DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Algoritmalar

İşleve takılma

Spearman

Bugünkülere benzer ilk zeka ölçeğidir.

Bu ölçek fazlaca sözel yetenek soruları içerir.

Rosch, en doğal görünen kavramların bile bellekte bir özellikler listesi hâlinde saklanmadığını öne sürmüş ve bunun yerine kavramların prototipler aracılığıyla oluşturulduğunu iddia etmiştir. Prototip modeli, o kategorinin özelliklerini barındıran en iyi örnek yoluyla kavramın oluşturulması sürecine dayanır. Prototip bir tür idealize edilmiş kavram biçimidir.

Algoritmalar, belirli türde problemleri çözmek için geliştirilmiş özgül problem çözme yollarıdır. Algoritma, eğer doğru kullanılırsa problemin çözümüne ulaşmamak imkânsızdır. Matematikteki Pisagor formülü algoritmalara bir örnek olarak gösterilebilir.

İşleve takılma, problem çözümünü olumsuz engelleyen faktörlerden biridir. Elinizde bir kıskaç olduğunu düşünün. Sizce bu kıskaç nesneleri tutmaya yarayan bir alet mi, kâğıtların üstüne konan ağırlık mı, yoksa bir silah mı? Kıskaç bunların hepsi olabilir ama hemen herkes deneyimlerinden ötürü nesneleri tutmaya yarayan alet olduğunu düşünmeye eğilimlidir. İşleve takılma da örnekte görüldüğü gibi nesneleri adları ya da tanıdık işlevleri dışında başka bir bağlamda düşünememe eğilimini ifade eder.

Psikologlar çok uzun süreden beri dil ve biliş arasında nasıl bir ilişki olduğunu tartışmaktadır. Bazı psikologlar dilin, insanların ne düşündüğünü ve nasıl düşündüğünü belirlediğini iddia ederler. Aynen ünlü filozof Wittgenstein’ın dediği gibi “Benim dilimin sınırları, benim dünyamın sınırlarıdır.”.

İyi bir testin ikinci özelliği güvenilir olmasıdır. Testin güvenilirliği, aynı testin veya eşdeğerinin aynı grup üzerine yeniden uygulandığında yaklaşık aynı değeri vermesi demektir. İki uygulama arasında aynı sonucu almak, yani % 100 lük bir güvenilirlik yoktur.

Geçerlilik; testin, neyi ölçmek amacıyla hazırlanmışsa o niteliği ölçmesidir. Test, zekâ testi olarak hazırlanmışsa zekâyı, kişilik testi olarak hazırlanmışsa kişiliği ölçmelidir. Psikolojik nitelikleri ölçmek üzere hazırlanan testler, % 100 bir geçerlilikle ölçmek istediği niteliği ölçemez.

Prototip modeli, o kategorinin özelliklerini barındıran en iyi örnek yoluyla kavramın oluşturulması sürecine dayanır. Prototip bir tür idealize edilmiş kavram biçimidir. Prototip kavramı bunun yanı sıra, tanımı gereği o kavramı oluşturan diğer örneklerin prototip kadar özellik göstermeyebileceğini ama, hâlâ onların da aynı kavram içinde düşünülmesi gerektiğini ima eder. Bu da neden bazı örneklerin diğerlerinden daha fazla kavramı temsil etme gücüne sahip olduğunu açıklar. Kuş kavramına bir örnek istendiğinde kaç kişi “devekuşu” der? Kuş dendiğinde ilk akla gelenlerin serçe, bülbül vb. olması tesadüf değildir. Bu kuşlar, kuş kavramının ptototipine devekuşundan ya da mesela pelikandan daha yakındırlar.

Prototip modeli, o kategorinin özelliklerini barındıran en iyi örnek yoluyla kavramın oluşturulması sürecine dayanır. Prototip bir tür idealize edilmiş kavram biçimidir. Prototip kavramı bunun yanı sıra, tanımı gereği o kavramı oluşturan diğer örneklerin prototip kadar özellik göstermeyebileceğini ama, hâlâ onların da aynı kavram içinde düşünülmesi gerektiğini ima eder. Bu da neden bazı örneklerin diğerlerinden daha fazla kavramı temsil etme gücüne sahip olduğunu açıklar.

Bazı psikologlar insanların, kavramları prototip gibi soyut yapılarla değil, gerçek yaşantıda o kavrama dair pek çok örneği görmekle geliştirdiklerine inanmaktadır. Çocukların meyve, sebze, renk ve pek çok hayvan kavramını bu yolla öğrendiği kolaylıkla gözlenebilir.

Bilişsel psikoloji, bilişsel süreçleri keşfetmek için gözlenebilir ve ölçülebilir zihinsel faaliyetlere odaklanırlar

Bir kavramı bilmek ıo kavrama ilişkin, nesne, olay ya da canlıy ailişkin ortak özellikleri bilmeyi getirmektedir.