarda verilen yaklaşımlarda bağdaştırılamaz.

Psikolojide ele alınan konulardan biri de bilinçli ve bilinç dışı yapılan davranışlardır. Çoğu davranış bilinçli yapılmasına rağmen bazen farkında olmadan bilinç dışı süreçlerin etkisiyle davranışlarımız da ortaya çıkabilmektedir. Özellikle psikanalistler bilinç dışı süreçlerin davranışları etkilediğini vurgulamışlardır. Psikanalitik yaklaşım, insan davranışlarının kökeninin bastırılmış yaşantılar ve çatışmalar olduğunu savunmaktadır. Freud’un önderliğinde 1900’lü yılların baslarında gelişen psikanalitik yaklaşım, insan davranışlarının ve düşüncelerinin çoğunun bilinç dışı süreçler tarafından yönlendirildiğini iddia etmiştir. Güdüleri, davranışları ve arzuları içeren ve zihnin bir parçası olan bilinç dışı, insanlar farkında olmadan davranışlarını etkilemektedir. Şimdiye kadar ortaya çıkan psikoloji yaklaşımları bilinçli zihinsel süreçlere odaklanırken ilk defa Freud, bilinç dışı zihinsel süreçlere odaklanan psikoanalitik yaklaşımın gelişmesinde öncülük etmiştir.

Fizyolojik psikoloji ile benzerlik göstermelerine rağmen psikolojinin bu dalı, kalp ritim hızı, kan basıncı, derideki elektrik direnci, kas gerginliği, beynin elektriksel aktivitesi gibi insanların fizyolojik tepkilerini ölçmeye çalışırlar. Çoğu psikofizyologlar insanların stres altında iken gösterdikleri belirtileri saptamaya çalışırlar (Carlson ve Buskist, 1997).

Surey: İnsanların o konuda hazırlanmış sorulara verdikleri yanıtlara dayalı olarak belirli inanç, tutum ve davranışların yaygınlığını ölçmek için kullanılan araştırma yöntemidir. Bu yöntemde, kişilere kendi davranışları ve görüşleri hakkında bilgiler sorularak ve onların verdikleri tepkilere dayanarak bilgiler elde edilir. İlişkisel Araştırmalar: Survey ve gözlem araştırmaları, bir değişkenin diğeri ile ilişkisine yönelik bilgi verir. Değişkenler arasındaki ilişkinin yönü ve derecesi hakkında daha ayrıntılı bilgi ilişkisel araştırmalarla elde edilir. Bu tür araştırmalarda iki değişken arasında pozitif ya da negatif ilişki olduğu ya da hiç ilişki olmadığı sonucuna ulaşılır. Pozitif ilişki, bir değişken arttığında diğeri de bu değişkene bağlı artıyorsa iki değişken arasında pozitif ilişki olduğunu söyleyebiliriz.

Psikoloji alanında yapılan araştırmalarda araştırmacı bilimsel bir tutuma sahip olmalıdır. Araştırmacı öncelikle araştırma yapacağı kişilere karşı sorumluluğa sahiptir. Özellikle deneysel araştırmalarda deney yapılacak kişilerden onlara ne yapılacağı, kendilerini neyin beklediği, ne kadar süreceği gibi konularda aydınlatıcı k ısa bilgilendirmeler yapılarak işlemin yapılmasına dair izin alınmalıdır. Bazı özel durumlarda sadece kişinin kendisinden izin almak yeterli olmayabilir. Bu durumlarda kişinin en yakınından da izin alınmalıdır. Örneğin çocuklarla, kendisi hakkında bilinçli karar veremediğine inanılan ağır davranış bozukluğu olan kişilerle çalışılırken yakınlarından izin alınmalıdır (Myers, 2011; Kalat, 2008).

Vaka incelemesi de denilen bu yöntem, bir kişinin derinliğine incelenmesi anlamında kullanılır. Örneğin beyninin belli bölgesinde hasar olan kişilerin davranışlarının izlenmesi olay incelemesine örnektir. Okulda riskli davranışlarda bulunan öğrencilerin uzun süreli izlenmesi bu yönteme örnektir. Bu yöntemle derinlemesine bilgiler elde edilmesi avantajlı yönüdür. Ancak uzun zaman boyunca tek bir kişinin incelenmesi ve elde edilen bilgilerin genellenememesi yöntemin dezavantajlı yönlerindendir (Myers, 2011).

Klinik psikologlar ileri derecede psikolojik sorunu olan bireylerin sorunlarını tedavi etmeye ve farklı terapi türlerinin davranış bozukluklarını tedavideki etkililiğini sınamaya çalışırlar. Klinik psikolog olabilmek için lisans eğitiminden sonra bu alanda uzmanlık eğitimi de almak ve hastanalerde staj yapmak gereklidir (Coon ve Mitterer, 2010; Kalat, 2008).

Psikolojik araştırmaların ilk adımı sorunu tanımlamakla başlar. Tanımlama, davranışlara ilişkin bilimsel gözlemlere dayalı kayıtları isimlendirmek ve sınıflandırmaktır. Psikolojinin ikinci amacı, insan davranışlarının nedenlerini açıklamaktır. Psikolojinin üçüncü hedefi ise tahmin etmek, geleceğe yönelik kesin tahminlerde bulunmaktır. Psikolojinin son amacı ise kontrol etmektir.

Psikolojinin başlangıcı genç bir filozof olan Wilhelm Wundt’un Almanya Leipzig’de 1879 yılında ilk psikoloji laboratuarını açmasıyla başlamaktadır. On dokuzuncu yüzyıla kadar felsefe ve biyoloji gibi köklü bilimlerin etkisiyle gelişen psikoloji, 1879 yılında Wundt’un basit ve hızlı bir şekilde “zihnin atomlarını” ölçmek amacıyla deneysel bir laboratuar açması ile ayrı bir bilim dalı olma yolunda ilk adımlarını atmıştır. İçsel duyum, imajinasyon ve duygulara odaklanan içe bakış yöntemini kullanan Wundt, tek tek zihinsel süreçleri incelemiştir.

Psikanalitik yaklaşım, insan davranışlarının kökeninin bastırılmış yaşantılar ve çatışmalar olduğunu savunmaktadır. Freud’un önderliğinde 1900’lü yılların baslarında gelişen psikanalitik yaklaşım, insan davranışlarının ve düşüncelerinin çoğunun bilinç dışı süreçler tarafından yönlendirildiğini iddia etmiştir. Güdüleri, davranışları ve arzuları içeren ve zihnin bir parçası olan bilinç dışı, insanlar farkında olmadan davranışlarını etkilemektedir. Şimdiye kadar ortaya çıkan psikoloji yaklaşımları bilinçli zihinsel süreçlere odaklanırken ilk defa Freud, bilinç dışı zihinsel süreçlere odaklanan psikoanalitik yaklaşımın gelişmesinde öncülük etmiştir.

Psikolojide yeni yaklaşım, tek bir bakış açısıyla değil farklı pek çok bakış açısı ile konuyu ele almaktır. Eklektik bakış açısı davranışın farklı açılardan görünümünü sağlayan birden fazla yaklaşımın birleşiminden oluşmaktadır. Günümüzde insanın bio-psiko-sosyal bir varlık olduğu görüşünün benimsenmesinden dolayı insan davranışlarının açıklanmasında eklektik yaklaşım kullanılmaya başlanmıştır. Şimdiye kadar insan davranışları tek bir açıdan ele alınarak incelenmiştir. Ancak insanı tanımada tek yönlü bakışın yeterli olmadığı saptanarak bütüncül olarak ele almayı gerektiren eklektik yaklaşım benimsenmiştir. Eklektik yaklaşıma göre bireyin davranışları, biyolojik, psikolojik ve soysakültürel süreçler göz önüne alınarak değerlendirilmektedir.

psikolojinin çalışma alanları, insanlar ve hayvanlar, bilinç ve bilinç dışı, kalıtım ve çevre, normal ve anormal, yaşam dönemleri ile kuramsal ve uygulamadır.

Gelişim psikolojisi, yaşla birlikte insan özelliklerinin değişimini incelemektedir. “Rahimden mezara kadar” insan davranışlarının gelişimsel değişimini incelemektedir. Bireylerin yaşamları boyunca fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişim alanlarında meydana gelen sistematik değişimleri tanımlamaya ve açıklamaya çalışmaktadır. Örneğin yeni doğduğu andan itibaren çocukların dil gelişimini, bilişsel gelişimini incelemek, insanların gelişiminde kalıtımsal ve çevresel etkilerin rolünü incelemek gelişim psikolojisinin konu alanına girmektedir. Gelişimsel psikoloji bulguları, ikinci bir dil öğrenmenin ergenlik öncesinde daha başarılı olduğunu belirttiğinden bu nedenle pek çok ülkede okullarda ergenlik öncesi ikinci dil öğretimine başlanmaktadır.

Anket anlamına da gelen Survey yöntemi, İnsanların o konuda hazırlanmış sorulara verdikleri yanıtlara dayalı olarak belirli inanç, tutum ve davranışların yaygınlığını ölçmek için kullanılan araştırma yöntemidir. Bu yöntemde, kişilere kendi davranışları ve görüşleri hakkında bilgiler sorularak ve onların verdikleri tepkilere dayanarak bilgiler elde edilir.

Sınavda başarılı olma zihinsel bilginin davranışa aktarımını gösterir. Doğru seçenek A'dır.

Hoşlandığı insana çiçek alma davranışı duyuşsal davranıştır. Doğru seçenek D'dir.

C seçeneğindeki yer alan davranış daha çok fiziksel davranışa örnektir. Doğru seçenek C'dir.

Panik atak, kalbin sıkışması gibi durumlar psikolojik durumun beyin kimyasını değiştirmesi sonucu vücutta ortaya çıkan semptomlar olabilmektedir. Dolayısıyla tıp bilimleriyle yakından ilişkilidir. Doğru seçenek C'dir.