DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Selye’nin ortaya koyduğu genel adaptasyon sendromundaki üç aşama alarm, direnme ve tükenmedir. İlk aşama alarm aşamasıdır. Bu aşamada organizma tehdide karşı harekete geçmek için hazırlanır ve savaş-kaç tepkisi verir. Eğer stres devam ederse organizma direnme aşamasına geçer. Bu aşamada organizma devam eden stresörle (stres verici durumla) savaşır ve onu yenmeye çalışır. Bu esnada çok büyük enerji harcar. Organizma, söz konusu tehdidin üstesinden gelemezse üçüncü aşama olan tükenme aşaması ortaya çıkar.

Fareler üzerinde çalışan Selye, onların açlık, soğuk gibi stres verici durumlar karşısındaki tepkilerini incelemiş ve stresli durumlarla karşılaşan organizmanın üç aşamadan geçtiğini belirlemiştir. İlk aşama alarm aşamasıdır. Bu aşamada organizma tehdide karşı harekete geçmek için hazırlanır ve savaş-kaç tepkisi verir. Eğer stres devam ederse organizma direnme aşamasına geçer. Bu aşamada organizma devam eden stresörle (stres verici durumla) savaşır ve onu yenmeye çalışır. Bu esnada çok büyük enerji harcar. Organizma, söz konusu tehdidin üstesinden gelemezse üçüncü aşama olan tükenme aşaması ortaya çıkar. Bu aşamada devam eden stres organizmada enfeksiyonlar, ülser, bağışıklık siteminin zayıflaması gibi hastalıklara hat- ta ölüme yol açabilir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Kişiler için en stres verici olabilen yaşam olaylarından bazıları şunlardır: Eşin ölümü, boşanma, hapse girme, yakın bir aile üyesinin kaybı, hastalanma, evlenme, işten çıkarılma, emekli olma, hamilelik, finansal durumda değişiklikler, okula başlamak ya da okulu bırakmak, çocukların evden ayrılması, amirle problemler gibi.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Başa çıkma konusunda birçok farklı yaklaşım mevcuttur. Bu yaklaşımları Transaksiyonel Model, Kişi İçi Başa Çıkma Kaynakları, Savunma Mekanizmaları, Kişi Dışı Başa Çıkma başlıkları altında incelemek mümkündür.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kontrol, insanların yaşamlarındaki deneyimleri ve sonuçları etkileyebileceklerine dair duydukları inançtır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Ruminasyon, olumsuz duyguların sürekli tekrar edilmesidir.

Strese ilişkin transaksiyonel modelde araştırmacılar iki faktörün belirleyici olduğunu ortaya koymuşlardır: Bilişsel değerlendirme ve başa çıkma. Bilişsel değerlendirme belirli bir durumun kişi açısından neden ve ne kadar stresli algılanacağına ilişkindir. Başa çıkma ise kişinin içsel ve dışsal taleplerin kendisine yük bindirdiğini ya da onu aştığını algıladığında ortaya çıkan ve buna bağlı olarak sürekli olarak değişen bilişsel ve davranışsal gayretleri olarak tanımlanabilir.

Stresle başa çıkma konusundaki oldukça eski ve geleneksel yaklaşım, psikanalitik kuram ve kişilik psikolojisi alanından gelmektedir. "Baskılama" savunma mekanizmaları arasında yer almamaktadır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Soru kökünde ifade edilen tanım "yüceltme" adlı savunma mekanizmasına aittir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

İyimser insanlar, başlarına ge- len olumsuz olayları dışsal, geçici ve duruma özgü olarak açıklamaktadır. Tam tersine kötümser insan- lar, başlarına gelen olumsuz olay ya da deneyimleri içsel, genel ve kalıcı olarak açıklamaktadır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Kişinin zihnindeki düşünceler arasında uyumsuzluk ya da tutarsızlık olduğunda kişi içi çatışma yaşanır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Bekleme adında bir çatışma ile başa çıkma stili bulunmamaktadır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Transaksiyonel model Lazarus ve Folkman tarafından geliştirilmiştir. Bu modele göre hiçbir olay ya da durum başlı başına stres verici olarak tanımlanamaz. Stresörü tanımlayan şey, kişinin ona ilişkin yapmış olduğu değerlendirmelerdir. Strese ilişkin transaksiyonel modelde araştırmacılar iki faktörün belirleyici olduğunu ortaya koymuşlardır.Lazarus ve Folkman stresi bireylerin başlarına gelen dışsal olaylar temelinde ele almaktan ziyade, kişi ve çevre arasındaki ilişki bağlamında tanımlamışlardır. Doğru cevap C'dir.

Dirençli kişiliğe sahip birey yaşamda değişimin istikrardan daha normal olduğunu ve bu değişikliklerin güvenliği tehditten ziyade kişisel büyüme fırsatı olduğunu bilmektir. Yanıt E'dir.

Önceleri iyimserlik nispeten kalıcı bir kişilik özelliği olarak ele alınırken Seligman tarafından ortaya atılan “öğrenilmiş iyimserlik” kavramı ile iyimserlik, açıklama (yükleme) biçimi olarak ele alınmaktadır. Bu bakış açısına göre, iyimserlik insanların olaylara ilişkin yaptıkları açıklamalarla ilişkilidir ve sonradan öğrenilebilir. Doğru cevap B'dir.

Ruminasyon olumsuz fikirlerin sürekli tekrarlanmasıdır. Ruminasyon; kalıcı, yineleyen, kişinin kendine odaklandığı bir durumdur ve kişi, problemlerin yarattığı olumsuz sonuçları, duyguları analiz ederek çok uzun zaman harcar. Doğru cevap B'dir.

Uyum sağlama savunma mekanizmaları arasında yer almamaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Yer değiştirme bastırılmış olan güdü ve duyguları orijinal objesinden ikame objeye yönlendirmektir. Ebeveynlerinden azar işiten bir çocuğun oyuncaklarını kırması bu savunma mekanizmasına örnek olabilir. Yanıt D'dir.

Rekabet Girişkenliğin yüksek, işbirliğinin düşük olduğu bir çatışmayla başa çıkma stilidir. Bu stilde birey kendi ilgi ve ihtiyaçlarını diğer tarafın kaybetmesi pahasına ilk sıraya koyar. Yanıt C'dir.

Ortak çalışma yüksek düzeyde işbirliği ve girişkenliğin birlikte kullanılmasını içerir. Oldukça zaman, enerji ve bağlılık gerektiren bir stildir. Uyum sağlama ise işbirliğinin yüksek, girişkenliğin düşük olduğu stildir. Bu stilde kişi diğer tarafın ilgi ve ihtiyaçlarını ön planda tutar. İyi niyet ve işbirliği yaratır ancak tek başına kullanılmamalıdır. Doğru cevap A'dır.