DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 14

Sorunun doğru yanıtlanması için güdülenme kuramlarından Humanistik Güdü Kuramlarını iyi kavramak gerekmektedir. Bu itibarla Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramına bakıldığında şu anlayış ve ilkenin egemen olduğu görülmektedir. Buna göre; insanın her davranışı belli bir ihtiyacını gidermeye yöneliktir ve hiyerarşik olarak sıralanan bu ihtiyaçlardan biri tatmin edilme­den diğerleri insanı yönlendiremez. Davranışlara yön veren insan ihtiyaçları şöyle sırala­nır. 1. Fizyolojik ihtiyaçlar: Yeme, içme, uyuma, cinsellik. 2. Güvenlik ihtiyacı: Barınma, can güvenliği. 3. Ait olma ve sevgi ihtiyacı: Başkaları ile ilişki kurmak, kabul edilmek, ait hisset­mek, arkadaşlık. 4. Özsaygı ihtiyacı: Tanınma, prestij 5. Kendini tamamlama ihtiyacı: Yetenek geliştirme. 6. Estetik ihtiyaçlar: Bakışım, Güzellik. 7. Kendini gerçekleştirme: Potansiyelini ortaya koyma.  Bu sıralamaya göre Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre bir insanın en son karşılama ihtiyacı duyacağı ihtiyaç “Kendini gerçekleştirme” ihtiyacıdır. Bu durumda yanıt “C” şıkkıdır.

Duyguları farklı yaklaşım veya anlayışlara göre farklı gruplamak olanaklıdır. Ancak sorumuzda anahtar sözcük Plotnik’e göre olmasıdır. Bu noktaya dikkat edilince Plotnik’e göre duygular bilişsel, davranışsal ve fizyolojik bileşenlerden oluştuğu savunulmaktadır. Bu bilgiye dayalı olarak yanıtın “C” şıkkı olduğu belirlenir.

Sorunun doğru yanıtlanması için duyguları açıklayan kuramlara genel olarak göz atalım.

Richard Lazarus’un öne sürdüğü bu kurama göre bilişsel süreç duyguları belirlemede önemli rol oynar. İnsanlar aynı durum karşısında farklı duygular yaşayıp farklı tepkiler verebilmektedirler. Bu durum duygusal yaşantıda algılamanın rolüne işaret etmektedir. Bu yaklaşım, duyguları kontrol etmenin en iyi yolunun, algılarımızı belirlemek olduğunu vurgulamıştır. Bu açıdan “D” şıkkı doğru yanıt değildir.

Yüz Geri Bildirim Kuramı ise yüz kaslarının yaşadığımız duyguyu belirlediğini vurgulamaktadır. Herhangi bir duyguyu yaşamadan önce yüz kaslarımız gerilir. Gerilen yüz kaslarımız beyne sinyaller gönderir ve beyne gönderilen bu sinyaller yaşadığımız duyguları tanımamızı sağlar. Bu nedenle “C” şıkkı doğru yanıt değildir.

Schacter ve Singer, duygusal yaşantıların gerisinde bilişsel etkinliklerin rol oynadığını ileri sürmüşlerdir. Schacter’e göre, çevremizi algılamamız ve anlamlandırmamız sonucunda, içimizdeki fizyolojik değişikliklerle ilgili duygulara belli adlar veririz. Yani bilişsel yaşan­tılarımız doğrultusunda duygusal yaşantılarımızı adlandırırız. Dolayısıyla farklı ortam­larda benzeri uyarıcılara farklı tepkiler vermemizin ve birtakım çatışmalara girmemizin nedeni duygularımızı farklı şekillerde yönlendiren, farklı bilişsel yaşantılar geçirmemizdir. Bu bilgiler dayalı olarak “B” şıkkı doğru yanıt değildir.

Cannon-Bard, William James ve Carl Lange duyguları açıklamaya yeterli olmadığı öne sürmüşlerdir. duyguların beynin bir parçası olan talamustan kaynaklan­dığını ve buradan üretilen mesajların aynı anda otonom sinir sistemi, beynin serebral korteksine ve iskelet kaslarına gönderildiğini öne sürmüşler­dir . Kısacası Cannon-Bard, fizyo­lojik uyarılma ve duyguların beyinde aynı anda üretildiğini vurgulamaktadırlar.

Yukarıda verilen genel bilgilere ek olarak William James ve Carl Lange, duyguların, vücutta meydana gelen fizyolojik uyarılma­dan sonra oluşan özel duyumlar sonucu oluştuğunu öne sürmüşlerdir. Bu kurama göre herhangi bir olay öncelikle vücutta fizyolojik uyarılma oluşturur. Bu uyarılma sonucu vücudumuzda fark ettiğimiz değişiklikleri yorumladığımızda yaşadığımız şey duygudur. Kısacası duygulara neden olan durum fizyolojik uyarılmadır. James, bu durumu “Ayı gör­düğünüzde kaçtığınız için korkarsınız. Korktuğunuz için kaçmazsınız” diye açıklamıştır. Herhangi bir olay sonucu fizyolojik uyarılma olsa da biz bunu fark etmediğimizde duy­guyu ifade edemeyiz. Her duygu ayrı bir fizyolojik örüntüye sahiptir. Tüm açıklamalara dayanarak yanıtın “E” şıkkı olduğu görülür.

Güdülenmenin üç ayrı yönü vardır. Bunlar: 
1. Kişiyi belli bir hedefe iten güdüleyici durum
2. Hedefe ulaşmak için yapılan davranış
3. Hedefe ulaşmak.

Güdülenmenin duygusal kaynakları şunlardır:

Duygusal tutarsızlığın artması /azalması
İyi hissetmenin azalması
Kötü hissetmenin artması
Özsaygının, güvenliğin tehlikeye düşmesi
İyimserlik düzeyinin korunması

Dolayısıyla doğru cevap E'dir. diğer seçenekler bilişsel kaynaklarla ilgilidir.

Doğuştan sahip olmadığımız, içinde yaşadığımız çevre tarafından bize
öğretilen ve bir davranışa götüren güdüler ikincil güdüler olarak tanımlanır.

Somonların yumurtlama amacıyla nehirlerin başına doğru akıntının ters yönünde yüzmeleri ve örümceklerin ağ örmesi gibi davranış örüntüleri iç güdü olarak adlandırılır. Dolayısıyla bu örüntüleri açıklayan güdü kuramı iç güdü kuramı denir.

Davranışların amacının, organizmanın sahip olduğu içsel biyolojik dengeyi devam ettirmek olduğunu belirten kuram Dürtü Azalma Kuramıdır. Organizma içsel biyolojik ihtiyaçlara sahiptir. Açlık ya da susuzluk gibi bedensel gereksinimler, gerginlik veya uyarılma durumuna yol açarak insanları belirli davranışlar yönünde güdülemektedir. Canlının belirli şekilde davranabilmesi için bu ihtiyaçların gerilimlerinin azaltılması gerekir. Dürtü azalma kuramına göre, güdülenen davranış, olumsuz bir bedensel gerilimi azaltma ve bedeni biyolojik denge durumuna döndürme çabasıdır.

İhtiyaçlar piramidinde insan ihtiyaçları şöyle sıralanır:
1. Fizyolojik ihtiyaçlar: Yeme, içme, uyuma, cinsellik.
2. Güvenlik ihtiyacı: Barınma, can güvenliği.
3. Ait olma ve sevgi ihtiyacı: Başkaları ile ilişki kurmak, kabul edilmek, ait hissetmek, arkadaşlık.
4. Özsaygı ihtiyacı: Tanınma, prestij
5. Kendini tamamlama ihtiyacı: Yetenek geliştirme..
6. Estetik ihtiyaçlar: Bakışım, Güzellik.
7. Kendini gerçekleştirme: Potansiyelini ortaya koyma.

Dolayısıyla tanınma, prestij ihtiyacı öz-saygı ihtiyacı kapsamındadır.

Duygular bilişsel, davranışsal ve fizyolojik bileşenlerden oluşur. Doğru cevap D'dir.

William James ve Carl Lange, duyguların, vücutta meydana gelen fizyolojik uyarılmadan sonra oluşan özel duyumlar sonucu oluştuğunu öne sürmüşlerdir. Onların ortaya attığı duygu kuramına göre herhangi bir olay öncelikle vücutta fizyolojik uyarılma oluşturur. Bu uyarılma sonucu vücudumuzda fark ettiğimiz değişiklikleri yorumladığımızda yaşadığımız şey duygudur.

Cannon-Bard, fizyolojik uyarılma ve duyguların beyinde aynı anda üretildiğini vurgulamaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Salovey ve Mayer duygusal zekanın kapsamını 5 ana başlık altında toplamışlardır. Bu başlıklar:

Başkalarının duygularını kontrol etme bunlardan biri değildir.

Güdü belli durumlarda belli amaçlara ulaşmak ve gerekli davranışların yapılabilmesi için organizmayı harekete geçiren, enerji veren, duyuşsal bir yükselime neden olan davranışları yönlendiren itici güçtür. Zihni yönlendirmek zekanın işidir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı D seçeneğinde yer almaktadır.

Güdülenme kuramcılarının ortak görüşü, güdülenmenin, bütün öğrenilen tepkilerin performansa dönüştürülmesini sağlamasıdır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A seçeneğinde yer almaktadır.

Açlık, susuzluk gibi güdüler öğrenilmemiş, biyolojik, sürekli ve birincil güdü gruplarında yer alır. İçsel güdü, bireyin içinden gelen ihtiyaçlarına yöneliktir. Merak, bilme ihtiyacı, yeterli olma isteği, gelişme arzusu, doyum sağlama isteği içsel güdülere örnek gösterilebilir Bu nedenle sorunun doğru cevabı C seçeneğinde yer almaktadır.

Sosyal Öğrenme Güdü Kuramına göre, özyeterlilik algısı yüksek olan bireyler, gözlemledikleri ve model aldıkları davranışları yapma yönünde daha güdülüdürler. Özyeterlilik algısı düşük olan bireyler ise model aldıkları davranışları yapma yönünde daha az güdüleneceklerdir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı E seçeneğinde yer almaktadır.

Hümanistik psikologlar insan davranışlarının daha çok içsel süreçler tarafından yönlendirildiğini, bu nedenle içsel motivasyonun önemli olduğunu vurgulamaktadırlar. Bu nedenle sorunun doğru cevabı E seçeneğinde yer almaktadır.

Yükleme Kuramı insanın doğası gereği hem kendi içinde hem de çevresinde meydana gelen olayların nedenlerini tahmin etmeye çalıştığını, nedenlerle ilgili olarak yapılan çıkarımların davranışları etkileyeceğini vugulamaktadır. Bu nedenleri tahmin etmeye çalışmak ve yapılan çıkarımların davranışları yönlendirmesi bu kuramın en önemli noktasıdır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı D seçeneğinde yer almaktadır.

Duygusal tepkiler karmaşık fizyolojik süreçlere bağlıdır. Duyguların biyolojik temelleri, beyin alanları, çeşitli nörotransmitterlerin yanı sıra otonom sinir sistemi ve endokrin sistemini içeren çok yönlü yapı gösterir. Duygularla ilgili fizyolojik uyarılma daha çok otonom sinir sistemi aracılığıyla gerçekleşir. Bu sistem adrenalin salgılayarak kaç ya da savaş tepkisi için organizmayı uyarır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A seçeneğinde yer almaktadır.