DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Ön yargılar bir kişi veya gruba yönelik olumsuz ve aleyhte tutumları ifade ederken; ayrımcılık bu tutumların davranışa dönüşmüş halidir.

Tutum
Bir şeyin beğenilir olması ya da olmaması açısından değerlendirilmesi sonucunda bu şeye karşı ortaya çıkan psikolojik bir eğilimdir. Doğru cevap B'dir.

Değerler, kişinin hayatta ne için çabalamak gerektiğine ve nasıl davranmasının doğru olacağına ilişkin inanışlarıdır. Doğru cevap C'dir.

Tutum ölçümleri doğrudan ölçümler ve dolaylı ölçümler olarak iki şekilde yapılabilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Çift Tutum Modeli
Kişinin aynı objeye karşı farklı tutumlar içinde olabilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Adorno vd. (1950) tarafından geliştirilen bir diğer kuram ise otoriter kişilik kuramıdır. Buna göre, bireylerin kişilik oluşum aşamalarında maruz kaldıkları otoriter ve baskıcı yaklaşımlar, daha ön yargılı olmalarına sebep olmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Duygu Durumu
Kişinin belli bir durumdaki ruh halini ifade eder. Doğru cevap A'dır.

Tutumları anlamak üzere geliştirilmiş bir modele ABC Modeli adı verilmektedir. Bu modele göre tutumu oluşturan üç unsur bulunmaktadır. Bunlar; duygu (affect), biliş (cognition) ve davranış niyetidir (behavioral intention). Doğru cevap D'dir.

Kişiler çocukluktan itibaren en yakın aile bireylerinden başlayarak çevrelerindeki kişilerin davranışlarını gözlemler ve bu davranışları taklit ederek öğrenirler. Taklit ettikleri davranışlarının takdir edilmesi onların bu davranışları sürdürme eğiliminde olmalarını sağlar. Bu duruma sosyal öğrenme adı verilir. Doğru cevap C'dir.

Tutum ile davranış arasındaki ilişki bazı bakımlardan farklı olabilmektedir. Bunlar; tutumun spesifik (bir şeye özgü) olması, tutumun kişinin kişisel çıkarıyla ilintili olması, tutumun kişilik faktörüne bağlı olması ve tutumun sosyal ortama bağlı olmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Kalıpyargı tehdidi; bireyin kendisinin de içinde bulunduğu sosyal gruba yönelik olumsuz yargılar neticesinde ortaya çıkan olumsuz durumları ifade eder. Doğru cevap B'dir.

ABC modelindeki ikinci unsur olan biliş, tutumun inançlar ile ilgili unsurudur. “Kadınların araba kullanırken daha dikkatli olduğuna inanıyorum” gibi ifadeler kişinin belli konulardaki algılarını ya da inanışlarını ifade etmektedir. Bu unsuru tutumları ölçen ölçekler kullanarak ya da kişinin belli inanışlarını ortaya koyan sözlü ifadelerini değerlendirerek anlamak mümkündür.

Tutum, kişinin belli objelere karşı belli davranışlarda bulunma eğiliminde olmasıdır. Tutumların oluşumunda  öğrenmenin etkisi büyüktür. Tutumlar, değerler, duygu durumu ve duygular ile yakından ilişkilidir.Kişilerin hangi davranışlarda bulunmaya eğilimli olduklarını anlayabilmek, diğer bir deyişle davranışlarını önceden tahmin edebilmek için tutumları hakkında fikir sahibi olmak gerekmektedir. Tutumlar sabit olmayıp değişkendirler. Örneğin, kişinin aldığı bir bilgi, tutumunu değiştirebilir.

Değerler, kişinin hayatta ne için çabalamak gerektiğine ve nasıl davranmasının doğru olacağına ilişkin inanışlarıdır. Farklı bir ifadeyle değerler, kişiye hangi tür davranışların daha uygun olduğuna karar verirken yol gösteren prensipler, standartlardır.

Tutum ölçümlerinde sorunun açık, anlaşılır ve yanlış anlamaya yer bırakmayacak şekilde yalın olması gerekir. Yöneltilen sorularda birden çok ifadenin yer alması veya iki negatif ifade kullanılması, soruların anlaşılmamasına sebep olabilir. Bu nedenle aynı soruda birden fazla ifadeye yer verilmemelidir. Bireyler sorulan sorularla belirli bir cevaba yönlendirilmemelidir. Tutum ölçümlerinde birbirine benzer ifadelerin veya soruların kullanılması yararlı olacaktır. Duygu, düşünce ve/veya davranışsal eğilimi tek bir soru ile ölçmek araştırmacılara net bir veri sunma noktasında yetersiz kalacaktır. Son olarak Özellikle birbiri ile ilişkili tutumların ölçümünde, bireyler iki tutum arasında benzetme veya karşılaştırma yoluna gidebilmektedirler. Bu nedenle birbiri ile ilişkilendirilebilecek konulara ilişkin tutum ölçümlerinin katılımcılara ard arda yöneltilmemesi gerekmektedir.

Tutum ölçümlerinde kullanılan bir diğer ölçek tipi Likert ölçek tipidir. Rensis Likert tarafından geliştirilen bu ölçekte kişinin tutum ifadesine katılma derecesi ölçülmektedir. Kişilerden söz konusu tutuma yönelik ifadeleri 1’den 5’e kadar sıralanan ve farklı katılım derecelerini ifade eden bir skala üzerinde değerlendirmeleri istenir.

Tutumların mutlaka bir davranışa dönüşmesi söz konusu olmayabilir. Belli bir davranışa eğilimi olan kişilerin o davranışta bulunma olasılığı olmakla beraber, bir sebeple o davranışı sergilemeyebilirler. Bu durumda tutum ile davranış arasındaki ilişki her zaman belli değildir. Kişinin tutumu ile kendisinden beklenen davranışın birbirlerinden farklı olması durumunda kişide bilişsel karmaşa ortaya çıkmaktadır.

Kalıpyargılar belirli bir toplumsal grup hakkında sahip olunan inançlar olup belirli gruplara ve bu gruplara dâhil olan bireylere ilişkin genellemeleri ifade eder. Bu genellemeler, grubun veya bireyin psikolojik temsiliyeti yani algılanması ile ilişkilidir. bireylere algılama süreçlerinde enerji tasarrufu sağlaması oluşum sebepleri arasındadır.   Kalıpyargılar durağan olmayıp, zaman içerisinde değişen yaşam düzeni ve sosyal yapılar sayesinde ufak farklılıklar gösterebilmektedirler. Ne var ki bu yargıların oluşması ve aktarılması uzun yıllar aldığı gibi, değişmesi ve bu değişikliklerin benimsenmesi de uzun süreler gerektirmektedir.

Kalıpyargı tehdidi; sosyal psikolojide sıklıkla çalışılan ve bireyin kendisinin de içinde bulunduğu sosyal gruba yönelik negatif yargılar neticesinde ortaya çıkan olumsuz durumları ifade eden bir kavramdır. Kadınların matematik, fizik gibi alanlarda erkeklerden daha başarısız olmalarına inanmaları nedeniyle üniversitede bu bölümleri tercih etmemeleri kalıpyargı tehdidine örnektir.

Ön yargılar bir kişi veya gruba yönelik olumsuz ve aleyhte tutumları ifade eder. Kalıpyargılar ve ön yargılar birbirleri ile bağlantılı ancak farklı kavramlardır. Birçok araştırmacı ön yargıların, kalıpyargıların gelişim sürecinde bahsedilen sınıflamalar (kategorizasyon) sonucu ortaya çıktığını savunmaktadır. Ayrımcılık önyargıların davranışa dönüşmüş halidir. Ön yargılar da kalıpyargılar gibi kişisel ve sosyokültürel faktörlerden etkilenerek oluşmaktadır. Ön yargılar da kalıpyargılar gibi doğrudan deneyimleyerek veya çevre (annebaba, öğretmen, arkadaş gibi) ve içinde bulunulan toplumun sahip olduğu değerler aracılığı ile öğrenilebilir. Yanıt A'dır.