DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 18

Bu dünyanın ve toplumsal yaşamın nasıl ortaya çıktığı, anne-babalarımızın ya da dedelerimizin yaşam koşullarının neden çok farklı olduğu, gelecekte yaşantımız ne yönde değişecek gibi sorular hepimiz için büyük önem taşımaktadır. Sosyoloji bu sorulara yanıt vermek üzere gelişmiş bir sosyal bilimdir. A, B, D ve E seçeneğindeki soruların cevapları ise psikolojinin alanına girmektedir.

İbn Haldun’un 19.yüzyılda Avrupa’da tercüme edilen Mukaddime adlı kitabı bazı otoriteler tarafından sosyolojinin konularına ilişkin önemli bir öncül olarak vurgulansa da Batıda göz ardı edilmiştir. Lubâb'ul-Muhassal, Fahressin Razi'nin El-Muhassal isimli kitabının bir özeti ve yorumu olup, İbn Haldun'un 19 yaşında kaleme aldığı kitabıdır. Sifâu's-Sâil li-Tehzîb'l-Mesail, İbn Haldun'un tasavvufa dair yazdığı kitabıdır. Et-Târif bi İbn Haldun, yazarın otobiyografisidir. Kitab el-Hisab, İbn Haldun yazdığı hesap hakkında bir risaledir.

Genel olarak sosyoloji, toplumu inceleyen bilim dalı olarak tanımlansa da bu tanım birçok açıdan yetersiz kalmaktadır. Bütün tanımlama girişimlerinin ortak noktaları göz önüne alınarak sosyoloji; toplumu, grupları, toplumsal ilişkileri ve kuramları sistematik olarak inceleyen bilim dalı olarak tanımlanabilir. Bu tanımlarda da belirtildiği üzere sosyolojinin ana konusu toplumdur. Toplum ifade olmadan yanında kullanılan diğer ifadeler anlamsız olur ya da başka yönlere çekilebilir.

Sosyoloji konusu ve problem alanından dolayı sosyal bilimler kategorisinde yer alan bir bilim dalıdır. Sosyolojinin ana konusu olan toplumun ve toplumsal olguların çok boyutlu olması ve diğer sosyal bilimlerin de ilgi alanına girmesi nedeniyle Ekonomi, Tarih, Siyasal Bilimler, Kültürel Antropoloji ve Psikoloji gibi diğer sosyal bilimlerin sosyoloji ile ilişkilerinin bilinmesi bir sosyal bilim olarak sosyolojinin yerinin daha iyi kavranmasını sağlayacaktır.

Sosyoloji bir sosyal bilimdir ve odaklandığı temel alan geçtiğimiz iki-üç yüzyılda endüstri devrimine dayalı dönüşümlerin ürünü olan toplumsal kurumlardır. Sosyolojinin gelişiminde rol oynayan büyük dönüşümler arasında Fransız devrimi gibi siyasal devrimler, endüstri devrimi ve kapitalizmin yükselişi, sosyalizmin yükselişi, kentleşme, bilimin gelişimi sayılabilir. Kültür faaliyetlerinin artması ise sosyolojinin gelişiminde büyük rol oynayan etkenler arasında görülmemektedir.

Günümüzde artan bir hızla yaşanan toplumsal dönüşümlerin kaynağı olan küreselleşme ve modernizm sonrası düşünceler sosyolojiyi biçimlendirmektedir. Modern dönemin kapsayıcı büyük kuramları yerine yaşanılan sorunların çözümüne yönelik ve özellikle elektronik medya ile şekillenen toplumsal koşullar üzerine odaklanılmaktadır.

İnsanlar toplumlar halinde yaşarlar. Bireylerin davranışları ve toplumsal koşullar arasında güçlü bir etkileşim söz konusudur. Bireyin toplumsal bağlam içindeki yerini kavrayabilmesi, davranışlarını ve toplumsal olguları anlayabilmesi için sosyolojik anlayışa gereksinim vardır. Bu dünyanın ve toplumsal yaşamın nasıl ortaya çıktığı, anne-babalarımızın ya da dedelerimizin yaşam koşullarının neden çok farklı olduğu, gelecekte yaşantımız ne yönde değişecek gibi sorular hepimiz için büyük önem taşımaktadır. Sosyoloji bu sorulara yanıt vermek üzere gelişmiş bir sosyal bilimdir. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Sosyolojiyi modern Batı dünyasına ait bir olgu olarak görme konusunda güçlü bir eğilim olmasına karşın, uzun zaman önce dünyanın başka bölgelerinde İbn Haldun gibi düşünürlerin sosyolojik nitelikte düşünce ve kuramlar geliştirdikleri bilinmektedir. İbn Haldun toplumların yapısı ve toplumsal değişme konularında düşünceler üreten ve sosyolojinin önemli tarihsel öncüllerdendir (Ritzer ve Goodman, 2004: 6). İbn Haldun’un 19.yüzyılda Avrupa’da tercüme edilen Mukaddime adlı kitabı bazı otoriteler tarafından sosyolojinin konularına ilişkin önemli bir öncül olarak vurgulansa da Batıda göz ardı edilmiştir (Meriç, 1993: 68-69). Tunus, Fas, İspanya ve Cezayir’de, elçilik, bakanlık, bilginler konseyi üyeliği gibi çeşitli görevlerde bulunan İbn Haldun sosyolojik düşünce ile tarihsel gözlem arasındaki bağı vurgulamış, çağdaş sosyoloji ile ortak yönler içeren birçok düşünce geliştirmiştir. Toplumun bilimsel olarak incelenmesine, deneysel araştırmaya ve toplumsal olguların nedenlerinin araştırılmasına önem vermiştir. Politika ve ekonomi gibi toplumsal kurumlar ve ilişkileri üzerinde dururken ilkel ve modern toplumların karşılaştırılması gibi konularla da ilgilenmiştir (Ritzer ve Goodman, 2004: 6). Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Sosyoloji toplumu, grupları, toplumsal ilişkileri ve kurumları sistematik olarak inceleyen bilim dalı olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla 3 numaralı ifade "İçgüdüsel davranışların bireyler üzerindeki etkisini inceler." psikoloji biliminin ana konusudur. Diğer ifadeler ise sosyoloji biliminin sırayla ekonomi, tarih ve siyasal bilimlerle ilişkisine örnek oluşturduğundan doğru cevap "D" şıkkdır.

Yukarıdaki şıkların tümü sosyolojinin temel amaçlarını belirtmesine rağmen, trafikteki sürücülerin davranışları, yada belediye otobüsüne binmek isteyen bireylerin davranışlarını inceleyen ifadeler "A" şıkkında doğru olarak verilmiştir.

Soruda da verildiği gibi, yukarıdaki tüm ifadeler ilk dönem sosyologlarının görüşlerini yansıtmaktadır. Ancak Sosyal Darwinizm ilkesi ve ırkçılığı benimseyen Herbert Spencer'ın düşüncesi "A" şıkkında doğru olarak verilmiştir. Bu ifade akademik çevrelerde Spencer'in eleştirilmesine yol açmıştır.

Çatışma kuramının öncüsü ve açıklayıcısı Karl Marx'tır. Dolayısıyla sorunun cevabı "C" şıkkıdır.

Soruda verilen üç ifadede de açık-gizli işlevlere örnekler verilmiştir. Dolayısıyla doğru cevap "E" şıkkıdır.

Postmodern dünyanın en önemli yazarlarından olan Baudrillard elektronik medyanın insanların geçmişleri ile olan bağlarını yıkıma uğrattığını ve karmakarışık boş bir dünya yarattığını savunmaktadır. Toplumu ekonomik güçlerin etkilediğine ilişkin Marxist görüş tersine çevrilmiştir, toplumsal yaşamı simgeler ve imajlar etkilemektedir. Baudrillard bu duruma örnek olarak Prenses Diana’nın ölümünü vermektedir. Dolayısıyla doğru cevap "E" şıkkıdır.

İbn Haldun’un 19.yüzyılda Avrupa’da tercüme edilen Mukaddime adlı kitabı bazı otoriteler tarafından sosyolojinin konularına ilişkin önemli bir öncül olarak vurgulansa da Batıda göz ardı edilmiştir (Meriç, 1993: 68-69). Doğru cevap D'dir.