İşinde yükselmek için belirli bir dönem yabancı dil sınavına çalışan ve geçer not aldıktan sonra yabancı dil çalışmayı bırakmak aşağıdaki hangi güdülere örnektir?
Çözüm Açıklaması
Uzun süreli olmayıp belirli bir durumun etkisiyle ortaya çıkan güdülere durumluk güdüler denir (Açıkgöz, 2003). İşinde yükselmek için belirli bir dönem yabancı dil sınavına çalışan ve geçer not aldıktan sonra yabancı dil çalışmayı bırakmak durumluk güdülere örnektir.
Soru 2
Canlının sağlıklı şekilde davranabilmesi için gerekli ihtiyaçların fizyolojik sinyallerinin algılanması ve ihtiyaçların karşılanması için öğrenme deneyimlerinden faydalanarak harekete geçmeyi vurgulayan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm Açıklaması
Dürtü azalma kuramına göre fizyolojik ihtiyaçlar bazı işaretlerle kendini belli eder. İhtiyaçlar fark edildiğinde organizma bu ihtiyaçları karşılamak için harekete geçer. Örneğin aç olan bir insanın kan şekerinin düşmesi baş ağrısı, mide kazınması gibi uyarıcılar gönderir. Bireyin kan düzeyinde ve sindirim sisteminde oluşan uyarıcılar organizmayı ihtiyacı karşılama yönünde harekete geçirir. Organizma açlığını gidermek için daha önceki öğrenmelerinden yararlanarak et, ot, kemik vs. yiyeceklerle açlığını gidermeye çalışır (Myers, 2011). Sonuç olarak, dürtü azalma kuramı, canlının sağlıklı şekilde davranabilmesi için gerekli ihtiyaçların fizyolojik sinyallerinin algılanması ve ihtiyaçların karşılanması için öğrenme deneyimlerinden faydalanarak harekete geçmeyi vurgulamaktadır.
Soru 3
Bu yaklaşıma göre bireylerin güdülenebilmesi için kişiye özel doğru pekiştireçlerin kullanılması önemlidir. Sınıfta sorulan sorulara doğru cevap veren ilköğretim öğrencilerine kurdele, çikolata, aferim gibi pekiştireçler, ergenlere ise övgü dolu sözler ile yapılanın devamını sağlayan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm Açıklaması
Davranışçı yaklaşıma göre öğrenme dışarıdan verilen pekiştireçlere dayalı olduğundan, davranışların tekrar edebilmesi dışsal güdülenmeye bağlıdır. Bu yaklaşıma göre birey, kendini ödüle götüren amaçlara yönelir. Davranışçı yaklaşıma göre bireylerin güdülenebilmesi için kişiye özel doğru pekiştireçlerin kullanılması önemlidir. Sınıfta sorulan sorulara doğru cevap veren ilköğretim öğrencilerine kurdele, çikolata, aferim gibi pekiştireçler, ergenlere ise övgü dolu sözler davranışlarının devamını sağlayacaktır. İş yerinde görevini aksatmadan yapan çalışana prim, ikramiye verilmesi bu davranışı devam etmesini sağlayacaktır.
Soru 4
Humanistik kurama göre, insan davranışlarının odak noktasını, kişisel özgürlük, seçim, kendi kendine karar verme ve kişisel gelişme için savaş verme ya da “kendini gerçekleştirme” olarak tanımlayan öncülerden biri aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm Açıklaması
Humanistik Güdü Kuramları Bu kuramın öncüleri Rogers ve Maslow’dur. Humanistik kurama göre, insan davranışlarının odak noktasını, kişisel özgürlük, seçim, kendi kendine karar verme ve kişisel gelişme için savaş verme ya da kısaca Maslow’un deyimiyle “kendini gerçekleştirme” oluşturur.
Soru 5
Bu kurama göre herhangi bir olay öncelikle vücutta fizyolojik uyarılma oluşturur. Bu uyarılma sonucu vücudumuzda fark ettiğimiz değişiklikleri yorumladığımızda yaşadığımız şey duygudur. Kısacası duygulara neden olan durum fizyolojik uyarılmadır. Bu durumu “Ayı gördüğünüzde kaçtığınız için korkarsınız. Korktuğunuz için kaçmazsınız” diye açıklayan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm Açıklaması
James-Lange Kuramı William James ve Carl Lange, duyguların, vücutta meydana gelen fizyolojik uyarılmadan sonra oluşan özel duyumlar sonucu oluştuğunu öne sürmüşlerdir. Bu kurama göre herhangi bir olay öncelikle vücutta fizyolojik uyarılma oluşturur. Bu uyarılma sonucu vücudumuzda fark ettiğimiz değişiklikleri yorumladığımızda yaşadığımız şey duygudur. Kısacası duygulara neden olan durum fizyolojik uyarılmadır. James, bu durumu “Ayı gördüğünüzde kaçtığınız için korkarsınız. Korktuğunuz için kaçmazsınız” diye açıklamıştır.
Soru 6
"Psikolojinin konusu sadece objektif yöntemlerle ölçülebilen ve değerlendirilebilen davranışlardır. Bu yaklaşımın dayandığı anlayış “objektif olmayan, kanıtlanamayan, somut olarak ölçülüp değerlendirilemeyen hiçbir yaklaşımın değeri yoktur” ilkesi üzerine temellenmiştir. Öğrenmede, çevresel süreçler önemlidir. Zihni boş bir levha olarak dünyaya geldiğine inanılan birey için doğduğu andan itibaren öğrenme süreci başlar. Söz konusu yaklaşıma göre öğrenme, insan ya da hayvanların çeşitli uyarıcılar ve tepkiler arasında basit bağlar kurdukları zaman gerçekleşir."
Yukarıdaki yaklaşım hangi anlayışı işaret etmektedir?
Çözüm Açıklaması
Davranışçı
Soru 7
Aşağıdakilerden hangisi klasik koşullamadaki temel kavramlardandır?
Edimsel koşullamada davranışlar ne için öğrenilmektedir?
Çözüm Açıklaması
Edimsel koşullamada, belirli uyarıcıların var olduğu bir ortamda davranışlar ödül kazanmak ya da cezadan kaçınmak için öğrenilmektedir.
Soru 10
"Bireyin yaptığı davranış sonucu onun için hoş olmayan bir uyarıcı ortamdan çıkarılarak yapılan davranışın sıklığında artış meydana gelmesidir. Örneğin, öğrencinin öğretmenin azarlamasından kaçınmak için ödevini zamanında götürmesidir. Bu örnekte öğretmenin azarlaması öğrenci için olumsuz bir uyarıcıdır. Öğrenci ödevini zamanında götürme davranışı ile bu olumsuz uyarıcıdan kurtulmaktadır. Öğrenci yaptığı bu davranış sonucu olumsuz bir uyarıcıdan kurtulduğu için ödevini zamanında götürme davranışı süreklilik kazanacaktır. Olumsuz pekiştirme çoğu zaman ceza ile karıştırılmaktadır. Oysa ceza davranışın sıklığını azaltırken olumsuz pekiştirme ise davranışın sıklığını artırmaktadır. Olumsuz pekiştirmenin olumlu pekiştirmeden farkı ise olumlu pekiştirmede yapılan davranış sonrası bireyin hayatına olumlu bir uyarıcı girerken olumsuz pekiştirmede ise hayatından olumsuz bir uyarıcı çıkmaktadır. Her iki pekiştirmenin ortak noktası ise yapılan davranışın tekrarlanma sıklığını artırmalarıdır."
Yukarıda hangi pekiştirme türünden söz edilmektedir?
Çözüm Açıklaması
Olumsuz pekiştirme
Soru 11
Simgesel ödülle pekiştirmede hangi işlemlerin yapılması gerekir?
Çözüm Açıklaması
• Öncelikle değiştirilmek istenilen davranışların belirlenmesi gerekir. Programın başarıya ulaşması için öncelikle bireyde hangi davranışların değiştirilmesi istendiğine karar verilmesi gerekir. Bu amaçla bireyin davranışları incelenir ve bu davranışlardan istenen ve istenmeyenler belirlenir. • Değiştirilecek davranışlar belirlendikten sonra simgesel ödülün ne olacağına ve her davranışın karşılığında kaç simge verileceğine öğrencilerle birlikte karar verilir. Simgesel ödül, öğrencinin adına açılan bir kartona yıldız çizme ya da yapıştırma, boncuk verme, renkli kartonlardan yapılmış küçük çiçek figürleri vb. olabilir. • Simgeler belirlendikten sonra elde edilen simgelerin nasıl harcanacağına, yani birincil pekiştireçlerin neler olacağına ve bunların kaç simgeye bedel olduğuna karar verilmesi gerekir. Pekiştireçler seçilirken öğrencinin ihtiyaç ve tercihleri göz önünde bulundurulmalıdır. Pekiştireçlerin bedeli, çocuk için çekiciliğine göre, çocukla birlikte belirlenmelidir.
Soru 12
Sosyal-bilişsel öğrenme kuramı kim tarafından, ne zaman geliştirilmiştir?
Çözüm Açıklaması
Albert Bandura tarafından 1970’lerde geliştirilmiştir.
Uzun süreli belleğin bu bölümünde konu alanlarının kavramları, olguları, genellemeleri, kuralları depolanır. Okulda öğrendiklerimizin çoğunluğu bu bellekte saklanır. Söz konusu bellek bilgiyi, hem görsel, hem de sözel olarak kodlanmış ve birbirlerine bağlanmış olan ağlarda depolar. Bu depoda saklanan bilgi hem görsel hem de sözel olarak kodlandığında hatırlamak çok daha kolay olur. Bu nedenle okullarda bilgi öğrenciye hem sözel hem de görsel sembollerle sunulduğu takdirde bilginin hatırlanması kolay olmaktadır. Bu bellekte bilgi önerme ağları ve şemalardan oluşmuştur.
Soru 14
I. Duygusal uyaran
II. Örgütsel davranış
III. Duygusal tepki
IV. Davranışın ortaya çıkması
V. Tekrar duygusal tepki
VI. Duyguların sönümlenmesi
Yukarıda verilenlere göre aşağıdakilerden hangisinde Wittig’e göre bireyin yaşadığı duygusal tepkilerin onun davranışlarını yönlendirebileceğini belirttiği duygu ve davranış arasındaki etkileşimin aşamaları en doğru, sırasıyla ve kapsamlı biçimde ifade edilmektedir?
Çözüm Açıklaması
Sorunun doğru cevabının bulunması için soru kökünde verilenlerden hareket edelim. (I) Duygusal uyaran, (III) Duygusal tepki, (IV) Davranışın ortaya çıkması, (V) Tekrar duygusal tepki verileri Wittig’in görüşlerini oluşmakta ve Wittig’e göre duygu ve davranış arasında etkileşimin dört aşaması bu aşamalardan oluşmaktadır. Ayrıca burada vurgulanması gereken bir başka boyut ise (II). Örgütsel davranış (VI) Duyguların sönümlenmesi Wittig’in görüşlerinde yer almaması konusudur. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “C” şıkkıdır.
Soru 15
I. Riskler ve tehlikeler
II. Çevresel faktörler
III. Bilişsel gelişim
IV. Algılar
V. Duygular
VI. Devinimler
Yukarıda verilenlere göre aşağıdakilerden hangisinde ekolojik yaklaşıma göre davranış değişimi üzerinde etki eden faktörler en doğru ve kapsamlı biçimde ifade edilmektedir?
Çözüm Açıklaması
Ekolojik yaklaşıma göre, davranış değişimi üzerinde çevresel faktörler, bilişsel gelişim, algılar, duygular etkili ise de onları harekete geçiren güç güdülenmedir. Bu durumda doğru cevabın “D” şıkkı olduğu görülmektedir.
Soru 16
Aşağıdakilerden hangisi bilişsel güdülenme kaynaklarından biri değildir?
Çözüm Açıklaması
Sorunun doğru yanıtlanabilmesi için öncelikle bilişsel güdülenme kaynaklarını gözden geçirelim. Bu soruya kılavuz kitabımızdan bakıldığında, bilişsel güdülenme kaynaklarının İlginç ve tehlikeli uyaranlara ilişkin dikkatin sürdürülmesi, anlama ve anlam üretmenin gelişmesi, bilişsel belirsizliğin artması ya da azalması, problem çözmek ve karar vermek, keşfetmek, tehlike ve riskleri azaltmak şeklinde belirlendiği görülmektedir. Bu bilgiler ışığında çeldiricilerden (C)’de verilen “Tercih edilen ve hoşa giden sonuçlara ulaşmak” yanıtının bilişsel güdülenme kaynaklarından biri olmadığı görülmektedir. Bu durumda doğru yanıt “C” şıkkıdır.
Soru 17
I. İyi hissetmenin azalması
II. Kötü hissetmenin artması
III. Problem çözmek ve karar vermek
IV. Özsaygının, güvenliğin tehlikeye düşmesi
V. İyimserlik düzeyinin korunması
VI. Olumlu modelleri taklit etmek
Yukarıda verilenlere göre aşağıdakilerden hangisinde duygusal güdülenme kaynakları en doğru ve kapsamlı biçimde ifade edilmektedir?
Çözüm Açıklaması
Sorunun doğru yanıtlanabilmesi için öncelikle duygusal güdülenme kaynaklarını gözden geçirelim. Kılavuz kitapta ilgili bölüm gözden geçirildiğinde, duygusal güdülenme kaynaklarının duygusal tutarsızlığın artması /azalması, iyi hissetmenin azalması, kötü hissetmenin artması, özsaygının, güvenliğin tehlikeye düşmesi, iyimserlik düzeyinin korunması olduğu görülmektedir. Bu bilgilere dayalı olarak soru kökünde verilen (III) problem çözmek ve karar vermek güdülenmenin bilişsel kaynağı olurken, (VI) olumlu modelleri taklit etmek ise davranışsal sosyal güdülenme kaynağı olarak belirmektedir. Bu bakımdan sorunun yanıtı (I) İyi hissetmenin azalması (II) Kötü hissetmenin artması, (IV) Özsaygının, güvenliğin tehlikeye düşmesi, (V) İyimserlik düzeyinin korunması seçeneklerini içeren “B” şıkkıdır.
Soru 18
Güdülerin genel nitelikleri açısından aşağıdaki görüşlerden hangisi yanlıştır?
Çözüm Açıklaması
Sorunun doğru yanıtlanabilmesi için öncelikle güdülenme türlerinden içsel ve dışsal güdülerin temel niteliklerinin gözden geçirelim. Çeldiricilerde verilen, dışsal güdüler, davranışa yön veren bireyin dışından gelen para, ödül ve not gibi güdülerdir ile dışsal güdülenenler ufak bir zorlanmada işi, uğraşı veya çalışmayı bırakabilmektedirler görüşleri doğruları yansıtmaktadır. Buna karşılık içsel güdüler ile ilgili olarak içsel güdünün dışsal güdüye göre daha avantajlı olduğu yönünde görüş vardır ile içsel güdülenen birey davranışları yaptıktan sonra genellikle olumlu duygular hisseder. Diğer yandan ise “dışsal güdülenmelerde davranışın süreklilik gösterme olasılığı yüksektir” ifadesi yanlıştır. Bu nedenle sorunun yanıtı “E” şıkkıdır.
Soru 19
I. Biyolojik güdü kuramları
II. Klasik güdülenme kuramı
III. Davranışçı güdü kuramları
IV. Sosyal öğrenme güdü kuramı
V. İnsancıl güdü kuramı
VI. Bilişsel güdü kuramı
Yukarıda verilenlere göre aşağıdakilerden hangisinde dışsal kendilik kontrollü kişilerin inançları en doğru ve kapsamlı biçimde ifade edilmektedir?
Çözüm Açıklaması
Sorunun doğru yanıtlanması için güdülenme kuramları genel olarak anımsayalım. Güdülenme kuramları, (a) iç güdü kuramı, dürtü azalma kuramı ve optimum uyarılma kuramı ve beynin ödül ve zevk merkezini kapsayan biyolojik güdü kuramları b) davranışçı güdü kuramı c) sosyal öğrenme güdü kuramı d) hümanistik (insancıl) güdü kuramı e) yükleme kuramı ve beklenti kuramını kapsayan bilişsel güdü kuramı biçiminde sıralanmakta ve gruplanmaktadır. Soru kökü ve çeldiricilere dikkatle bakıldığında, doğru yanıtın ‘E’ şıkkı olduğu görülmektedir.
Soru 20
Sosyal pratikteki şu örnekleri dikkatle izleyiniz.
* Örneğin iyi beslenmiş farelerin kafesin etrafında dışarı çıkmak için keşifte bulunmak istemi
* Dokuz aylık bebeklerin evin ulaşabildikleri köşelerini araştırma eğilimi
Yukarıda verilen örneklerde aşağıdaki güdülenme kuramlarından hangisi anlatılmaya çalışılmaktadır?
Çözüm Açıklaması
Sorunun doğru yanıtlanması için güdülenme kuramları genel ve öz<elde bakılması bir gerekliliktir. Bazı güdülenmiş davranışlar belirli düzeyde uyarılmışlık gerektirir. Örneğin, iyi beslenmiş farelerin kafesin etrafında dışarı çıkmak için keşifte bulundukları, 9 aylık bebeklerin evin ulaşabildikleri köşelerini araştırdıkları görülmüştür. İnsanlar yüksek sesli müzik dinlemek, riskli davranışlarda bulunmak, dağın tepesine tırmanmak gibi davranışları belli düzeyde uyarılmışlık yaşamaktan hoşlandıkları için gerçekleştirebilirler. Bu kurama göre organizma, uyarılmışlık düzeyini asgari düzeyde tutumak için davranışta bulunur. Sıkıldığımız zaman gerilim ve uyarılmışlık durumunu artıracak etkinlikler ararız. Örneğin bazıları paraşütle atlar, korku filmlerine gider. Heyecan arayan bu kişiler, normal uyarılma düzeyinin üstünde durumlar yaşarlar, tehlikeli etkinliklerin içinde kendilerini özellikle daha canlı hissederler. Organizmanın belirli bir davranış için güdülenmesi belirli düzeyde uyarılmayı gerektirir. İnsanlar asgari bir uyarılmışlık düzeyi tutturmayı hedeflemektedir. Yüksek düzeyde uyarılma da düşük düzeyde uyarılma da güdülenmeyi olumsuz etkilemektedir. Kısacası Optimum Uyarılma Kuramı diye ifade edilen bu bu kurama göre, insanlar uyarılmışlık düzeylerini optimum düzey dediğimiz belirli bir düzeyde tutmak için davranışta bulunmaya güdülenmişlerdir. Soru çeldiricilere dikkatle bakıldığında, doğru yanıtın ‘D’ şıkkı olduğu görülmektedir.
