DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Tutum; Bir şeyin beğenilir olması ya da olmaması açısından değerlendirilmesi sonucunda bu
şeye karşı ortaya çıkan psikolojik bir eğilimdir. Biliş, tutumun inançlar ile ilgili unsurudur. Duygu, tutumun hislerle ilişkili kısmını
ifade etmektedir. Davranış niyeti, kişinin başka varlıklara ya
da durumlara karşı nasıl davranma eğiliminde olduğunu ifade etmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tutumları anlamak üzere geliştirilmiş bir modele ABC Modeli adı verilmektedir. Bu modele
göre tutumu oluşturan üç unsur bulunmaktadır.
Bunlar; duygu (affect), biliş (cognition) ve davranış
niyetidir (behavioral intention). Bu üç unsurun İngilizce adlarının baş harfleri nedeniyle modele ABC
Modeli denilmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tutumları anlamak üzere geliştirilmiş bir modele ABC Modeli adı verilmektedir. Bu modele
göre tutumu oluşturan üç unsur bulunmaktadır. Modeldeki ilk unsur duygu, ikinci unsur biliş, üçüncü unsur da davranış niyetidir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Tutumların oluşumunda öğrenmenin etkisi büyüktür. Çünkü kişiler tutumlarını sosyal çevrelerinden öğrenirler. Kişiler kendi deneyimlerinden,
başkaları tarafından kendilerine aktarılanlardan ya
da gözlemlerinden neyin iyi ya da kötü neyin yararlı
ya da zararlı, neyin doğru ve kabul edilebilir neyin
yanlış ya da kabul edilemez olduğunu öğrenir ve ona
göre davranma niyeti gösterirler.Tutum ölçümleri doğrudan ölçümler ve dolaylı ölçümler olarak iki şekilde yapılabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Doğrudan tutum ölçümlerinde bireylere yöneltilen ifadeler/sorular, ifadelerin/soruların sırası,
sunulan cevap seçenekleri (ölçekler) ve yapısı büyük önem taşımaktadır. Tutumun spesifik olması bunların arasında yer almadığı için cevap D seçeneğidir.

Tutumların ölçülmesinde ilk çalışmalar Thurstone tarafından gerçekleştirilmiştir.Tutum ölçümlerinde kullanılan bir diğer ölçek tipi Osgood’un duygusal anlam veya anlamsal ayrım ölçeğidir. Guttman’ın geliştirdiği bir diğer ölçek tipinde
ise birden çok ifadenin tek bir tutumu ölçüp ölçmediğinin saptanması söz konusudur. Bogardus’un Toplumsal Mesafe Ölçeği daha çok toplumsal sınıflara, değerlere veya etnik gruplara özgü tutumların ölçümünde kullanılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tutum ölçümlerinde kullanılan bir diğer ölçek tipi Likert ölçek tipidir. Rensis Likert tarafından geliştirilen bu ölçekte kişinin tutum ifadesine katılma derecesi ölçülmektedir. Kişilerden söz konusu tutuma
yönelik ifadeleri 1’den 5’e kadar sıralanan ve farklı katılım derecelerini ifade eden bir skala üzerinde değerlendirmeleri istenir (1= Kesinlikle/Tamamen Katılmıyorum, 2= Katılmıyorum, 3= Kararsızım, 4= Katılıyorum, 5= Kesinlikle/Tamamen Katılıyorum gibi).Guttman’ın geliştirdiği bir diğer ölçek tipinde
ise birden çok ifadenin tek bir tutumu ölçüp ölçmediğinin saptanması söz konusudur. Osgood’un duygusal anlam veya anlamsal ayrım ölçeğidir. Herhangi bir tutum objesine ilişkin birbirine zıt sıfat çiftleri ve bu sıfat çiftleri arasında 5’li veya 7’li aralıklar kullanılarak oluşturulan bir ölçektir.Doğru cevap B seçeneğidir.

Tutumlar ile davranışlar arasındaki farklılığın  bir sebebi de kişinin aynı objeye karşı farklı tutumlar içinde olabilmesidir (Ajzen, 2001). Buna çift  tutum modeli denilmektedir. Tutumun spesifik olması: Bazı tutumlar genel  bazıları ise belli bir şeylere özeldir. Kalıpyargılar
Belirli gruplara ve bu gruplara dâhil olan bireylere ilişkin genellemeleri ifade eder. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ön yargılar da kalıpyargılar gibi kişisel ve sosyokültürel faktörlerden etkilenerek oluşmaktadır. Dollard vd. (1939) tarafından geliştirilen günah keçisi kuramına göre, ezilmiş, hayal kırıklığına uğratılmış diğer bir deyişle günah keçisi ilan edildiğini düşünen bireyler, içinde bulundukları sosyal grup dışındaki  gruplara agresif ve olumsuz tutumlar beslerler.  Adorno vd. (1950) tarafından geliştirilen bir diğer kuram  ise otoriter kişilik kuramıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kalıpyargı tehdidi:Bireyin kendisinin de içinde bulunduğu sosyal gruba yönelik olumsuz yargılar neticesinde ortaya çıkan olumsuz durumları ifade eder. Kalıpyargı avantajı; bireyin kendisinin de
içinde bulunduğu sosyal gruba yönelik olumlu yargılar neticesinde ortaya çıkan olumlu durumları ifade eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sayfa 155 tutumun bileşenlerini ayrıntılarıyla anlatmaktadır.

Biliş, tutumun inançlar ile ilgili unsurudur.

Bogardus’un Toplumsal Mesafe Ölçeği daha çok toplumsal sınıflara, değerlere veya etnik gruplara özgü tutumların ölçümünde kullanılmaktadır. Bireylerin bir ulusa veya etnik gruba ilişkin sosyal mesafesi ölçülmeye çalışılır.

Guttman’ın geliştirdiği bir diğer ölçek tipinde ise birden çok ifadenin tek bir tutumu ölçüp ölçmediğinin saptanması söz konusudur.

158-160 sayfaları arasında sorunun cevabı yer almaktadır.

Bireylere doğrudan ifadeler ya da sorular yöneltmenin yanında, tutumların dolaylı bir şekilde ölçülmesi de mümkündür. Davranışların gözlemlenmesi yolu ile ölçüm gerçekleştirmek en sık kullanılan dolaylı tutum ölçümlerindendir.

Bireylerin neden kalıpyargılar geliştirdikleri sorusu sosyal psikolojinin açıklamaya çalıştığı bir diğer konudur. Kalıpyargıların oluşum sebepleri; (i) bireylerin sosyal olguları anlamlandırmasına yardımcı olması, (ii) bireylere algılama süreçlerinde enerji tasarrufu sağlaması ve (iii) içinde bulundukları sosyal gruplar tarafından paylaşılan inançlar olması şeklinde özetlenebilir.

164 ve 165. sayfalarda sorunun cevabı yer almaktadır.

Adorno vd. (1950) tarafından geliştirilen bir diğer kuram ise otoriter kişilik kuramıdır.

Fiske (1989) bireyin yeterince kontrollü ve motive olması durumunda kalıpyargıların davranışa dönüşümü konusunda bilinçli hareket edebileceğini savunmuştur.