DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 10

Türkiye’de ev içi iş bölümünün ve aile içinde cinsiyet rollerinin nasıl dağıldığını, TÜİK’in Aile Yapısı Araştırması bulguları çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır. Yemek, ütü, çamaşır/bulaşık yıkama, evin toplanması gibi ev içini ilgilendiren ve ev içine bağımlı kılan işler yüzde 80 hatta 90’lara varan oranla kadınlar tarafında gerçekleştirilmektedir. Yüzde 8’den yüzde 15’e kadar değişen bir oranda da bu işler ailenin diğer fertleriyle –büyük bir ihtimalle ailedeki diğer kadınlar ve çocuklarla- birlikte yapılmaktadır. Erkeğin ise bu işlere katılım oranı yüzde 2 civarında seyrettiği görülmektedir.
Erkek ve kadınların, günlük alışveriş gibi evin dışını yani kamusal alanı içeren ev işi faaliyetini gerçekleştirme oranları ise görece birbirine yakındır (yüzde 33,3 erkekler, yüzde 33,7 kadınlar). Ancak konu faturaların yatırılması, gibi mali işlere gelince ailede erkeklerin maddi kaynakların yönetimi konusunda kontrolü ellerinde bulundurduğu söylenebilir. Bunun dışında tamirat ve evin badanası gibi cinsiyetçi iş bölümünde
erkeklere atfedilmiş görevler Türkiye’deki ailelerde de yüksek oranda erkekler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda doğru cevap C'dir.

Feminizm, toplumda cinsler arası ilişkileri ve erkekle kadın deneyimlerinin farklılıklarını açıklayan çeşitli toplumsal teorilerdir. Feminizminin birçok türü ve çok farklı yaklaşımları vardır. Yine de belirli ortak özelliklerini sıralamak gerekirse:

• Feminizmin tüm türleri kadınları erkeklere bağımlı kılan ilişkilerin değiştirilmesini savunur.

• Çeşitli toplumlarda, normalleştirilen, doğal sayılan ve arzu edilir bulunan birçok durumu sorgular.

• İnsanlığın tüm tarihini ve geleceğini sorgular. 

• Politik pratiği vardır.

• Erkek-kadın ilişkilerinin dönüştürülmesini, herkesin olanaklarını geliştirebilme fırsatına sahip olabilmesi için dünyanın değiştirilmesini savunur. 

• Politik pratikler: kadınların kendi yaşamlarına hâkim olmasını ve kadın-erkek ilişkilerini değiştirmeyi hedefler. 

• Bu hedeflere yönelik çağrıları her zaman direnişle karşılanır. 

• Kadın-erkek ilişkilerinin niteliği açısından tarafsız değillerdir.

• Bildiğimizi sandığımız şeyleri nasıl bildiğimiz konusunda ciddi sorular ortaya atar. Bu bağlamda doğru cevap B'dir.

Liberal feminizm, toplumun var olan yapısını fazla sorgulamadan eşit haklar ve olanaklar etrafında kampanyalar yürütmüştür. Cinsiyet rolleri ve eşitsizliğin kökeninde yatan nedenler de liberal feministlerce sorgulanmamış, kamusal alanda eşit haklar için mücadele ile sınırlı kalınmıştır. Liberal feminist hareketler, kadınların daha iyi yaşam koşulları için mücadele verirken sorunların kökenine inip, bu eşitsizliğe neden olan anlayışları sorgulamamışlardır. Bu kapsamda doğru cevap A'dIr.

Ataerkillik “maddi temeli olan ve hiyerarşik olsa da erkekler arasında, onların kadınlara egemen olmalarını sağlayan bir karşılıklı bağımlılık ve dayanışma kuran ya da yaratan erkekler arası toplumsal ilişkiler dizisi” olarak tanımlanmaktadır. Radikal feministler, kadınların sırf kadın olduğu için ezildiğini savunurlar. Liberal feminist hareketler, kadınların daha iyi yaşam koşulları için mücadele verirken sorunların kökenine inip, bu eşitsizliğe neden olan anlayışları sorgulamamışlardır. Marksist feministler, kadınların ezilmişliğini ataerkil düzen ve sonrasında da kapitalist sisteme dayandırmışlardır. Sosyalist feministlere göre kapitalist toplum, kendisinden önceki ataerkil düzene yaslanarak gelişmiştir. Bu gelişme sırasında da cinsiyete dayalı ev işi/ücretli iş paylaşımı giderek yerleşmiştir. Üretimin ev dışında bir alanda yer alması, aileyi ekonomiden kopuk bağımsız bir dünya olarak yaşanmasına yol açmıştır. Böylelikle bu düşünürler özel alan, aile alanını kadınla ilişkilendirilmesinin sebebini kapitalist sistemde ararlar. Bu bağlamda doğru cevap E'dir.

4320 Sayılı Kanun dört tür şiddet tanımlar:
• Fiziksel şiddet, vücut bütünlüğüne zarar veren her türlü davranışı içerir.
• Duygusal şiddet, ruhsal açıdan acı ve zarar veren her türlü söz ve davranıştır.
• Ekonomik şiddet, maddi açıdan kişiyi ve emeğini sömüren her türlü davranıştır.
• Cinsel şiddet, kişinin isteği dışında ilişkiye zorlanması, ilişki sırasında fiziksel ve duygusal zarar verilmesidir. Doğru cevap D'dir.

Hangi durumlarda boşanma yoluna gidilebileceği kanunda belirtilmektedir:
• Eşlerden biri kötü muamele ediyorsa;
• Hayata kast edecek ya da onur kırıcı davranışlar varsa;
• Küçük düşürücü bir suç işlenmiş ya da haysiyetsiz bir yaşam sürdürülüyorsa;
• Evlilik dışı ilişki varsa;
• Eşlerden biri evliliğin yükümlülüklerini yerine getirmemek için evi terk etmişse
• Tedavisi imkansız akıl hastası ise ve bu durum evliliği çekilmez hale getirmişse;
• Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri eşlerden beklenmeyecek derecede sarsılmışsa eşler boşanma davası açabilir.

Ancak Ocak 2002’de yürürlüğe giren Medeni Yasa'ya göre meslek seçiminde eşin izni alınması zorunlu değildir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Genel bir tanımlama yapmak gerekirse aileler; tüm toplumlarda bulunan, bireylerin birbirleri ile dayanışma içinde olduğu ve çocukların bakımını üstlenmek için kurduğu toplumsal kurumlardır ve her ne kadar çeşitlilik gösterse de genelde evlilik ile şekil bulur. Doğru cevap A'dır.

Çokeşlilik (Poligami) bireyi birden fazla eşle birleştiren evlilik bağıdır. Afrika’nın neredeyse tamamı, Ortadoğu, Hindistan, Pakistan ve Endonezya’da bu evlilik türü geçerlidir. Doğru cevap B'dir.

Segalen’in tanımına göre hane halkı, birlikte yaşayan ve ortak bir yaşam alanını paylaşan bireyler topluluğudur. Bu yaşam alanı aynı zamanda, küçük aile işletmeleri ya da çiftliklerde olduğu gibi çalışma ve üretim mekânı da olabilir. Hane halkı sadece çekirdek aileden oluşabileceği gibi, çekirdek aile ve çiftlerin anne babaları, çocukları ve eşleri, eşlerin kardeşleri şeklinde aynı kan bağından farklı bireyleri de içerebilir. Doğru cevap C'dir.

Parsons ve Bales’e göre ailenin toplumda dört temel işlevi vardır.

İlk olarak aile toplumsallaşma sürecinin temel taşıyıcısıdır. Aile çocuğun yetişmesinde ilk ve en önemli kurumdur.

İkinci olarak aile, akrabalık ilişkilerinin ve mülkiyetin korunması amacıyla cinsel faaliyetlerin denetim altına alındığı bir kurumdur.

Parsons ve Bales’e göre ailenin üçüncü işlevi de ailenin toplumsal konumunun sonraki kuşaklara aktarılmasıdır.

Son olarak, aile bireylerin maddi ve duygusal açıdan güvenliğini sağlayan bir kurumdur. Aile, fiziksel korunma, maddi dayanışma ve duygusal destek açısından temeldir.

Doğru cevap D'dir.

Çatışmacı Yaklaşım: Bu yaklaşım, aile içinde ve aile kurumunun işleyişi sonucu eşitsizliklerin nasıl sürekli kılındığının üstünde durur. Doğru cevap A'dır.

Feminizm, toplumda cinsler arası ilişkileri ve erkekle kadın deneyimlerinin farklılıklarını açıklayan çeşitli toplumsal teorilerdir. Doğru cevap C'dir.

Ücretli kadın emeğinin özelliklerini Ecevit şu şekilde sıralar:

Ekonomik yapı içinde bazı sektörler ve bazı sektörler içinde belirli meslekler kadınlaşmıştır. Örneğin hizmet sektörü, sağlık sektöründe hemşirelik gibi kadınlar belirli alanlarda yığılmıştır.

İşyerlerinde de kadınlar daha çok, en düşük ücretli ve en az beceri gerektiren bölümlerde çalışırlar.

Kadınların çalıştıkları işler yükselme imkanı vermez, kadınlar başladıkları statünün çok az üstüne çıkabilirler. Kadınlar karar verici, sorumluluk gerektiren pozisyonlardan çok yönetilen, emir alan konumundadır.

Kadınlar, aynı işte çalışan erkeklere göre daha düşük ücret alırlar.

Çoğunlukla yarı-zamanlı olarak çalışan kadınların istihdam edildiği hizmet sektörü, genelde düşük ücretlidir, örgütsüzdür ve sosyal güvencesi yoktur.

Kadınların örgütlenme ve sendikalaşma oranları düşüktür.

Ailenin temel geçindiricisi sayılmadıkları için işten çıkarılma riskleri daha fazladır.

Doğru cevap D'dir.

4320 Sayılı Kanun dört tür şiddet tanımlar:

Fiziksel şiddet, vücut bütünlüğüne zarar veren her türlü davranışı içerir.

Duygusal şiddet, ruhsal açıdan acı ve zarar veren her türlü söz ve davranıştır.

Ekonomik şiddet, maddi açıdan kişiyi ve emeğini sömüren her türlü davranıştır.

Cinsel şiddet, kişinin isteği dışında ilişkiye zorlanması, ilişki sırasında fiziksel ve duygusal zarar verilmesidir.

Doğru cevap E'dir.

Kadın ve erkekler 17 yaşını doldurmadan evlenemezler. Ancak çok önemli durumlarda ve hakim kararıyla 16 yaşını dolduran bireylerin evlenmesine izin verilebilir. Doğru cevap E'dir.

Macionis (2008: 464) akrabalık kavramını ortak atalara, evlilik bağına ya da evlat edinmeye dayandırılan toplumsal bağ olarak tanımlar.

Bazı kültürlerde, aynı toplumsal kategorilerdeki bireylerin evlilikleri bir normdur. Endogami kavramı ile ifade edilen bu norm bireyleri, aynı yaş grubuna dahil, aynı dine ya da ırka, aynı toplumsal sınıfa mensup potansiyel eşlerle sınırlar.

Parsons ve Bales’e göre ailenin toplumda dört temel işlevi vardır. Bu işlevler b,c,d,e şıklarında yer almaktadır. a seçeneğindeki madde çatışmacı yaklaşım ile ilgilidir.

Aile İdeolojisi Aile türlerindeki tüm çeşitliliğe ve aile konusundaki yaklaşımların tüm farklılıklarına rağmen, aile içinde rol dağılımının, aile yapısının nasıl olması gerektiğine dair egemen görüşler varlığını sürdürmektedir. Bu ideolojide ideal aile formunun çekirdek aile olduğu öne sürülür. İdeal iş bölümünün de kadınların ailenin özel alanında ev kadını ve anne olarak kalmaları, erkeklerin yerinin de kamusal alandaki çalışma hayatı olması gerektiği savunulur (Beechey, 1986: 99, akt. Abbott, Wallace ve Tyler, 2005: 157). Bu aile ideolojisi, ailenin biyolojik olarak belirlendiği varsayımı üzerinden meşruluk kazanır. Gerçekten de erkeklerin dayanıklı, güçlü doğalarının dışarıda çalışıp para kazanmaya ve evin geçindiricisi olmaya daha uygun, kadınların kırılgan, zayıf yapısının da ev içinde eşin ve çocukların bakılmasında daha uygun olduğu görüşü genel olarak kabul edilir. Bu görüşün hâkim olduğu toplumsal ve resmi kurumlar da bireylerin nasıl aile kurmaları ve nasıl bir aile hayatı yaşamaları gerektiğini belirler. İşgücü piyasası, sosyal güvenlik sistemi, eğitim sistemi işleyişlerinde bu aile şeklini temel alır (Abbott, Wallace ve Tyler, 2005: 157).

Kadın ve erkeklerin toplumsallaşma süreçlerindeki farklılık onların zaman algısını ve zaman kullanımını şekillendirir. Kadın ve erkeklerden toplumun farklı beklentileri cinsiyetçi bir zaman algısını da beraberinde getirmektedir. Örneğin, erkekler için gelecekte elde edilecek başarılı bir kariyer vurgusu yapılırken, kadınlar için çevresindekilerin günlük gereksinimlerini gidermenin önemli olduğu vurgusu yapılır. Bu da erkeklerde gelecek odaklı ve gelecek için hazırlığa yönelik bir zaman algısı yaratır. Kadınlarda ise, şimdiki zaman ve gündelik deneyimler çerçevesinde bir zaman algısı oluşur. Maines ve Hardesty (1987, akt. Daly, 1996: 147) çalışmalarında, genç erkeklerin geleceğe dair planlarının eğitim, iş hayatı ve aile kurmak şeklinde doğrusal bir çizgide seyrettiği ortaya çıkmıştır. Diğer yandan genç kadınların geleceğe dair planları ise engeller ve kesintilerle belirlenmiştir. Bu araştırma sonucunda genç kadınların kuracakları ailenin yapılan zaman planlamasında sıkıntı yaratacağı, aile ve iş zamanlarının birbiri ile çatışacağı endişesi ağır basmaktadır (Maines ve Hardesty, 1987, akt. Daly, 1996: 147).

Bu açıklamaya göre a seçeneği.