DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 16

İbn-i Haldun'un görüşleri şıklarda doğru ifade edilmiştir. Ancak sosyolojinin isim babası değildir. Sosyolojinin isim babası Comte'dur.

Max Weber sosyolojinin kurucularından olmakla beraber Alman bir sosyologtur.

Makro analiz, Devrimler, Kıtalararası Göç, Yeni toplumsal kurumların ortaya çıkışı vb. inceler

Sosyoloji, alanı 19.yüzyıl boyunca tutarlı bir disiplin olması için biçimlendiren üç önemli
otoritenin, Karl Marx, Emile Durkheim ve Max Weber’in etkisi altında hızlı bir gelişme
göstermiştir. Bu düşünürler klasik düşünürler olarak adlandırılırlar

Kültür olmadan insan toplumu var olmazdı. Kültür insanları topluluk haline getiren ve bir topluluk olarak bir arada tutan özellikleri ifade etmektedir. İnsan yaşamının bütününü kapsayan kültür öğrenilir ve paylaşılır. Kültür toplumun doğasını yansıtan insan ürünü somut objeler ile insanları etkileyen düşünceler gibi soyut yapılardır ve insan toplumunun biyolojik olarak değil ancak toplumsal araçlarla iletip aktardığı her şeyi ifade etmektedir. Bu anlamda insanların yaşam biçimlerini  yansıtan kültür, insan ürünü olan her şeyi kapsamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Kültürün maddi ve manevi kültür olmak üzere iki boyutu ya da türü olduğu söylenebilir. Bunlar üretildikleri toplumun doğasını yansıtır. Normlar, yasalar,idealar, gelenekler ve inanışlar manevi kültürü oluşturmaktadır. Belirli bir toplumda yaratılan mimari, sanat, araç-gereçler, oyuncaklar, yazılı-görsel medya gibi somut objeler ise maddi kültürü ifade etmektedir. Maddi kültürün unsurları arasında mızraktan sabana, pişirme kaplarından kompakt diske kadar insan ürünü fiziki objeler yer almaktadır. Bu bağlamda el öpme adeti, kına gecesi, normlar, gelenek ve görenekler manevi kültürün; camiler ise mimari bir yapı olması bakımından maddi kültürün bir ögesi olarak gösterilebilir.

Kültürel gecikme, kültürün bazı unsurlarının daha hızlı değişerek, henüz değişmemiş olan geleneksel unsurlarla çatışması sürecini ifade etmektedir. Doğru cevap A'dır.

Dil, kültür dünyasının taşıyıcısı ve anahtarı konumundadır, bireylerin birbirleriyle iletişimde bulunmalarına imkân tanıyan bir semboller sistemi ve kurallar setidir. Kültürün öğrenilmesinde ve aktarılmasında dil büyük önem taşıyan bir araçtır. Dilbilim alanında görelilik hipotezine göre kültür ile dil arasında güçlü bir etkileşim söz konusudur aynı zamanda bir kültürün normları, değerleri ve inançları açısından olasılıkları ve potansiyelleri belirler. Bu anlamda doğru cevap A'dır.

Toplumsal değişme, bir toplumun kurumları ile kültürünün zaman içinde dönüşmesidir. Günümüzde toplumsal değişmeyi en yoğun ve köklü bir biçimde etkileyen süreç küreselleşmedir. Dünyanın küresel bir köye dönüştüğüne ilişkin söylem yaşanan dönüşümü ifade etmektedir. Küreselleşme kültürleri, toplumsal değişmenin niteliğini dönüştürmekte ve hızını belirlemekte; yeni toplumsal çatışmaların, yeni toplumsal sınıfların ve toplumsal hareketlerin oluşumuna yol açmaktadır. Günümüzde toplumsal dönüşüm giderek daha hızlı gerçekleşmektedir, yeni bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki gelişme nedeniyle değişimin hızı giderek artmaktadır. Değişimin toplumdan topluma farklı olduğu yönündeki görüşlerin yanı sıra toplumlar arasında değişimin farklılaşmadığını savunanlar da  bulunmaktadır ancak  toplumsal değişme bütün toplumlar için geçerli bir olgudur. Doğru cevap E'dir.

Toplumsal değişmenin çok çeşitli kaynakları vardır, bu kaynakları iç ve dış kaynaklar olarak sınıflandırabiliriz. İç kaynaklar; çevresel değişmeler, istila, kültürel temas, yayılma gibi etkenler iken dış kaynaklar, keşifler ve icatlar, nüfus hareketleri gibi etkenlerdir.

Evrimci yaklaşım tek yönlü bir toplumsal değişimi var sayarken çevrimsel kuram toplumların sonsuz çevrim serileri boyunca ileri-geri ve yukarı-aşağı hareket ettiğini ileri sürer. Alman tarihçi Oswald Spengler kuramın ilk temsilcilerindendir. Toplumları ve medeniyetleri bir organizma gibi değerlendiren Spengler, doğum, gençlik, olgunluk, yaşlılık ve ölüm çevrimlerinin toplumlar için de geçerli olduğunu savunmuştur. Doğru cevap B'dir.

En belirgin örneğinin Hindistan’da görüldüğü kast sistemi bireylere hayat boyu taşınan sosyal statülerin verilmiş olduğu toplumsal bir sistemdir. Kast sistemi tabakalaşma sistemleri arasında en katısı olarak bilinmektedir. Her bir tabaka kast olarak adlandırılır ve hiyerarşi açıkça tanımlanmıştır. Hindu inanışları doğrultusunda bireyler doğumla birlikte verilen toplumsal pozisyonlara sahip olurlar. Reenkarnasyon inancı doğrultusunda bireylerin içine doğdukları kastın önceki yaşamlarının sonucu olduğuna inanılır.

Feodal zümreler sisteminde  ise tabakalaşma sisteminin temelini toprak sahipliği oluşturur. Zümreler arasında hareketlilik ve evlilikler belirli bir düzeyde hoş görülmektedir. Feodal zümreler sisteminde her bir zümrenin hak, yükümlülük ve ayrıcalıkları yasal olarak belirlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Sınıf düzeninin diğer tabakalaşma biçimlerinden farklarını:
• Sınıflar arasındaki sınırlar keskin değildir. Sınıflar arası evlilikleri engelleyen yasal düzenlemeler yoktur.
• Birey sınıfını sadece doğumla elde etmez. Yukarı ve aşağı doğru hareketlilik diğer türlerden daha yaygındır.
• Sınıf düzenleri büyük çaplıdır, kişisel değildir şeklinde sıralayabiliriz. Bu anlamda doğru cevap C'dir.

Marx’ın düşüncelerinin kaynaklık ettiği toplumsal çatışma yaklaşımının tabakalaşmaya ilişkin varsayımlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
• Toplumsal tabakalaşma toplumsal çatışmanın ürünüdür. Toplumsal kaynaklardaki farklılıklar bazılarının çıkarına hizmet ederken bazılarının aleyhinedir.
• Toplumsal tabakalaşma toplumdaki yetenek ve becerilerin bütünüyle geliştirilemeyeceği anlamına gelir.
• Tabakalaşma sadece bazıları için yararlıdır.
• Tabakalaşma mutlaka var olması zorunlu bir olgu değildir.
• Değerler ve inançlar ideolojiktir, toplumdaki egemen güçlerin çıkarlarını yansıtır.
Toplumsal tabakalaşmanın yetenek ve becerileri uygun mesleki pozisyonlarla eşleştirmesi ise yapısal-işlevselci yaklaşımın temel varsayımıdır. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Kültürel gecikme, kültürün bazı unsurlarının daha hızlı değişerek, henüz değişmemiş olan geleneksel unsurlarla çatışması sürecini ifade etmektedir.

Latincede cultura kelimesi natura yani doğanın karşıtı olarak kullanılmıştır. Romalılar insanların yetiştirdikleri bitkileri kendiliğinden yetişen bitkilerden ayırmak ve tanımlamak üzere bu kavramı kullanmışlardır (Sarı, 2005: 5).