DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 16

Yükleme Kuramı; bu kuram insanın doğası gereği hem kendi içinde hem de çevresinde meydana gelen olayların nedenlerini tahmin etmeye çalıştığını, nedenlerle ilgili olarak yapılan çıkarımların davranışları etkileyeceğini vugulamaktadır.

Biyolojik kaynaklar

 Uyaranlarda    artma/  azalma

Açlığın, susuzluğun, rahatsızlığın, vb. Artması

Homeostatik dengenin devam ettirilmesi

Merak, bilme ihtiyacı, yeterli olma isteği, gelişme arzusu, doyum sağlama isteği içsel güdülere örnek gösterilebilir.

James, avlanma, yarışma, merak, utanç ve nefret gibi insana özgü çeşitli içgüdülerin varlığından söz etmiştir. Bu içgüdülerin, insanları belirli şekilde davranması yönünde güdülediğine inanılmaktadır.

Çoğu zaman duygu yerine his, duyuş gibi kavramlar kullanıldığı görülmektedir. Bu kavramların duygulardan ayrılan yönlerine baktığımızda, hisler daha çok bireyin vücudundaki anlık değişikliklere karşılık gelen, bedensel değişimlerin ön planda olduğu özel ve öznel deneyimlerdir.

Duygularımızı genellikle mimik, jest ve vücut dilimizle yansıtırız. Duygularla beraber gelen yüz ifadeleri nasıl hissettiğimizle ilgili sosyal işaretler gönderebileceği gibi ne yapmak üzere olduğumuzla ilgili sosyal işaretler de gönderebilirler. Örneğin bir bebeğin gülümsemesi onun ihtiyaçlarının karşılandığı, mutlu olduğu mesajı verirken, tanımadığımız sınıf arkadaşımızın bize gülümsemesi ise dost canlısı olduğunun göstergesi olabilir.

Duygular bilişsel, davranışsal ve fizyolojik bileşenlerden oluşur.

Duygular ve ifade şekilleri ile çalışan Paul Ekman (1992), yedi temel duygudan bahsetmiştir. Bu duygular üzüntü, korku, öfke, tiksinti, horlanma, şaşırma ve mutluluktur.

Duyularımızı kelimeler yerine ses tonu, vücut hareketleri, jestler, mimikler, kişisel mesafe ile ifade ederiz. Bunların içinde en dikkat çekeni yüz ifadeleridir. Araştırmacılar yüz mimiklerini kullanarak yaklaşık 20.000 duygu ifade edebileceğimizi belirtmişlerdir.

Bandura sosyal bilişsel öğrenme sürecini dikkat etme, hafızaya alma, taklit etme ve güdülenme olmak üzere dört temel aşamada incelemektedir.

Sosyal-bilişsel öğrenme dolaylı öğrenme olduğundan, kuramın temel kavramları da dolaylıdır. Bandura’ya göre öğrenmeyi etkileyen dolaylı kavramlar, dolaylı pekiştirme, dolaylı ceza, dolaylı güdülenme, dolaylı duygusallıktır. 

Dolaylı Ceza: Modelin istenmeyen davranışı sonucu cezalandırılması, gözleyenin o davranışı yapma eğilimini azaltır veya ortadan kaldırır. Bu durum, özellikle bir gruptaki, bir toplumdaki bireylerin kurallara uymalarını sağlama ve istenmeyen davranışlarını engellemede önemli bir role sahiptir. Örneğin sınıfta kopya çektiği için öğretmeni tarafından cezalandırılan arkadaşını gören öğrenci o hatalı davranışı tekrar etmeme eğiliminde olacaktır. Gözlemler, dolaylı cezanın olumsuz davranışların bırakılmasında çok etkili olmadığını göstermektedir. Örneğin, sigara içme davranışının kanser, ölüm riski gibi pek çok olumsuz durumla sonuçlanmasına rağmen insanların bu alışkanlıklarından vazgeçme oranlarında büyük değişiklik olmadığı görülmektedir. Bunun nedeni ise dolaylı cezanın kaybedenlerle ilişkilendirildiği ve kimsenin kendini kaybeden olarak tanımlamak istemediği için dolaylı cezanın etkili olmadığı ifade edilmektedir.

Gruplama: Bilginin küçük parçalarının ilişkili anlamlı bütünler haline getirilerek bilgi kapasitesinin artırılmasıdır. Örneğin, arkadaşımızın telefonda verdiği numarayı "5-3-2-2-5-4-3-", şeklinde depolayabileceğimiz gibi "532-254-33-23" şeklinde de gruplandırabiliriz. Bilgiyi gruplandırarak yedi birimlik bilgiyi üç birim halinde de saklayabiliriz ve geriye dört birimlik daha bilgiye yer kalabilir.

Beyin korteksi de hafızanın oluşumunda önemli rol oynar. Beynin dış kısmı olan
korteks, beynin düşünen, konuşan, yazan, yeni buluşlar yapan, merak eden, plan yapan, öğrenmenin, zekanın ve hafızanın oluştuğu bölüm olup, sınırsız bir kapasiteye sahip görünmektedir. Üzerindeki görme, duyma ve diğer algılama merkezleriyle ve dış dünyayla sürekli iletişim halindedir. Bu kapasiteyi nöronlar arasında kurulan ilişkiler sağlamaktadır. Duyguları uyandıran olaylar orta beyinde bulunan "hipokamp" vasıtasıyla beyin korteksi üzerine kaydedilmektedir.
Çeşitli öğrenme kanallarından bize ulaşan bilgiler verdiğimiz önem derecesine göre kortekse kaydolmaktadır. Merak ve ilgi duymadığımız, önemsemediğimiz; kısacası duyguların hareketlenmediği bilgiler düşük frekanslı elektrik sinyalleri şeklindedir. Sonuçta zayıf sinaptik bağlar oluşur ve beyin korteksine kayıt işlemi gerçekleşmez. Çünkü böyle durumlarda "alıcılar" (duygular) harekete geçmemektedir. Duyguların uyandığı olaylarda ise hipokamp hareketlenmekte, beynin en dış tabakasında bulunan "kortekse" kayıt işlemi tamamlanmaktadır.

Öğrenme, insanoğlu doğduğu andan itibaren başlayıp ölümüyle sonuçlanan bir süreçtir

İçsel güdü, bireyin içinden gelen ihtiyaçlarına yöneliktir. Merak, bilme ihtiyacı, yeterli olma isteği, gelişme arzusu, doyum sağlama isteği içsel güdülere örnek gösterilebilir. İçsel güdülenme, ödül, para gibi dışsal kaynaklı güdüler için değil birey için zevk ve tatmin sağlayan işin kendisi ve içeriği için davranışta bulunmaktır (Reeve, 2009)

Organizmayı herhangi bir davranış yapma yönünde harekete geçiren doğuştan gelen ya da sonradan öğrenilen güdüler bu adla tanımlanır. Birincil güdüler, açlık, susuzluk gibi biyolojik bir gereksinim, buna denk düşen merak, araştırma, sıkıntı gibi psikolojik bir gereksinim gibi öğrenmeye bağlı olmayan güdülerdir.

İkincil güdüler, doğuştan sahip olmadığımız, içinde yaşadığımız çevre tarafından bize öğretilen ve bir davranışa götüren güdülerdir. İkincil güdüler organizmanın devamı için birincil derecede önemli değildir ama mutluluğu için gereklidir. Saldırganlık, başarı, güç kazanma, bir arada bulunma gibi güdüler ikincildir.

Öğrenme sadece yeni bir beceri kazanmayı ya da akademik konuda uzmanlaşmayı kapsamaz.

Binlerce insanın sadece dereceye girenlere para ödülü verildiği geri kalanların ise sadece tişörtle ödüllendirildiği uzun maratonlara katılmaları, maddi getirisi olmayan hobilerine uzun zaman ayırmaları bilişsel güdülenme kuramları ile açıklanabilir.

Sürekli güdüler ise belirli bir duruma özgü olmayıp davranışlarımıza süreklilik kazandıran güdülerdir. Yabancı dil öğrenmeyi seven bu nedenle üçüncü dilini öğrenmek için çalışmak sürekli güdülere örnektir. Durumluk güdülere karşın sürekli güdüler davranışlarımızın daha uzun süreli olmasını sağlarlar.